Karşılıksız Çeke Adli Yaptırım Geri Geldi, Karekodlu Çek Kullanımı Zorunlu Oldu
09.08.2016 tarihli ve 29796 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “6728 sayılı Yatırım Ortamının İyileştirilmesi Amacıyla Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun”’un 61 ila 65 ve 70 ila 72 nci maddeleri ile Çek Kanunu ve Türk Ticaret Kanunu’nun ilgili hükümlerinde değişiklik yapıldı. Yapılan değişiklikler genel olarak çekle ilgili “karşılıksızdır” işlemi yapılmasına sebebiyet veren kişi hakkında 2012 yılı Şubat ayı öncesinde olduğu gibi şikayet üzerine adli yaptırım uygulanmasını ve kare kodlu çek kullanımının zorunlu hale getirilmesini içeriyor.
5941 sayılı Çek Kanunu’nda “karşılıksız çek” keşide etme suçu için adli yaptırım uygulaması bulunurken 03.02.2012 tarihli ve 28193 Mükerrer sayılı Resmi Gazete‘de yayımlanan “6273 sayılı Çek Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” ile 03.02.2012 tarihinden geçerli olmak üzere söz konusu adli yaptırım idari yaptırıma (idari para cezası) çevrilmişti. Bu değişiklik o tarihlerde de karşılıksız çek oranını artıracağı, piyasada çeke olan güveni azaltacağı yönünde tartışmalara sebebiyet verdiyse de, yapılan değişikliğin gerekçesi olarak ceza hukukunun son dönemde gelişen ilkelerinden biri olan “ekonomik suça ekonomik ceza verilmesi” prensibi verilmiş ve bu çerçevede, ekonomik nitelikteki suçların yaptırımının da hapis cezasından ziyade ekonomik yaptırımlar şeklinde olması gerektiği kabul edilmişti.
2012 yılında keşideci üzerindeki hapis cezasının kaldırılmasını müteakip çekle ödemelerin daha güvenli hale getirilmesi için KKB tarafından Nisan 2012’de çek raporlarının, Eylül 2012’de de risk raporlarının üretilmeye başlanması ve “kare kodlu çek” projesinin hayata geçirilmesi gibi çeşitli risk azaltıcı önlemler devreye alındı. Ancak, bunlar “karşılıksız çek” oranlarındaki artış karşısında yeterli görülmemiş olmalı ki 09.08.2016 tarihinde Çek Kanunu’nda yapılan bazı değişikliklerle özellikle “karşılıksız çek keşide etme” suçuna adli yaptırım uygulanması gibi konularda 2012 yılı başındaki uygulamalara geri dönüldü. Çek Kanunu’nda 6728 sayılı Kanunla yapılan değişikliklerin detayları aşağıda yer alıyor.
KARŞILIKSIZ ÇEK KEŞİDE ETME SUÇUNA ADLİ YAPTIRIM UYGULAMASI GERİ GELDİ
1- Çek Kanunu’nun 5 inci maddesinde yapılan değişiklikle çekle ilgili karşılıksızdır işlemi yapılmasına sebebiyet veren kişiler hakkındaki idari nitelikteki yaptırım adli yaptırıma dönüştürüldü. Söz konusu maddede yapılan değişiklikle üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihine göre kanuni ibraz süresi içinde ibrazında, çekle ilgili karşılıksızdır işlemi yapılmasına sebep olan kişi hakkında, hamilin şikayeti üzerine, her bir çekle ilgili olarak, 1.500 güne kadar adli para cezası verilmesi ve adli para cezasının çek bedelinin karşılıksız kalan miktarından az olamayacağı hüküm olundu. Bu suçla ilgili, ön ödeme, uzlaşma ve hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına ilişkin hükümler uygulanmayacak. Verilen adli para cezalarının ödenmemesi durumunda, bu ceza, 13.12.2004 tarihli ve 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanunun 106 ncı maddesinin üçüncü fıkrasında yer alan kamuya yararlı bir işte çalıştırma kararı verilmeksizin doğrudan hapis cezasına çevrilecek. Mahkeme ayrıca, çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağına; bu yasağın bulunması hâlinde, çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağının devamına hükmedecek. Yargılama sırasında da resen mahkeme tarafından koruma tedbiri olarak çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağına karar verilebilecek (6728 Sayılı Kanun md. 63).
ÇEK HESABI AÇMAK İSTEYENLERDEN ADLİ SİCİL KAYITLARI İSTENECEK
2- Değişikliklerle, karşılıksız çek keşide etmek adli para cezası verilmesi gerektiren bir suç olarak düzenlendiğinden, bankalar tarafından çek hesabı açmak isteyenlerden alınacak belgeler arasına Adli Sicil Kaydı da eklendi (6728 Sayılı Kanun md. 61).
BANKALARA ÇEK HESABI SAHİPLERİNDEN ALINAN BEYANLARI KONTROL YÜKÜMLÜLÜĞÜ GETİRİLDİ
3- Çek Kanunu’nun 2 nci maddesi 3 üncü fıkrası uyarınca, çek hesabı açılmasını veya mevcut çek hesabından çek defteri verilmesini isteyen kişi, her defasında kendisi hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı bulunmadığı hususunda bankaya yazılı beyanda bulunmak zorundadır. Tüzel kişiler adına verilecek beyannamede ayrıca, tüzel kişinin yönetim organında görev yapan, temsilcisi olan veya imza yetkilisi olan kişilerin çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı bulunmadığı belirtilmektedir. Kanun’un önceki halinde bu beyan banka için yeterli olmakta; bankanın ayrıca beyanda bulunulan gerçek kişilerin yasaklı olup olmadığını araştırma yükümlülüğü bulunmamakta idi. Bu defa yapılan düzenleme ile bankalara, gerçek veya tüzel kişi adına açılması talep edilen çek hesaplarında çek sahibi gerçek veya tüzel kişinin, sermaye şirketlerinde (anonim, limited ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler) ayrıca yönetim organında görev yapanlar ile ticaret siciline tescil edilen şirket yetkililerinin çek hesabı açma yasağı bulunup bulunmadığını kontrol ve sorgulama sonucunu muhafaza etme yükümlülüğü getirildi (6728 Sayılı Kanun md. 61).
