Karşılıksız Çekler İçin Banka Sorumluluk Tutarı 31.01.2024’ten İtibaren 9.270 TL Olacak
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) tarafından 27.01.2024 tarihli ve 32442 sayılı Resmi Gazete’de Çek Defterlerinin Baskı Şekline ve Bankaların Hamile Ödemekle Yükümlü Olduğu Miktarın Belirlenmesine İlişkin Tebliğ (Sayı: 2010/2)’de Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (Sayı: 2024/1) yayımlanmıştır. Söz konusu 2024/1 sayılı TCMB Tebliği ile 31.01.2024 tarihi ve sonrası karşılıksız kalan çekler için bankaların kanunen ödemekle yükümlü olduğu tazmin tutarları değiştirilmiştir. Yapılan değişikle;
- 31 Ocak 2024 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere bankaların süresinde ibraz edilen her çek yaprağı için karşılığının bulunmaması halinde ödemekle yükümlü oldukları tutar 6.000 TL’den 9.270 TL’ye artırılmıştır.
- 2010/2 sayılı Tebliğ’in yayımından (20 Ocak 2010 tarihinden) önce yayımlanan Tebliğlere göre bastırılan ve süresinde ibraz edilen çeklerin (bu çekler 3167 sayılı Kanuna ilişkin Tebliğler uyarınca bastırılan çekler olup üzerlerinde tacir olan ve tacir olmayan ayrımı bulunmamaktadır) karşılığının bulunmaması halinde her çek yaprağı için ödemekle yükümlü olunan tutar ise 6.000 TL’den 8.650 TL’ye artırılmıştır.
Yeni düzenleme sonrası 2010/2 sayılı Tebliğ’in değişen 4 üncü ve geçici 2 nci maddeleri ve süresinde ibraz edilen her çek yaprağı için karşılığının hiç bulunmaması ya da kısmen bulunması halinde yapılacak işlemler aşağıda yer almaktadır.
Tebliğ değişikliği 31 Ocak 2024 Çarşamba günü yürürlüğe gireceği için bu tarihten itibaren muhatap bankalara süresinde ibraz edilen ve karşılığı kısmen veya tamamen bulunmayan her bir çek yaprağı için yapılacak banka sorumluluk tutarı ödemelerinde güncellenen tutarların dikkate alınması gerekecektir.
Bankaların sorumlu olduğu miktar
MADDE 4 (1) Muhatap banka, ibraz eden düzenleyici dışındaki hamile, süresinde ibraz edilen her çek yaprağı için;
- a) Karşılığının hiç bulunmaması halinde,
1) Çek bedeli dokuzbinikiyüzyetmiş Türk Lirası veya üzerinde ise dokuzbinikiyüzyetmiş Türk Lirası,
2) Çek bedeli dokuzbinikiyüzyetmiş Türk Lirası altında ise çek bedelini,
- b) Karşılığının kısmen bulunması halinde,
1) Çek bedeli dokuzbinikiyüzyetmiş Türk Lirası veya altında ise çek bedelini aşmamak koşuluyla, kısmi karşılığı dokuzbinikiyüzyetmiş Türk Lirası tamamlayacak bir miktarı,
2) Çek bedeli dokuzbinikiyüzyetmiş Türk Lirası üzerinde ise çek bedelini aşmamak koşuluyla, kısmi karşılığa ilave olarak dokuzbinikiyüzyetmiş Türk Lirası ödemekle yükümlüdür.
Geçici Madde 2 – (1) Bu Tebliğden önce yayımlanan Tebliğlere göre bastırılan çeklerden ötürü muhatap banka, süresinde ibraz edilen çekin karşılığının bulunmaması halinde her çek yaprağı için sekizbinaltıyüzelli Türk Lirasına kadar ve kısmen karşılığının bulunması halinde ise bu miktarı her çek yaprağı için sekizbinaltıyüzelli Türk Lirasına tamamlayacak biçimde ödeme yapmakla yükümlüdür.
