Yeni Döviz Kredileri Mevzuatına İlişkin Sıkça Sorulan Sorular

25 Ocak 2018 tarihli ve 30312 sayılı Resmi Gazete‘de Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Kararda Değişiklik Yapılmasına Dair Karar (32 Sayılı Karar / Karar) ve bu Karar’a ilişkin Tebliğ değişikliği yayımlanmıştı. Söz konusu Karar ve Tebliğ ile yapılan değişikliklere ilişkin bilgilere 25 Ocak 2018 tarihli yazımızda yer vermiştik.

Bahis konusu mevzuat değişikliklerine ilişkin bankalar ve finansal kuruluşlarca takip edilecek usul ve esasları düzenleyen TCMB’nin “2 Mayıs 2018 tarihli Sermaye Hareketleri Genelgesi” de 27.04.2018 tarihinde yayımlanarak aynı konuda 02.01.2002 tarihli ve 2002/YB-1 sayılı Sermaye Hareketleri Genelgesi yürürlükten kaldırıldı. Böylece, döviz kredilerine ilişkin yaklaşık 16 yıldır yürürlükte olan kurallarda da önemli değişiklikler gerçekleşmiş ve uygulamada tereddüt yaratan bazı hususlar çözüme kavuşmuş oldu. Yeni Sermaye Hareketleri Genelgesi’nde yapılan açıklamaları da dikkate alarak 2 Mayıs 2018 tarihi itibarıyla yürürlüğe giren yeni kambiyo mevzuatı ile yapılan değişikliklere ilişkin en çok sorulan 20 sorudan oluşan soru ve cevapları aşağıdaki şekilde derledik.

Soru 1 – 2 Mayıs 2018 tarihinde yürürlüğe giren mevzuat neyi değiştiriyor?

Anılan tarih itibarıyla yürürlüğe giren değişiklikler firmaların nakdi döviz kredisi kullanımlarına önemli kısıtlamalar getirirken Dövize Endeksli Kredi (DEK) kullanımlarını ortadan kaldırıyor. Ancak, bu mevzuatla gelen en büyük değişikliğin belirtilen tarih itibarıyla firmaların döviz kredisi taleplerinde kullandırım öncesi yurt içinden ve yurt dışından kullandıkları mevcut nakdi döviz kredisi bakiyesine (stok nakdi döviz kredisi bakiyelerine) bakılması olacağını söyleyebiliriz. Söz konusu tarihi itibarıyla mevcut nakdi döviz kredisi bakiyesi 15.000.000 USD üzerinde olan firmalar herhangi bir döviz geliri ya da ilave şart aranmaksızın döviz kredisi kullanabiliyor iken mevcut bakiyeleri bu tutarın altında olan firmaların döviz geliri olması ya da kararda belirtilen yatırım teşvik belgesi gibi döviz kredisi kullanmalarına imkan veren şartları taşımaları gerekiyor hale geldi.

Soru 2 – Döviz Kredisi kullandırımı öncesi bakılması gereken kredi bakiyesi tanımı nasıl yapılmaktadır?

32 Sayılı Karar’da kredi bakiyesi, “Yurt içinden ve yurt dışından temin edilen nakit döviz kredisi borçlarının geri ödemesi yapılmamış toplamı” olarak tanımlanıyor. Ayrıca, 2 Mayıs 2018 tarihinden önce kullanılmış olan döviz kredileri ve döviz endeksli kredilerin de, kredi bakiyesi hesaplamasına dâhil edileceği belirtiliyor.

Soru 3 – 2 Mayıs 2018 itibarıyla Mevcut Nakdi Döviz Kredisi Bakiyesi 15.000.000 USD’nin altında olan firmalar hangi koşullarla döviz kredisi kullanabilecek?