4- Çek Kanunu’nun 2/4 maddesinde yer alan “Hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı bulunan gerçek kişinin, yönetim organında görev yaptığı, temsilcisi veya imza yetkilisi olduğu tüzel kişiye çek defteri verilmez.” hükmündeki “yaptığı, temsilcisi veya imza” ibaresi “yaptığı veya ticaret siciline tescil edilen” şeklinde değiştirildi. Düzenlemenin önceki halinde tüzel kişinin temsilcisi veya imza yetkilisi ticaret siciline tescil edilmediği takdirde tüzel kişi yetkililerinin kim olduğunun bankalarca tespit edilmesi mümkün olmuyordu. Bu nedenle Çek Kanunu’nun 2 nci maddesi 4 üncü fıkrasında değişiklik yapılmak suretiyle bankaların çek defteri vermeyecekleri tüzel kişilere ilişkin sorumluluğu daraltıldı ve ticaret siciline tescil edilen şirket yetkilileri hakkında verilmiş bir çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı bulunması halinde, bunların yetkilisi olduğu tüzel kişilere çek defteri verilmeyeceği belirtildi (sicile kayıtlı olmayan imza yetkililerinin çek yasağı olması durumunda bu tüzel kişinin çek defteri almasını engellemeyecek) (6728 Sayılı Kanun md. 61).
ÇEK HESABI AÇMA YASAĞI KARARLARI RİSK MERKEZİ TARAFINDAN TUTULACAK
5- Bankalar çek hesabı açtırmak isteyenlerin yasaklılık durumuna ilişkin Adli Sicil kayıtlarının yanı sıra Risk Merkezi kayıtlarına da bakacaklar (6728 Sayılı Kanun md. 61). Eski düzenlemede yasaklılık durumu ile ilgili TCMB kayıtları esas alınmaktaydı. TCMB’deki yasaklılık kayıtlarının Risk Merkezi’ne transfer edilecek olması sebebiyle madde metninde bu yönde bir değişiklik yapılmıştır. Çek Kanunu’nun değiştirilen 5/8 maddesi uyarınca hakkında çek hesabı açma yasağı kararı verilen kişilerin, Risk Merkezi tarafından bankalara bildirileceği düzenlenmiştir (6728 Sayılı Kanun md. 63). Bu bildirimler ile bankalara yapılacak duyurulara ilişkin esas ve usuller, Adalet Bakanlığı’nın uygun görüşü alınarak Risk Merkezi tarafından belirlenecek. Diğer taraftan, Çek Kanunu’na eklenen Geçici 4 üncü madde ile bu maddenin yürürlüğe girmesinden (09.08.2016) önce verilen çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağına ilişkin kayıtların, silinmesini gerektiren şartlar oluşuncaya kadar TCMB’de tutulmaya devam olunacağı hüküm olundu (6728 Sayılı Kanun md. 65).
HAKKINDA ÇEK DÜZENLEME VE ÇEK HESABI AÇMA YASAĞI KARARI VERİLENLER YÖNETİM KURULU ÜYESİ ve LİMİTED ŞİRKET MÜDÜRÜ OLAMAYACAK
6- Hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı verilenlerin, yasaklılıkları süresince sermaye şirketlerinin yönetim organlarında görev almayacakları hüküm olundu. Ancak, hakkında yasaklama kararı verilenlerin mevcut organ üyelikleri görev sürelerinin sonuna kadar devam edebilecek (6728 Sayılı Kanun md. 63). Türk Ticaret Kanunu’nun 124 üncü maddesine göre anonim, limited ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler sermaye şirketidir. Aynı Kanun’un 135 inci maddesinde ise “yönetim organı”nın, anonim şirketlerde yönetim kurulunu, limited şirketlerde müdürü veya müdürleri, sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerde yöneticiyi ifade ettiği belirtilmiştir.
KARŞILIKSIZ KALAN ÇEKİN ÖDENMESİ DURUMUNDA UYGULANACAK HÜKÜMLER
7- Karşılıksız kalan çekin ödenmesi halinde uygulanacak hükümler Çek Kanunu’nun 6 ncı maddesinde düzenlendi. Buna göre karşılıksız kalan çek bedelinin, çekin üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihine göre kanunî ibraz tarihinden itibaren işleyecek 3095 sayılı Kanuna göre ticarî işlerde temerrüt faiz oranı üzerinden hesaplanacak faizi ile birlikte tamamen ödeyen kişi hakkında,
a) Yargılama aşamasında mahkeme tarafından davanın düşmesine,
b) Mahkûmiyet hükmünün kesinleşmesinden sonra mahkeme tarafından hükmün bütün sonuçlarıyla ortadan kaldırılmasına karar verilecek. Çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağının kaldırıldığı, MERSİS ile Risk Merkezi’ne usulüne göre bildirilecek ve ilan olunacak. Çek hamilinin şikayetinden vazgeçmesi halinde de bu hükümler uygulanacak (6728 Sayılı Kanun md. 64).