- Sorumluluk Tutarına Dair Bankalarca Yapılması Gereken Muhasebe Kaydı
5941 sayılı Çek Kanunu’nun madde 3 / 3’te muhatap bankaların süresinde ibraz edilen ve karşılığı kısmen veya tamamen bulunmayan her bir çek yaprağı için ödemekle yükümlü oldukları tutar düzenlenmiş olup, bu ödeme yükümlülüğünün hesap sahibi ile muhatap banka arasında çek defterinin teslimi sırasında yapılmış olan dönülemeyecek bir gayri nakdî kredi sözleşmesi hükmünde olduğu belirtilmiştir. Bu nedenle, bankaların müşterilerine verdikleri her bir çek yaprağı için ödemekle yükümlü oldukları tutarı diğer gayrinakdi kredi yükümlülükleri gibi nazım kayıtlarında (98006 – Çekler İçin Ödeme Taahhütlerimiz Hesabı’nda) muhasebeleştirmeleri ve bu tutarları her yıl TCMB tarafından yayımlanan Tebliğlerdeki tutarlara göre güncellemeleri gerekmektedir.
- Bankaların Sorumluluk Tutarı Ödeme Yükümlülüklerinin Süresi
Öte yandan, 5941 sayılı Çek Kanunu’nda 3 Şubat 2012 tarihli ve 28193 sayılı Mükerrer Resmi Gazete’de yayımlanan ve aynı tarihte yürürlüğe giren 6273 sayılı Kanun ile yapılan değişikliklerle çek defterlerinin her bir yaprağı üzerine çekin basıldığı tarihin yazılması zorunlu kılınmış; çekin, üzerinde yazılı baskı tarihinden itibaren beş yıl içinde ibraz edilmemesi hâlinde, bankanın karşılıksız çeklerle ilgili ödemekle yükümlü olduğu tutara ilişkin sorumluluğunun sona ermesi öngörülmüştür (5941 sayılı Kanun md.3/9). Böylece bankaya hiçbir şekilde iade edilmediği halde kullanılmayan çek yaprakları için bankaların yükümlülüklerine bir süre sınırı getirilmiştir.
Üzerinde çekin basıldığı tarih olan çek yapraklarına ilişkin esaslar ise TCMB tarafından 03.03.2012 tarih ve 28222 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Çek Defterlerinin Baskı Şekline, Bankaların Hamile Ödemekle Yükümlü Olduğu Miktar İle Çek Düzenleme ve Çek Hesabı Açma Yasağı Kararlarının Bildirilmesine ve Duyurulmasına İlişkin Tebliğ (Sayı: 2010/2)’de Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (2012/2)” ile belirlenmiş ve bankalar bu Tebliğ’de belirlenen esaslar dahilinde çek defterleri üzerinde baskı tarihine yer vermeye başlamışlardır.
Üzerinde basıldığı tarih yer almayan çeklerle ilgili olarak muhatap bankanın kanunen ödemekle yükümlü olduğu tutara ilişkin sorumluluğu ise Çek Kanunu’nun Geçici 3.maddesi uyarınca bu çeklerin 30.06.2018 tarihine kadar muhatap bankaya ibraz edilmemiş olması halinde bu tarih itibarıyla sona ermiştir.