Mevcut nakdi döviz kredi bakiyesi 15.000.000 USD’nin altında olan döviz kredisi borçluları kararda tanınan istisnalar hariç ancak, kullanmak istedikleri kredi tutarı ile mevcut kredi bakiyeleri toplamı son 3 malî yılın döviz gelirleri toplamını aşmamak kaydıyla döviz kredisi kullanabilecekler. Bu kişiler döviz kredisi kullanım talepleri sırasında son 3 mali yıla ilişkin döviz gelirlerini; son 3 yıla ait konsolide olmayan finansal tablolar esas alınarak SMMM veya YMM tarafından hazırlanan ve onaylanan bir raporla birlikte Sermaye Hareketleri Genelgesi’nin 2 numaralı ekinde yer alan Döviz Gelirleri Beyan Formu’nun bankalara ve finansal kuruluşlara ibrazı ile belgeleyecekler.

Döviz geliri beyanları, aynı grup veya holding bünyesinde bulunan firmalar da dâhil olmak üzere, firma bazında yapılacak (Beyan Risk Grubu bazında değil). SMMM’ler ve YMM’ler beyan formunda yer alan döviz gelirlerinin mevzuat uyarınca tanımlanan döviz geliri kapsamıyla uyumunu kontrol etmekle yükümlüler. Her yıl yıllık hesap dönemini takip eden dördüncü ayın (Nisan) son iş gününden itibaren döviz geliri beyanlarına bir önceki yıl dâhil edilecek ve eski döviz geliri beyanlarının üçüncü yıla ait olan bölümü dikkate alınmayacak.

Soru 4 – Mevcut Nakdi Döviz Kredi Bakiyesi 15.000.000 USD’nin altında olan firmalar başka hangi koşullarda döviz kredisi kullanabilir?

Döviz geliri olmayan Türkiye’de yerleşik kişiler, ancak, aşağıda sayılan hallerde döviz geliri olması şartı aranmadan yurt içinden ve yurt dışından döviz kredisi temin edebilecekler:

a) Kamu kurum ve kuruluşları, bankalar ile Türkiye’de yerleşik fınansal kiralama şirketleri, faktoring şirketleri ve finansman şirketlerinin kullanacakları döviz kredileri.

b) Kullanım tarihinde kredi bakiyesi 15 milyon USD veya üzerinde olan Türkiye’de yerleşik kişilerce kullanılacak döviz kredileri.

c) Yatırım teşvik belgesi kapsamında kredi almaları öngörülen Türkiye’de yerleşik kişiler tarafından kullanılacak döviz kredileri ile Mal ve Hizmetlere Uygulanacak Katma Değer Vergisi Oranlarının Tespitine İlişkin Kararın eki (I) sayılı listenin 17 nci sırasında sayılan gümrük tarife istatistik pozisyonlarında yer alan makine ve cihazların (kullanılmış olanları ile aksam, parça, aksesuar ve teferruatları hariç) finansmanı için kullanılacak döviz kredileri.

ç) Uluslararası ilana çıkılan yurt içi ihalelere ilişkin faaliyetlerle ilgili olarak ihaleyi kazanan Türkiye’de yerleşik kişilerin veya Savunma Sanayii Müsteşarlığınca onaylanan savunma sanayii projelerini üstlenen Türkiye’de yerleşik kişilerin kullanacakları döviz kredileri.

d) Bankaların Türkiye’deki şubelerinde teminat olarak bulundurulan döviz ve/veya Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatına (OECD) üye ülkelerin merkezi yönetimleri ile merkez bankalarınca ya da bunların kefaletiyle ihraç edilen yabancı para menkul kıymet tutarını geçmemek üzere Türkiye’de yerleşik kişilerin kullanacakları döviz kredileri (Bu bent kapsamda sadece yurt içinden döviz kredisi kullanılabilir, yurt dışından döviz kredisi alınamaz).

e) Kamu özel işbirliği modeli kapsamında gerçekleştirilecek projeleri yürütmekle görevli olan Türkiye’de yerleşik kişilerin kullanacakları döviz kredileri.