KAREKODLU ÇEK KULLANIMI ZORUNLU HALE GELDİ
8- 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 780 inci maddesinde yapılan değişiklikle çekin taşıması gereken şekli unsurlar arasına banka tarafından verilen seri numarası ve karekodu eklendi. Böylece, Kredi Kayıt Bürosu A.Ş. nezdinde isteğe bağlı bir uygulama olarak başlayan karekodlu çek kullanımı zorunlu hale gelmiş oldu. 31.12.2016 tarihinden sonra bankalarca çek hesabı sahiplerine karekod ve seri numarası unsurlarını içermeyen çek yaprağı verilemeyecek. 31.12.2016 tarihinden önce basılan çeklerde bu unsurlar aranmayacak. Böylece bankalara ellerindeki çek defterlerini tüketmeleri ve karekodlu çek basımına uygun yapıyı oluşturmaları için 31.12.2016 tarihine kadar süre tanınmış olmaktadır. Bu maddenin uygulanması ile ilgili esaslar daha sonra yayımlanacak Tebliğlerle belirlenecek (6728 Sayılı Kanun md. 70 ve md. 72).
9- Yabancı bankalar tarafından bastırılan çeklerde, çekin zorunlu unsurları arasına alınan banka tarafından verilen seri numarası ve/veya karekodun bulunmaması halinde de çekler geçerli olarak kabul edilebilecek. Böylece uygulaması ülkeden ülkeye farklılık gösteren karekod ve seri numarası uygulamasına yabancı bankalar tarafından basılan çekler bakımından bir istisna tanınmıştır (6728 Sayılı Kanun md. 71).
10- Çek alacaklıları, ellerinde bulunan çek ile çek hesabı sahibine ve bu çeki düzenleyenlere ilişkin verilere karekod aracılığıyla erişim sağlayabilecek. Bu erişimin sağlanacağı karekod okutma ve bilgi paylaşım sistemi TBB Risk Merkezi’nde veya Risk Merkezi tarafından bilgi paylaşılan şirketler nezdinde kurulabilecek. Karekod ile erişim sağlanacak bilgiler TTK’nın 780 inci maddesinin eklenen 2 nci fıkrada belirlenmiştir. Karekod aracılığı ile çek hesabı sahibinin, çek hesabı bulunan toplam banka sayısı, kendisine ait bankalara ibraz edilmemiş çek adedi ve tutarı, son beş yılda “karşılıksızdır” işlemi gören ve halen ödenmemiş çeklerinin adedi ve tutarları, çek hesabı sahibi hakkında çek hesabı açma yasağı bulunup bulunmadığı, varsa yasaklama kararının tarihi gibi bilgilere erişilebilecek (6728 Sayılı Kanun md.70).
BANKALAR TARAFINDAN KAREKOD OKUTMA SİSTEMİNE YAPILACAK KAYITLAR
11- Bankalara çek hesabı açtıkları kişiler ile çek hesabı sahibi tüzel kişi ise hesap açılış tarihi itibarıyla tüzel kişi tarafından bildirilen işlem yetkililerini, Türkiye Bankalar Birliği Risk Merkezi tarafından oluşturulacak karekod okutma ve bilgi paylaşım sistemine kaydetme zorunluluğu getirildi (6728 Sayılı Kanun md. 61).
12- Karekodlu çekin karekod okutma ve bilgi paylaşımı sistemine kaydedildiği tarihten sonra çek düzenleyen tüzel kişinin temsilcilerinde meydana gelen değişikliklerin, çek hesabı sahibi tüzel kişinin sorumluluğunu ortadan kaldırmayacağı düzenlendi (Bu düzenleme 31.12.2017 tarihinde yürürlüğe girecek. 6728 Sayılı Kanun md. 62). Ülkemizde çekler ileri tarihli düzenlenebilmektedir. İleri tarihli düzenlenen çekler bakımından, ibraz süresi geldiğinde çekin düzenlendiği tarihte şirket adına çek keşide etme yetkisi bulunan yönetici ve / veya temsilcinin yetki süresinin sona ermesi halinde, şirket tarafından düzenlenen çekin yetkisiz kişilerce düzenlendiği öne sürülerek banka veya şirket tarafından karşılığının ödenememesi gündeme gelebilecek ve çek alacaklısı zarara uğrayabilecektir. Bu itibarla, karekodlu çekin sisteme kaydedildiği tarihten sonra çek düzenleyen kişinin temsilcilerinde meydana gelen değişikliklerin, çek hesabı sahibi tüzel kişinin sorumluluğunu kaldırmayacağı düzenlenmiştir.
ÇEK LEHDARI TESLİM ALDIĞI ÇEK BİLGİLERİNİ KAREKOD OKUTMA SİSTEMİNE GİRECEK
13- Çek Kanunu’nun 3 üncü maddesine eklenen 10 uncu fıkra ile lehine karekodlu çek düzenlenen lehdarın, teslim aldığı çeki karekod okutma ve bilgi paylaşımı sistemine kaydetmesi zorunluluğu getirildi (Bu düzenleme de 31.12.2017 tarihinde yürürlüğe girecektir. 6728 Sayılı Kanun md. 62). Bankalar tarafından çek hesabı sahibi veya çek hesabı sahibi tüzel kişi ise yetkili temsilcisine verilen çek yapraklarının hangilerinin düzenlenerek tedavüle sürüldüğünün, hangilerinin halen çek hesabı sahibi veya temsilcisinin elinde bulunduğunun tespiti mevcut durumda mümkün bulunmamaktadır. Çeke ilişkin veriler ancak düzenlenen çeklerin bankalara ibrazı sonucunda oluşturulabilmektedir. Lehdar tarafından kendisine verilen çekin sisteme kaydedilmesi öngörülerek, hem bu anlamda oluşan kayıt dışılığın önlenmesi hem de lehdarın elinde ne kadarlık çek bulunduğunun alacaklılar tarafından ilgili sistemden görülerek alacaklıların çeki kabul edip etmeme kararlarının kolaylaştırılması hedeflenmiştir.
