İran Yaptırımlarını Bir de OFAC’tan Dinleyin

ABD, Avrupa Birliği (AB) ve Birleşmiş Milletler (BM) tarafından İran’a nükleer faaliyetleri nedeniyle uygulanan yaptırımlar 16 Ocak 2016 tarihinden itibaren askıya alınmıştı. Bu konuya ilişkin detaylara 17 Ocak 2016 tarihinde burada yayımladığımız yazımızda yer vermiştik.

ABD Hazine Bakanlığı yetkilileri 1 Şubat 2016 tarihinde, Türkiye Bankalar Birliği’nde, bankaların uyum bölümlerinden sorumlu temsilcilerine yönelik ABD’nin İran yaptırımlarını konu alan bir bilgilendirme toplantısı gerçekleştirdi. Bu toplantıda banka temsilcileri İran’la ilgili askıya alınan yaptırımlar ve yeni dönem hakkında ilk ağızdan bilgi alma fırsatı edindi. Bu yazımızın konusunu ABD heyeti tarafından söz konusu toplantıda İran yaptırımlarına ilişkin verilen bilgiler oluşturuyor. 16 Ocak tarihinde askıya alınan yaptırımlar hakkında bilgi sahibi değil iseniz öncelikle burada yayımladığımız yazımızı okumanızı tavsiye ederiz. Konuya ilişkin az da olsa bilgi sahibi olanlar ise aşağıdaki notlarımızdan faydalanabilir.

1- İran’ın terörizme destek veren faaliyetlerinin devam etmesi sebebiyle ABD’nin İran üzerindeki birincil yaptırımları devam etmektedir. Bu yüzden ABD kişi ve kurumları (US persons) mevcutta İran ile işlem yapamaz durumdadır. İran ABD için hala başlıca yaptırım uygulanan ülke (major sanctioned country) statüsündedir.

2- Askıya alınan yaptırımlar İran’ın nükleer programına yönelik ikincil yaptırımlardır ve ABD dışındaki kişi ve kuruluşları (non-US persons) ilgilendirmektedir. Bu çerçevede, İran menşeli ham petrol, doğalgaz ve petrokimya ürünlerinin alımı, nakliyesi ve dağıtımı ve bununla ilgili diğer ticari ve finansal işlemler serbest hale gelmiştir. Ancak, yaptırımlar kaldırılmamış, askıya alınmıştır (not removed, suspended). İran nükleer programına ilişkin taahhütlerini yerine getirmez ise yaptırımların geri gelme riski bulunmaktadır.

3- ABD kişileri için İran yaptırımlarının devam etmesi sebebiyle ABD finansal sistemi üzerinden İran işlemi yapılamamaktadır. Diğer bir ifadeyle, bir İran vatandaşının USD para birimi üzerinden uluslararası para transferi yapması uygun değildir. Yurtiçi USD para transferleri de ABD finansal sistemi üzerinden gerçekleştiğinden İran vatandaşlarının/şirketlerinin başka bir bankaya USD para transferi üzerindeki kısıtlamalar devam etmektedir. 

4- Askıya alınan yaptırımlar çerçevesinde İran işlemi yapacak Türk bankaları gibi ABD dışındaki kişiler (non-US persons) için iki önemli risk alanı bulunmaktadır. Bunlar;

a) Halen 200 ‘e yakın İranlı kişi ve şirket ABD’nin yaptırım listesindedir. Bu listedeki kişi ve kurumlarla işlem yapılırsa ilgili kişilere (Türk finansal kurumlarına) ABD tarafından yaptırım/ceza uygulanabilecektir.

b) ABD kişileri için İran yaptırımları devam ettiği için ABD kişi ve kurumları aracılığıyla ABD finansal sistemi üzerinden İran işlemi yapılmaması gerekmektedir.

5- EUR bölgesinde benzer yaptırımlar bulunmamakla birlikte Avrupa bankalarının İran’a yönelik politikalarını değiştirmemeleri sebebiyle bir İran vatandaşının/şirketinin EUR para birimi üzerinden uluslararası para transferlerine yönelik mevcut durumda bir değişiklik olmamıştır.

6- USD para biriminin kendisi üzerinde bir yaptırım bulunmadığından, bir İran vatandaşının bir Türk bankasında USD hesap açması serbesttir. Ancak, bu hesaptan takası ABD üzerinden gerçekleşecek bir para transferi yapılması yasaktır (prohibition on not USD currency, prohibition on USD clearing through US).