f) İhracat, transit ticaret, ihracat sayılan satış ve teslimler ile döviz kazandırıcı hizmet ve faaliyetlere ilişkin bağlantılarını ve muhtemel döviz gelirlerini tevsik etmek kaydıyla, son üç malî yılda döviz geliri olmayan Türkiye’de yerleşik kişilerin tevsik ettikleri muhtemel döviz gelirleri toplamını aşmayacak şekilde kullanacakları döviz kredileri.

g) Mal ve Hizmetlere Uygulanacak Katma Değer Vergisi Oranlarının Tespitine İlişkin Kararın eki (I) sayılı listenin 17 nci sırasında sayılan gümrük tarife istatistik pozisyonlarında yer alan makine ve cihazların (kullanılmış olanları ile aksam, parça, aksesuar ve teferruatları hariç) alımına ilişkin döviz üzerinden gerçekleştirilen finansal kiralama işlemleri (Bu bent kapsamındaki döviz üzerinden finansal kiralama işlemleri sadece yurt içinden gerçekleştirilebilir, yurt dışından gerçekleştirilemez).

ğ) Bakanlıkça belirlenecek esaslar dâhilinde Türkiye’de yerleşik kişilerin kullanacakları döviz kredileri, (Bu kapsamda aşağıda belirtilen hallerde döviz geliri olması şartının aranmayacağı Bakanlıkça kararlaştırılmıştır).

ğ-1) 5346 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun çerçevesinde, devletin alım garantisi kapsamında yenilenebilir enerji kaynaklarına ilişkin yatırımların finansmanında kullanılmak üzere Türkiye’de yerleşik kişilerin kullanacakları döviz kredileri.

ğ-2) 4046 sayılı Özelleştirme Uygulamaları Hakkında Kanun kapsamındaki ihaleler ile bedeli döviz olarak belirlenen kamu ihalelerini kazanan Türkiye’de yerleşik kişilerin kullanacakları döviz kredileri.

ğ-3) Yeni bir şirket payı alımı amacıyla kurulan ve bu amacı gerçekleştirmek haricinde herhangi bir faaliyeti olmayan Türkiye’de yerleşik kişilerin (özel amaçlı şirketler / SPV) kullanacakları döviz kredileri.

Soru 5- YTB, DİİB ve VRHİB kapsamında döviz kredisi kullanılabilecek mi?

Yatırım teşvik belgesi (YTB) kapsamında kredi almaları öngörülen Türkiye’de yerleşik kişiler tarafından hem yurt içinden hem yurt dışından (döviz geliri aranmadan) döviz kredisi kullanılabilir. Bu kapsamda en çok YTB’de belirtilen yabancı kaynak tutarı kadar döviz kredisi kullanılabilecek. YTB’de kredi tutarının Türk Lirası olarak gösterilmesi nedeniyle döviz kredilerinin Türk lirası karşılığının hesaplanmasında bankalar tarafından, bu kredilerin kullanım tarihindeki TCMB döviz satış kurlarının esas alınması gerekiyor.

Firmaların VRHİB veya DİİB sahibi olması durumunda bu belgelerde belirtilen tutar muhtemel döviz geliri olarak kabul edilerek döviz kredisi kullandırılabilir. Ancak, muhtemel döviz geliri kuralı kapsamında döviz kredisi kullanılabilmesi için firmanın son 3 mali yılda döviz geliri olmadığının yurt dışı kredilerde kullanıma aracılık eden aracı bankaya, yurt içi kredilerde ise kullandırımı yapan bankaya beyan edilmesi gerekiyor. Ayrıca, muhtemel döviz gelirlerine dayalı olarak döviz kredisi kullanıldıktan sonra takip eden 3 mali yıl boyunca aynı firma tarafından bu kapsamda döviz kredisi kullanılması mümkün bulunmuyor. Muhtemel döviz geliri olarak VRHİB veya DİİB’deki faaliyet tutarının beyan edildiği durumlarda döviz kredilerinin vadesi en çok belge süresi kadar olmalı ve kullanılan toplam kredi tutarı belgede belirtilen faaliyet tutarı ile sınırlı olmalı. Bankaca, VRHİB veya DİİB üzerine kullandırılan kredi tutarına ilişkin şerh düşülmesi gerekiyor.