ÇEK DEFTERİNİN HER YAPRAĞINA HESAP SAHİBİNİN GERÇEK KİŞİ OLMASI HALİNDE TCKN’Sİ, TÜZEL KİŞİ OLMASI DURUMUNDA MERSİS NUMARASI YAZILACAK
14- Çek defterinin her yaprağına çek hesabı sahibinin gerçek kişi olması durumunda TCKN, tüzel kişilerde ise varsa Merkezi Sicil Kayıt Sistemi (MERSİS) numarasının yazılması zorunluluğu getirildi(6728 Sayılı Kanun md. 61). Çek hesabı sahibi ile düzenleyen farklı kişilerse, ayrıca düzenleyenin TCKN’sinin de yazılması gerekiyor. Böylelikle çek hesabı sahibinin benzer isimli veya unvanlı kişilerden ayırt edilebilmesi sağlanarak, düzenleyenin net bir şekilde tespit edilebilmesi ve çekin karşılıksız çıkması durumunda çek hesabı sahibine karşı yapılacak başvurularda doğru kişiye ulaşılması amaçlanmaktadır.
Hamdi GİRGİN
“ÖNEMLİ NOT: Bu çalışmada yer alan görüşler, yazarın kendi görüşleri olup, çalıştığı kurumun görüşlerini yansıtmamaktadır. Bu yazı yalnızca bilgilendirme amacıyla yayımlanmış olup, herhangi bir hukuki görüş, yönlendirme ve tavsiye içermemektedir.”
Makalenin yazarı Hamdi Girgin 2001 – 2004 yılları arasında Bankalar Yeminli Murakıp Yardımcısı, 2004 yılından 2010 yılı sonuna kadar da Bankalar Yeminli Murakıbı olarak Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nda görev yaptı. 2011 yılı başından bu yana özel bir bankada Mevzuat ve Uyum Müdürü olarak görev yapmaktadır. Bankacılık, AML ve sermaye piyasası mevzuatı başta olmak üzere banka ve finans kurumlarını ilgilendiren her türlü mevzuat üzerinde çalışmaktadır.
5941 SAYILI ÇEK KANUNU (09.08.2016 TARİHİNDE 6728 SAYILI KANUNLA YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER İŞLENMİŞ HALİ)
|
6728 SAYILI YATIRIM ORTAMININ İYİLEŞTİRİLMESİ AMACIYLA BAZI KANUNLARDA DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR KANUN 09.08.2016 Tarihli ve 29796 Sayılı Resmi Gazete 5941 SAYILI ÇEK KANUNU’NA İLİŞKİN DEĞİŞİKLİKLER |
|
|
Eski Düzenleme |
Yeni Düzenleme |
|
Bankanın Araştırma Yükümlülüğü, Çek Hesapları ve Çek Defterleri MADDE-2… (2)Bankalar, çek hesabı açtırmak isteyenlerin yasaklılık durumuna ilişkin Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası kayıtlarını, açık kimliklerini saptamak için fotoğraflı nüfus cüzdanı, pasaport veya sürücü belgesi örneklerini, yerleşim yeri belgelerini, vergi kimlik numaralarını, tacir olanların ayrıca ticaret sicili kayıtlarını, esnaf ve sanatkâr olanların ise esnaf ve sanatkâr sicili kayıtlarını almak ve çek hesabının kapatılması hâlinde bunları, hesabın kapatıldığı tarihten itibaren on yıl süreyle saklamakla yükümlüdür. Yerleşim yeri yurt dışında bulunan kişiler, bankaya kendileri ile ilgili olarak Türkiye’de bir adres bildirmek zorundadır. Çekin karşılığının tamamen veya kısmen bulunmaması hâlinde, çek düzenleyenin bankaca bilinen adresleri, talebi hâlinde hamile verilir. (3) Çek hesabı ilgilinin, vekilin veya yasal temsilcisinin imzası olmadan açılamaz. Çek hesabı açılmasını veya mevcut çek hesabından çek defteri verilmesini isteyen kişi, her defasında tacir veya esnaf ve sanatkâr olup olmadığı ve kendisi hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı bulunmadığı hususunda bankaya yazılı beyanda bulunur. Tüzel kişiler adına verilecek beyannamede ayrıca, tüzel kişinin yönetim organında görev yapan, temsilcisi olan veya imza yetkilisi olan kişilerin çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı bulunmadığı belirtilir. (4) Hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı bulunan gerçek kişinin, yönetim organında görev yaptığı, temsilcisi veya imza yetkilisi olduğu tüzel kişiye çek defteri verilmez. … (7) Çek defterinin her bir yaprağına; a) Çek hesabının numarası, b) Çek hesabının bulunduğu banka şubesinin adı, c) Çek hesabı sahibi gerçek kişinin adı ve soyadı, tüzel kişinin adı, ç) Çek hesabı sahibi gerçek veya tüzel kişinin vergi kimlik numarası, d) Çekin basıldığı tarih, yazılır. |
Bankanın Araştırma Yükümlülüğü, Çek Hesapları ve Çek Defterleri MADDE-2… (2) Bankalar, çek hesabı açtırmak isteyenlerin yasaklılık durumuna ilişkin Risk Merkezi ile adli sicil kayıtlarını ve açık kimliklerini saptamak için fotoğraflı nüfus cüzdanı, pasaport veya sürücü belgesi örneklerini, yerleşim yeri belgelerini, vergi kimlik numaralarını, tacir olanların ayrıca ticaret sicili kayıtlarını, esnaf ve sanatkâr olanların ise esnaf ve sanatkâr sicili kayıtlarını almak ve çek hesabının kapatılması hâlinde bunları, hesabın kapatıldığı tarihten itibaren on yıl süreyle saklamakla yükümlüdür. Yerleşim yeri yurt dışında bulunan kişiler, bankaya kendileri ile ilgili olarak Türkiye’de bir adres bildirmek zorundadır. Çekin karşılığının tamamen