7- ABD mallarının İran’a ihracı veya yeniden ihracı yaptırım kapsamındadır. ABD’nin belli sektörler hariç İran yaptırımları devam ettiği için İran ile iş yapan Türk ihracatçıların ABD mallarının Türkiye’ye ithali daha sonra da İran’a ihracını gerçekleştirmeleri durumunda ABD tarafından yaptırıma uğrama riskleri bulunmaktadır.

8- Öte yandan, Türk ihraççıların ABD malı dışında Türkiye’de ürettikleri ürünleri İran’a satmaları serbesttir. Örneğin bir otomobil Türkiye’de üretilen Türk menşeili bir ürün ise İran’a ihracı serbest bulunmaktadır.

9- İran vatandaşlarının ABD varlıklarına yatırım yapması yaptırım kapsamındadır. Örneğin bir İran vatandaşı bir Türk bankasında USD hesap açabilir, ancak, bu hesap üzerinden ABD Hazinesi’nin ihraç ettiği USD tahvillere yatırım yapamaz.

10- Yaptırımlardan istisna kapsamında olan gıda, insani ihtiyaçlar, tıbbi malzemeler gibi ürünlere ilişkin para transferlerinin dahi ABD finansal sistemi üzerinden geçirilmemesi gerekmektedir. (ABD’nin İran yaptırımları önceden beri gıda, insani ihtiyaçlar, tıbbi malzemeleri kapsamıyor, ayrıca, yeni dönemde belirli lisanslar çerçevesinde havacılık sektöründeki ambargolar da askıya alındı ve İran halılarının ABD’ye ithalatı serbest bırakıldı. Bu sebeple bu sektörlerdeki ABD ürünlerinin İran’a ihracı serbest, bu ürünlere yönelik işlemlerin USD takasının da ABD üzerinden yapılması mümkün görülüyor, ancak, burada kendi ülke bankalarının müşterilerinin doğrudan işlemlerini düşünüyorlar, üçüncü bir ülke bankasının müşterisinin bu ürünler üzerinden olsa dahi ilgili işlemin takasını ABD finansal sistemi üzerinden yapması zor görünüyor).

11- Avrupa bankalarının ABD’de şube veya iştirakleri bulunması o bankaları ABD kişisi (US person) statüsüne sokmamaktadır. Diğer bir ifadeyle, bir Avrupa bankasının ABD’de banka sahibi olması o Avrupa bankasının ana merkezini ve Avrupa’daki şube ve iştiraklerini ABD bankası statüsüne sokmamaktadır. Bu sebeple ilgili Avrupa bankasının Avrupa’daki merkez ve şubeleri ABD’nin ABD kişileri üzerindeki İran yaptırımlarına tabi değil, ancak, bu banka kendi risk algısı sebebiyle İran işlemlerine aracılık etmiyor olabilir.

12- Bir Türk bankasının hesap açacağı İran bankasının kendi ülkesinde yaptırım listelerinde bulunan kişilerle çalışması iki banka arasında ilişki kurulması için bir engel oluşturmuyor, ancak, söz konusu Türk bankalarının uyum programlarının bu yasaklı kişilerin kendi hesaplarını kullanmasını engelleyecek tedbirleri içermesi gerekmekte.

ABD’nin İran yaptırımlarının son hali hakkında https://www.treasury.gov/resource-center/sanctions/Programs/Pages/iran.aspx linkinden detaylı bilgi edinilmesi mümkündür.

Sonuç olarak askıya alınan yaptırımlar kapsamında İran vatandaşlarının ülkemiz sınırları içindeki işlemlerinde rahatlama sağlanmış olsa da, bu kişilerin uluslararası işlemlerine yönelik kısıtlamalar devam etmektedir. Bu sebeple, İran vatandaşlarının ABD üzerinden takası gerçekleşecek USD işlemlerine Türk bankalarınca aracı olunmaması, İran ile iş yapan Türk şirketlerinin de bu ülkeye ABD malları satmamalarına (ihraç etmemelerine) özen göstermeleri gerektiği ortaya çıkmaktadır.

Diğer taraftan, Türkiye içindeki işlemlerde İranlı kişi ve kurumlarla çalışacak finansal kurumların, bu kişilerin ilgili kurumlar aracılığıyla ABD finansal sistemine erişimini engellemek için oldukça güçlü bir uyum programı ve kontrolleri oluşturmaları beklenmektedir. Her durumda İran işlemi yapacak Türk bankalarının ABD ve AB’de çalıştıkları muhabir ve kreditör bankalar tarafından detaylı sorgu ve testlerden geçecekleri ve bu bankaların İran’la işlem yapan Türk bankalarına temkinli yaklaşacakları anlaşılıyor.

Saygılarımızla,

ProCompliance