Öte yandan, döviz kredisi kullanılması için Vergi Resim Harç İstisnası Belgesi (VRHİB) veya Dâhilde İşleme İzin Belgesi (DİİB) bulunması zorunlu değil. İlgili mevzuat hükümleri uyarınca vergi, resim ve harç istisnasından yararlanabilmek için VRHİB veya DİİB alması gerekli olan firmaların, bu belgeler olmadan kullanacakları krediler için vergi, resim ve harç istisnası uygulanmayacak. Firmaların, mal veya hizmet ihracına ilişkin döviz kredisi kullanımları sırasında vergi, resim ve harç istisnasından yararlanmak istemeleri durumunda 2017/4 sayılı Tebliğ hükümleri çerçevesinde VRHİB veya DİİB kullanmaları veya ihracat taahhüdünde bulunmaları mümkün bulunuyor.

Soru 6 – Yurt dışından temin edilecek döviz kredilerine ilişkin durum nedir? Bu kredilerde yurt içinden temin edilen döviz kredileri ile aynı sınırlamalara mı tabi?

Yeni mevzuatın getirdiği en önemli değişikliklerden biri de daha evvel yurt dışından serbestçe kullanılabilen döviz kredilerinin de yurt içinden kullanılan döviz kredileriyle aynı kısıtlamalara tabi hale gelmesi. Söz konusu yurt dışı kaynaklı kredilerde firmaların mevcut nakdi döviz kredisi bakiyeleri içinde değerlendirilecek ve nakdi döviz kredisi bakiyesi 15.000.000 USD’nin altında olan firmalar, yurt dışından ilave döviz kredisi taleplerinde, 32 sayılı Kararın 17 nci maddesinin üçüncü fıkrasında sayılan istisnalar hariç, ancak, kullanmak istedikleri kredi tutarı ile mevcut kredi bakiyeleri toplamı son 3 malî yılın döviz gelirleri toplamını aşmamak kaydıyla yurt dışı kaynaklı döviz kredisi kullanabilecekler.

Bu kredilerin mevzuata uygun kullanılmasının kontrolünün, kredinin yurt içine getirilmesine aracılık eden bankalarca yapılması gerekiyor. Bu çerçevede, bankalar, nezdlerinde bulunan Türkiye’de yerleşik kişilere ait döviz tevdiat hesaplarına yurt dışından gönderilen bedellere ilişkin SWIFT mesajlarında Türkçe veya yabancı bir dilde söz konusu bedelin kredi olduğuna dair herhangi bir ibare bulunup bulunmadığını kontrol edecekler. Yurt dışından firma hesabına transfer edilen 50.000 USD veya üzerindeki transfer sebebi belirlenemeyen tüm döviz tutarları için ise kredi olup olmadığının tespiti amacıyla ayrıca ilgili firmadan yazılı beyan alınması gerekiyor.

Soru 7 – Döviz geliri olmayan firmalar DEK kredi kullanmaya devam edebilecek mi?

2 Mayıs 2018 tarihi itibarıyla DEK kredi kullanımı ortadan kalktı. Türkiye’de yerleşik kişiler yurt içinden ve yurt dışından dövize endeksli kredi kullanamayacaklar (Sermaye Hareketleri Genelgesi md. 14/2). Diğer bir ifadeyle, bu tarihten itibaren DEK kredi diye bir ürün kalmamış oldu. Ancak, 32 sayılı Karar’ın Geçici Maddesi uyarınca 2 Mayıs 2018 tarihinden önce kullanılmış olan DEK krediler firmaların mevcut nakdi döviz kredisi bakiyeleri hesaplanırken nakdi döviz kredisi bakiyesi içinde dikkate alınacaklar.

Soru 8 – Mevcut nakdi döviz kredisi bakiyesi 15.000.000 USD’nin altında olan firmaların tek seferde kullanacakları 15.000.000 USD’lik bir kredi ile döviz geliri olmadan bu sınırın üstüne çıkma imkanları var mıdır?