veya kısmen bulunmaması hâlinde, çek düzenleyenin bankaca bilinen adresleri, talebi hâlinde hamile verilir. (3) Çek hesabı ilgilinin, vekilin veya yasal temsilcisinin imzası olmadan açılamaz. Çek hesabı açılmasını veya mevcut çek hesabından çek defteri verilmesini isteyen kişi, her defasında tacir veya esnaf ve sanatkâr olup olmadığı ve kendisi hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı bulunmadığı hususunda bankaya yazılı beyanda bulunur. Tüzel kişiler adına verilecek beyannamede ayrıca, tüzel kişinin yönetim organında görev yapan, temsilcisi olan veya imza yetkilisi olan kişilerin çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı bulunmadığı belirtilir. Muhatap banka; gerçek veya tüzel kişi adına açılması talep olunan çek hesaplarında bunların, sermaye şirketlerinde ayrıca yönetim organında görev yapanlar ile ticaret siciline tescil edilen şirket yetkililerinin çek hesabı açma yasağının bulunmadığı hususunu kontrol ederek, yasağın bulunmadığına ilişkin sorgulama sonucunu muhafaza eder. Bankalar çek hesabı açtıkları kişiler ile çek hesabı sahibi tüzel kişi ise hesap açılış tarihi itibarıyla tüzel kişi tarafından bildirilen işlem yetkililerini 13/1/2011 tarihli ve 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununun 780 inci maddesinin üçüncü fıkrasında belirtilen sisteme kaydeder.
(4) Hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı bulunan gerçek kişinin, yönetim organında görev yaptığı veya ticaret siciline tescil edilen yetkilisi olduğu tüzel kişiye çek defteri verilmez. …. (7) Çek defterinin her bir yaprağına; a) Çek hesabının numarası, b) Çek hesabının bulunduğu banka şubesinin adı, c) Çek hesabı sahibi gerçek kişinin adı ve soyadı, tüzel kişinin adı, ç) Çek hesabı sahibi gerçek veya tüzel kişinin vergi kimlik numarası, d) Çekin basıldığı tarih, e) Çek hesabı sahibi gerçek kişi ise Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası; tüzel kişilerde ise varsa Merkezi Sicil Kayıt Sistemi (MERSİS) numarası, f) Çek hesabı sahibi ile düzenleyenin farklı kişiler olması hâlinde, ayrıca düzenleyenin Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası, yazılır. |
|
İbraz, Ödeme, Çekin Karşılıksız Olduğunun Tespiti ve Cezası MADDE-3.. … … (6)Muhatap bankanın üçüncü fıkraya göre ödemekle yükümlü olduğu tutar dahil kısmî ödeme hâlinde, çekin ön ve arka yüzünün onaylı fotokopisi ücretsiz olarak hamile verilir. Çek hamili, bu fotokopiyle müracaat borçlularına veya kambiyo senetleri hakkındaki takip usullerine başvurabileceği gibi, Cumhuriyet başsavcılığına talepte bulunurken dilekçesine bu fotokopiyi ekleyebilir ve bunu icra daireleri ile mahkemelerde ispat aracı olarak kullanabilir. Mahkeme veya icra dairesinin istemi hâlinde çekin aslı bu mercilere gönderilir. … … ÖNCEKİ DÜZENLEMEDE YOKTUR. |
İbraz, Ödeme, Çekin Karşılıksız Olduğunun Tespiti ve Cezası MADDE-3.. … … (6) Muhatap bankanın üçüncü fıkraya göre ödemekle yükümlü olduğu tutar dahil kısmî ödeme hâlinde, çekin ön ve arka yüzünün onaylı fotokopisi ücretsiz olarak hamile verilir. Çek hamili, bu fotokopiyle müracaat borçlularına veya kambiyo senetleri hakkındaki takip usullerine başvurabileceği gibi, icra mahkemesine şikâyette bulunurken dilekçesine bu fotokopiyi ekleyebilir ve bunu icra daireleri ile mahkemelerde ispat aracı olarak kullanabilir. Mahkeme veya icra dairesinin istemi hâlinde çekin aslı bu mercilere gönderilir. … … (10) Lehine karekodlu çek düzenlenen lehdar, teslim aldığı çeki Türk Ticaret Kanununun 780 inci maddesinin üçüncü fıkrasında belirtilen sisteme kaydeder. Karekodlu çekin sisteme kaydedildiği tarihten sonra çek düzenleyen tüzel kişinin temsilcilerinde meydana gelen değişiklikler, çek hesabı sahibi tüzel kişinin sorumluluğunu ortadan kaldırmaz. |
|
Çek Düzenleme ve Çek Hesabı Açma Yasağı MADDE-5 (1) Üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihine göre kanunî ibraz süresi içinde ibrazında, çekle ilgili olarak karşılıksızdır işlemi yapılması hâlinde, altı ay içinde hamilin talepte bulunması üzerine, çek hesabı sahibi gerçek veya tüzel kişi hakkında, çekin tahsil için bankaya ibraz edildiği veya çek hesabının açıldığı banka şubesinin bulunduğu yer ya da çek hesabı sahibinin yahut talepte bulunanın yerleşim yeri Cumhuriyet savcısı tarafından, her bir çekle ilgili olarak çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı verilir. Bu fıkra hükmüne göre çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı, karşılıksızdır işlemine tabi tutulan çekin düzenlenmesi suretiyle dolandırıcılık, belgede sahtecilik veya başka bir suçun işlenmesi hâlinde de verilir.