- Banka Sorumluluk Tutarında Zamanaşımı
Süresinde ibraz edilen bir çek yaprağı için banka sorumluluk tutarının ibraz sırasında istenmemiş olması sonradan istenmesine engel teşkil etmemekte olup, bankaların hamile karşı banka sorumluluk tutarından kaynaklı borçları hakkında 10 yıllık genel zamanaşımı süresi bulunmaktadır. Buna göre, geçmiş yıllarda bankalara ibraz edilip karşılıksız işlemi yapılmış, ancak, banka sorumluluk tutarı talep edilmemiş çeklerde, çek hamillerinin 10 yıllık zamanaşımı süresinde ilgili tutarı bankalardan talep hakkı saklı bulunmaktadır. Burada talep edilecek tutarla ilgili çeke ilişkin karşılıksız işleminin yapıldığı yıl içinde geçerli sorumluluk tutarlarının dikkate alınması gerekmektedir. 2010 yılından bu yana olan sorumluluk tutarları aşağıdaki tabloda verilmektedir:
| Resmi Gazete
Tarih ve Sayısı |
TCMB Tebliğ No | Yürürlük Dönemi | Bankanın Sorumlu Olduğu Tutar (TL) | |
| 3167 Sayılı Kanuna İlişkin Tebliğler Uyarınca Bastırılan Çekler (TL) | 5941 sayılı Kanuna İlişkin 2010/2 sayılı Tebliğ Uyarınca Bastırılan Çekler (TL) | |||
| 20/01/2010-27468 | 2010/2 | 20/01/2010–27/01/2011 | 500 | 600 |
| 25/01/2011-27826 | 2011/1 | 28/01/2011-30/01/2012 | 545 | 655 |
| 31/01/2012-28190 | 2012/1 | 31/01/2012-03/02/2012 | 600 | 725 |
| 03/02/2012-28193 (Mükerrer) | 2012/2 | 03/02/2012-24/01/2013 | 600 | 1.000 |
| 23/01/2013-28537 | 2013/1 | 25/01/2013-26/01/2014 | 615 | 1.045 |
| 21/01/2014-28889 | 2014/1 | 27/01/2014-25/01/2015 | 660 | 1.120 |
| 21/01/2015-29243 | 2015/1 | 26/01/2015-24/01/2016 | 700 | 1.200 |
| 23/01/2016-29602 | 2016/1 | 25/01/2016-26/01/2017 | 740 | 1.290 |
| 20/01/2017-29954 | 2017/1 | 27/01/2017-28/01/2018 | 815 | 1.410 |
| 19/01/2018-30306 | 2018/1 | 29/01/2018-27/01/2019 | 940 | 1.600 |
| 12/01/2019-30653 | 2019/1 | 28/01/2019-29/01/2020 | 1.255 | 2.030 |
| 17/01/2020– 31011 | 2020/1 | 30/01/2020-28/01/2021 | 1.345 | 2.225 |
| 25/01/2021– 31375 | 2021/1 | 29/01/2021 27/01/2022 |
1.680 | 2.670 |
| 22/01/2022– 31727 | 2022/3 | 28/01/2022 30/01/2023 |
3.000 | 3.600 |
| 28/01/2023 – 32087 | 2023/3 | 31/01/2023 30/01/2024 |
6.000 | 6.000 |
| 27/01/2024 – 32442 |
2024/1 | 31/01/2024 | 9.270 | 8.650 |
Saygılarımızla,
Vahdet Deniz AKÇAOĞLU
“UYARI: Bu çalışmada yer alan görüşler, yazarın kendi görüşleri olup, çalıştığı kurumun görüşlerini yansıtmamaktadır. Bu yazı yalnızca bilgilendirme amacıyla yayımlanmış olup, herhangi bir hukuki görüş, yönlendirme ve tavsiye içermemektedir. Ayrıca, bilgiler yazının hazırlandığı tarihteki mevzuat göz önünde bulundurularak verilmiş olup, yazı içeriği aradan geçen zaman içerisinde mevzuat değişiklikleri ve ilgili kurumların konu hakkındaki görüşleri çerçevesinde güncelliğini yitirmiş olabilir.”
Makalenin yazarı Vahdet Deniz AKÇAOĞLU, 2007 – 2009 yılları arasında özel bir bankanın İç Kontrol Merkezi Başkanlığı’nda Denetçi olarak, 2009 yılından 2018 yılına kadar aynı bankanın Uyum Başkanlığı’nda Ürün ve Hizmetler Uyum Kontrol Yöneticisi olarak görev yaptı. 2019 yılından itibaren de İç Kontrol ve Uyum Başkanlığı’nda Etik ve Mevzuat Takip Yöneticisi olarak görev yapmaktadır. Bankacılık ve sermaye piyasası mevzuatı ile kurumsal yönetim, etik, iç sistemler konuları başta olmak üzere banka ve finans kurumlarını ilgilendiren her türlü mevzuat üzerinde çalışmaktadır.
Çek Defterlerinin Baskı Şekline ve Bankaların Hamile Ödemekle Yükümlü Olduğu Miktarın Belirlenmesine İlişkin Tebliğ (Sayı: 2010/2)’de Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (Sayı: 2024/1)
Loading...
Reload document 
Open in new tab 