Hayır. 2 Mayıs 2018 itibarıyla mevcut nakdi döviz kredisi bakiyesi 15.000.000 USD’nin altında olan tüm firmaların ilave döviz kredisi kullanabilmeleri için son 3 mali yıla ilişkin döviz gelirleri toplamının, mevcut nakdi döviz kredisi bakiyeleri ile kullanmak istedikleri döviz kredisi tutarına eşit veya daha fazla olması gerekiyor.

Soru 9- Bir önceki uygulamada yer alan, döviz geliri bulunmayan firmalara kullandırılan 5 milyon USD ve üzeri tutarda ortalama vadesi 1 yıldan uzun ihracat taahhüdü doğurmayan döviz kredileri için Mayıs 2018 dönemi sonrasında vade uzatımı veya taksit ötelemesi imkanı olacak mı?

Sermaye Hareketleri Genelgesi’nin 14 üncü maddesinin 6 ncı fıkrasında,

Döviz kredisi kullanımının genel kuralları
MADDE 14 – …

(6) 22/6/2016 tarihli ve 29750 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Kredilerin Sınıflandırılması ve Bunlar İçin Ayrılacak Karşılıklara İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik hükümlerine uygun yeniden yapılandırma işlemleri yalnızca geri ödeme sıkıntısı çeken bir borçluya tanınacak olan imtiyazları kapsaması nedeniyle 32 sayılı Kararın uygulanması kapsamında yenileme olarak değerlendirilmez. Ancak dövize endeksli kredilerin yapılandırılması tekrar dövize endeksli olarak yapılamaz.”

hükmü bulunduğu için söz konusu kredilerle ilgili yapılan vade uzatımı ve/veya taksit öteleme işlemleri BDDK Karşılıklar Yönetmeliği ve söz konusu Yönetmelik çerçevesinde yayımlanan Yeniden Yapılandırma’ya ilişkin Genelge uyarınca yeniden yapılandırma tanımı içine giriyorsa (bkz. yeniden yapılandırmaya ilişkin 07.03.2018 tarihli yazımız) söz konusu kredilerde vade uzatımı ve taksit ötelemesi yapılabilecek ve 2 Mayıs 2018 tarihi sonrasında yeniden yapılandırılan söz konusu krediler döviz üzerinden izlenmeye devam edebilecektir.

Soru 10- Firmaların döviz gelirleri grup bazında mı yoksa firma bazında mı değerlendirilecek?

Sermaye Hareketleri Genelgesi’nin 16/2 maddesi uyarınca firmaların döviz geliri beyanları, aynı grup veya holding bünyesinde bulunan firmalar da dâhil olmak üzere, firma bazında yapılacak (grup bazında değil).

Bu kuralın tek istisnasını Holding Şirketleri oluşturuyor. Genelge’nin geçici maddesi uyarınca konu hakkında yeni bir düzenleme yapılıncaya kadar başlıca amacı başka işletmelere katılmak olan anonim şirket statüsündeki holding şirketleri ve söz konusu holding şirketi bünyesindeki şirketlerin kredi bakiyeleri ve döviz gelirleri hesaplanırken, tüm şirketlerin kredi bakiyeleri ve döviz gelirleri toplamı dikkate alınacak. Bu çerçevede, holding şirketi ve holding bünyesindeki her bir şirket SMMM veya YMM tarafından hazırlanan ve onaylanan bir raporla birlikte Döviz Gelirleri Beyan Formu’nu bankaya ibraz edecek; ayrıca, holding bünyesinde faaliyet gösterildiğine ilişkin tevsik edici belgeler, holding ve bünyesindeki tüm şirketleri belirten şirketin yazılı beyanı ile birlikte kredi kullandıran/kredi kullanımına aracılık eden banka ve finansal kuruluşlara sunulacak.

Bu madde kapsamındaki holding şirketlerinin ve holding bünyesindeki şirketlerin döviz gelirleri ve kredi bakiyeleri Risk Merkezi sisteminde şirket bazında yer alacak. Bu bakımdan bu şirketlerin kayıtları diğer firmaların kayıtlarından farklı olmayacak.