(2) ÖNCEKİ DÜZENLEMEDE YOKTUR
(3) Çek hesabı sahibi gerçek kişi, kendisi adına çek düzenlemek üzere bir başkasını temsilci veya vekil olarak tayin edemez. Gerçek kişinin temsilcisi veya vekili olarak çek düzenlenmesi hâlinde, bu çekten dolayı hukukî sorumluluk ile idarî yaptırım sorumluluğu çek hesabı sahibine aittir. … … (8)Çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararına ilişkin bilgiler, güvenli elektronik imza ile imzalandıktan sonra, Adalet Bakanlığı Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemi (UYAP) aracılığıyla Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasına elektronik ortamda bildirilir. Bu bildirimler ile bankalara yapılacak duyurulara ilişkin esas ve usuller, Adalet Bakanlığının uygun görüşü alınarak Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından belirlenir. (9) ÖNCEKİ DÜZENLEMEDE YOKTUR
(10) Çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararına karşı yapılacak başvuru ve itirazlar hakkında, 30/3/2005 tarihli ve 5326 sayılı Kabahatler Kanununun kanun yoluna ilişkin hükümleri uygulanır. Çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararına karşı yapılan başvurunun kabulü hâlinde, bu kararla ilgili olarak da sekizinci fıkradaki bildirim ve yayımlanma usulü izlenir. (11) ÖNCEKİ DÜZENLEMEDE YOKTUR
|
Ceza Sorumluluğu, Çek Düzenleme ve Çek Hesabı Açma Yasağı MADDE-5 (1) Üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihine göre kanuni ibraz süresi içinde ibrazında, çekle ilgili olarak “karşılıksızdır” işlemi yapılmasına sebebiyet veren kişi hakkında, hamilin şikâyeti üzerine, her bir çekle ilgili olarak, binbeşyüz güne kadar adli para cezasına hükmolunur. Ancak, hükmedilecek adli para cezası; çek bedelinin karşılıksız kalan miktarı, çekin üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihine göre kanuni ibraz tarihinden itibaren işleyecek 3095 sayılı Kanuna göre ticari işlerde temerrüt faizi oranı üzerinden hesaplanacak faizi ile takip ve yargılama gideri toplamından az olamaz. Mahkeme ayrıca, çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağına; bu yasağın bulunması hâlinde, çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağının devamına hükmeder. Yargılama sırasında da resen mahkeme tarafından koruma tedbiri olarak çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağına karar verilir. Çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı, çek hesabı sahibi gerçek veya tüzel kişi, bu tüzel kişi adına çek keşide edenler ve karşılıksız çekin bir sermaye şirketi adına düzenlenmesi durumunda ayrıca yönetim organı ile ticaret siciline tescil edilen şirket yetkilileri hakkında uygulanır. Koruma tedbiri olarak verilen çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararlarına karşı yapılan itirazlar bakımından 9/6/1932 tarihli ve 2004 sayılı İcra ve İflas Kanununun 353 üncü maddesinin birinci fıkrası hükmü uygulanır. Bu suçtan dolayı açılan davalar icra mahkemesinde görülür ve İcra ve İflas Kanununun 347, 349, 350, 351, 352 ve 353 üncü maddelerinde düzenlenen yargılama usulüne ilişkin hükümler uygulanır. Bu davalar çekin tahsil için bankaya ibraz edildiği veya çek hesabının açıldığı banka şubesinin bulunduğu yer ya da hesap sahibinin yahut şikâyetçinin yerleşim yeri mahkemesinde görülür. (2) Birinci fıkra hükmüne göre çek karşılığını ilgili banka hesabında bulundurmakla yükümlü olan kişi, çek hesabı sahibidir. Çek hesabı sahibinin tüzel kişi olması hâlinde, bu tüzel kişinin mali işlerini yürütmekle görevlendirilen yönetim organının üyesi, böyle bir belirleme yapılmamışsa yönetim organını oluşturan gerçek kişi veya kişiler, çek karşılığını ilgili banka hesabında bulundurmakla yükümlüdür. Birinci fıkra uyarınca hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı verilenler, yasaklılıkları süresince sermaye şirketlerinin yönetim organlarında görev alamazlar. Ancak, hakkında yasaklama kararı verilenlerin mevcut organ üyelikleri görev sürelerinin sonuna kadar devam eder.
(3) Çek hesabı sahibi gerçek kişi, kendisi adına çek düzenlemek üzere bir başkasını temsilci veya vekil olarak tayin edemez. Gerçek kişinin temsilcisi veya vekili olarak çek düzenlenmesi hâlinde, bu çekten dolayı hukukî ve cezai sorumluluk çek hesabı sahibine aittir. … … (8) Çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararına ilişkin bilgiler, güvenli elektronik imza ile imzalandıktan sonra, Adalet Bakanlığı Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemi (UYAP) aracılığıyla MERSİS ile Risk Merkezine elektronik ortamda bildirilir. Hakkında çek hesabı açma yasağı kararı verilen kişiler, Risk Merkezi tarafından bankalara bildirilir. Bu bildirimler ile bankalara yapılacak duyurulara ilişkin esas ve usuller, Adalet Bakanlığının uygun görüşü alınarak Risk Merkezi tarafından belirlenir. (9) Karşılıksız kalan bir çekle ilgili olarak yapılan yargılama neticesinde mahkeme tarafından beraat, ceza verilmesine yer olmadığı, davanın düşmesi veya davanın reddine karar verilmesi hâlinde, aynı kararda, çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağının kaldırılmasına karar verilir. Çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağının kaldırılmasına ilişkin kararların kesinleşmesi üzerine, bu kararlar, MERSİS ile Risk Merkezine sekizinci fıkradaki usullere göre bildirilir ve ilan olunur. (10) Birinci fıkrada tanımlanan suç nedeniyle, ön ödeme, uzlaşma ve hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına ilişkin hükümler uygulanmaz. (11) Birinci fıkra uyarınca verilen adli para cezalarının ödenmemesi durumunda, bu ceza, 13/12/2004 tarihli ve 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanunun 106 ncı maddesinin üçüncü fıkrasında yer alan kamuya yararlı bir işte çalıştırma kararı verilmeksizin doğrudan hapis cezasına çevrilir.
|
|
Çek Düzenleme ve Çek Hesabı Açma Yasağının Kaldırılması MADDE 6 (1) Karşılıksız kalan çek bedelinin, çekin üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihine göre kanunî ibraz tarihinden itibaren işleyecek 3095 sayılı Kanuna göre ticarî işlerde temerrüt faiz oranı üzerinden hesaplanacak faizi ile birlikte tamamen ödenmesi hâlinde, çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı Cumhuriyet savcısı tarafından kaldırılır. Çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağının kaldırıldığı, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasına 5 inci maddenin sekizinci fıkrasındaki usullere göre bildirilir ve ilân olunur. (2) Çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararının verildiği yer Cumhuriyet başsavcılığına başvurularak talebin geri alınması hâlinde de birinci fıkra hükmü uygulanır.
(3) Çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağına ilişkin kayıt, kaydın girildiği tarihten itibaren her hâlde on yıl geçmesiyle Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından resen silinir ve bu işlem ilân olunur.
|
Etkin Pişmanlık ve Çek Düzenleme ve Çek Hesabı Açma Yasağının Kaldırılması MADDE 6 (1) Karşılıksız kalan çek bedelinin, çekin üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihine göre kanunî ibraz tarihinden itibaren işleyecek 3095 sayılı Kanuna göre ticarî işlerde temerrüt faiz oranı üzerinden hesaplanacak faizi ile birlikte tamamen ödeyen kişi hakkında, a) Yargılama aşamasında mahkeme tarafından davanın düşmesine, b) Mahkûmiyet hükmünün kesinleşmesinden sonra mahkeme tarafından hükmün bütün sonuçlarıyla ortadan kaldırılmasına, karar verilir. Çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağının kaldırıldığı, MERSİS ile Risk Merkezine 5 inci maddenin sekizinci fıkrasındaki usullere göre bildirilir ve ilan olunur. (2) Şikâyetten vazgeçme hâlinde de birinci fıkra hükmü uygulanır. (3) Kişi, mahkûm olduğu cezanın tamamen infaz edildiği tarihten itibaren üç yıl ve her halde yasağın konulduğu tarihten itibaren on yıl geçtikten sonra, hükmü veren mahkemeden çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağının kaldırılmasını isteyebilir; mahkemenin vereceği karara itiraz edebilir. Bu itiraz bakımından İcra ve İflas Kanununun 353 üncü maddesinin birinci fıkrası hükmü uygulanır. Çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağının kaldırılmasına ilişkin karar kesinleştiğinde, yasağın kaldırıldığı, MERSİS ile Risk Merkezine 5 inci maddenin sekizinci fıkrasındaki usullere göre bildirilir ve ilan olunur. GEÇİCİ MADDE 4 (1) Bu maddenin yürürlüğe girmesinden önce verilen çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağına ilişkin kayıtlar, bu Kanun gereğince silinmesini gerektiren şartlar oluşuncaya kadar Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasında tutulmaya devam olunur. |
| 6728 SAYILI YATIRIM ORTAMININ İYİLEŞTİRİLMESİ AMACIYLA
BAZI KANUNLARDA DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR KANUN 09.08.2016 Tarihli ve 29796 Sayılı Resmi Gazete 6102 SAYILI TÜRK TİCARET KANUNU’NDA ÇEKLE İLGİLİ YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER |
|
| ESKİ DÜZENLEME |
YENİ DÜZENLEME |
|
Çeklerin Düzenlenmesi ve Şekli A)Şekli I-Unsurlar MADDE 780– (1) Çek; a) Senet metninde “çek” kelimesini ve eğer senet Türkçe’den başka bir dille yazılmış ise o dilde “çek” karşılığı olarak kullanılan kelimeyi, b) Kayıtsız ve şartsız belirli bir bedelin ödenmesi için havaleyi, c) Ödeyecek kişinin, “muhatabın” ticaret unvanını, d) Ödeme yerini, e) Düzenlenme tarihini ve yerini, f) Düzenleyenin imzasını, içerir. ÖNCEKİ DÜZENLEMEDE YOKTUR
ÖNCEKİ DÜZENLEMEDE YOKTUR
ÖNCEKİ DÜZENLEMEDE YOKTUR |
Çeklerin Düzenlenmesi ve Şekli A)Şekli I-Unsurlar MADDE 780– (1) Çek; a) Senet metninde “çek” kelimesini ve eğer senet Türkçe’den başka bir dille yazılmış ise o dilde “çek” karşılığı olarak kullanılan kelimeyi, b) Kayıtsız ve şartsız belirli bir bedelin ödenmesi için havaleyi, c) Ödeyecek kişinin, “muhatabın” ticaret unvanını, d) Ödeme yerini, e) Düzenlenme tarihini ve yerini, f) Düzenleyenin imzasını, g) Banka tarafından verilen seri numarasını, h) Karekodu içerir. (2) Çek alacaklıları, ellerinde bulunan çek ile çek hesabı sahibine ve bu çeki düzenleyenlere ilişkin verilere karekod aracılığıyla erişim sağlayabilir. Karekod ile; a) Çek hesabı sahibinin adı, soyadı veya ticaret unvanı, b) Çek hesabı sahibinin tacir olması hâlinde, ticaret siciline tescil edilen yetkililerinin adı, soyadı veya ticaret unvanı, c) Çek hesabı sahibinin, çek hesabı bulunan toplam banka sayısı, d) Çek hesabı sahibine ait bankalara ibraz edilmemiş çek adedi ve tutarı, e) Düzenlenerek bankalara teslim edilen çeklerin adedi ve tutarı, f) Son beş yıl içerisinde ibrazında ödenen çeklerin adedi ve tutarı, g) İbraz edilen ilk çekin ibraz tarihi, h) İbraz edilen son çekin ibraz tarihi, ı) İbrazında ödenen son çekin ibraz tarihi, i) Son beş yılda “karşılıksızdır” işlemi gören ve halen ödenmemiş çeklerin adedi ve tutarları, j) Son beş yılda “karşılıksızdır” işlemi gören ve sonradan ödenen çeklerin adedi ve tutarı, k) Son beş yılda “karşılıksızdır” işlemi gören son çekin ibraz tarihi, l) Çek hesabı sahibi hakkında çek hesabı açma yasağı bulunup bulunmadığı, varsa yasaklama kararının tarihi, m) Her bir çek yaprağı ile ilgili olarak tedbir kaydı olup olmadığı, n) Çek hesabı sahibi tacirse, iflasına karar verilip verilmediği, iflasına karar verilmişse kararın tarihi, çek hesabı sahibi ya da cirantanın rızası aranmaksızın üçüncü kişilerin erişimine sunulur. (3) İkinci fıkrada belirtilen verilere ulaşılmasını sağlayacak karekod okutma ve bilgi paylaşım sistemi 5411 sayılı Kanunun ek 1 inci madde hükmü uyarınca kurulan Türkiye Bankalar Birliği Risk Merkezi tarafından oluşturulur. Risk Merkezi sistemdeki verileri, 5411 sayılı Kanunun ek 1 inci maddesinin on birinci fıkrası uyarınca bilgi alışverişini gerçekleştirdiği şirket ile paylaşmaya yetkilidir. Bu yetki kullanıldığı takdirde sistem bilgilerin paylaşıldığı şirket nezdinde kurulabilir. (4) Çekte yer alacak MERSİS numarası ile karekodun tanım ve içerikleri ile bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Gümrük ve Ticaret Bakanlığı ile Hazine Müsteşarlığının müştereken çıkaracağı tebliğle belirlenir. |
|
II-Unsurların Bulunmaması MADDE 781– (1) 780 inci maddede gösterilen unsurlardan birini içermeyen bir senet, ikinci ve üçüncü fıkralarda yazılı hâller dışında çek sayılmaz. (2) Çekte açıklık yoksa, muhatabın ticaret unvanı yanında gösterilen yer ödeme yeri sayılır. Muhatabın ticaret unvanı yanında birden fazla yer gösterildiği takdirde, çek, ilk gösterilen yerde ödenir. Böyle bir açıklık ve başka bir kayıt da yoksa, çek muhatabın merkezinin bulunduğu yerde ödenir. (3) Düzenlenme yeri gösterilmemiş olan çek, düzenleyenin adı yanında yazılı olan yerde düzenlenmiş sayılır.
|
II-Unsurların Bulunmaması MADDE 781– (1) 780 inci maddede gösterilen unsurlardan birini içermeyen bir senet, ikinci, üçüncü ve dördüncü fıkralarda yazılı hâller dışında çek sayılmaz. (2) Çekte açıklık yoksa, muhatabın ticaret unvanı yanında gösterilen yer ödeme yeri sayılır. Muhatabın ticaret unvanı yanında birden fazla yer gösterildiği takdirde, çek, ilk gösterilen yerde ödenir. Böyle bir açıklık ve başka bir kayıt da yoksa, çek muhatabın merkezinin bulunduğu yerde ödenir. (3) Düzenlenme yeri gösterilmemiş olan çek, düzenleyenin adı yanında yazılı olan yerde düzenlenmiş sayılır. (4) Yabancı banka tarafından bastırılan çeklerde, 780 inci maddenin birinci fıkrasının (g) bendinde belirtilen banka tarafından verilen seri numarası ve/veya (h) bendinde belirtilen karekodun bulunmaması senedin çek olarak geçerliliğini etkilemez. |
|
GEÇİCİ MADDE 11- (1) 31/12/2016 tarihinden sonra bankalarca çek hesabı sahiplerine 780 inci maddeye bu Kanunla eklenen hüküm gereğince bulunması gereken karekod ve seri numarası unsurlarını içermeyen çek yaprağı verilemez. 31/12/2016 tarihinden önce basılan çeklerde bu unsurlar aranmaz. |
|