Bu çerçevede, örnek bir kullanım aşağıdaki şekilde olacak:

Holding’in A, B, C, D ve E şirketinden oluştuğunu düşünelim. A şirketi bu maddeyi işleterek kredi kullanmak istediğinde öncelikle ilgili bankaya holding ve holdingi oluşturan şirketlerle ilişkisini belgelemesi gerekecek. Daha sonra kredi talebinde bulunduğu banka Risk Merkezi sisteminden A, B, C, D ve E şirketlerinin döviz gelirlerini toplayarak toplam döviz geliri tutarına; kredi bakiyelerini toplayarak toplam kredi bakiyesi tutarına ulaşacak. Bu işlem sonunda ilgili şirketlerin toplam kredi bakiyesi 15 milyon USD’ni aşarsa, ilgili istisna maddesi kapsamında, aşmazsa toplam döviz geliri – toplam kredi bakiyesi tutarı kadar kredi kullandırılacak. Kullandırılan kredi tutarı, kredi talep eden A şirketinin kredi bakiyesine eklenecek.

Şirket	Döviz geliri (milyon ABD doları)	Kredi Bakiyesi (milyon ABD doları)
A	1	1
B	5	3
C	2	–
D	4	4
E	10	10

Örneğin; yukarıdaki tabloya göre holding firmalarının kredi bakiyeleri toplamı 15 milyon USD’ni aştığından A şirketi ilgili istisna maddesine dayanarak döviz kredisi kullanabilecek.

Holding sadece A, B, C ve D şirketlerinden oluşsaydı, o zaman A firması en fazla toplam döviz geliri (12 milyon) – toplam kredi bakiyesi (8 milyon) = 4 milyon ABD doları tutarında döviz kredisi kullanabilecekti.

Bu kapsamda kullanılan krediler kullanıcı firmanın kredi bakiyesine yansıtılacak. Bu durumda kullanıcı firmanın kredi bakiyesi döviz gelirini aşabilecek, ancak, bu aşım için geri çağırma veya TL’ye çevirme yapılmayacak. Uygulamada herhangi bir yanlışlığa yol açılmaması için geçici madde kapsamındaki kullanımlara ilişkin Risk Merkezi bildirimleri için yeni bir kod kullanılması konusunda Risk Merkezi nezdinde çalışma yapılıyor.

Soru 11 – 2 Mayıs 2018 tarihinden önce kullanılan krediler dolayısıyla 32 sayılı karardaki sınırlamaların aşılması halinde ne yapılacak?

Bu tarihten önce kullanılmış olan döviz kredileri nedeniyle düzenlemedeki döviz geliri sınırının aşılmış olması ve döviz geliri olmadan döviz kredisi kullanabilme koşullarının da taşınmaması halinde söz konusu krediler vadelerinde hiçbir şekilde döviz kredisi olarak yenilenemeyecek (32 sayılı Karar Geçici Madde 5). Bu kredilerin vadelerinde ya tasfiye edilmeleri ya da TL’ye dönülmeleri gerekecek. Bu kural 2 Mayıstan önce kullanılan DEK kredilerin vadelerinin 2 Mayıstan sonra dolması halinde de aynı şekilde uygulanacak. Firmaların daha önce kullandıkları ve 2 Mayıs tarihi itibariyle açık durumda bulunan DEK krediler, firmanın döviz kredisi kullanabilme koşullarını da taşımaması halinde vade bitim tarihlerinde kapatılacak veya TL’ye dönülmesi gerekecek.

Soru 12- Gayrinakdi kredilerde söz konusu sınırlamalara dahil mi?

32 sayılı Karar’daki kurallar sadece nakdi döviz kredilerini kapsıyor. Yabancı Para (YP) cinsinden kullanılan gayrinakdi kredileri kapsamıyor. YP cinsinden gayrinakdi krediler için mevcut kurallar uygulanmaya devam edilecek. Bu kurallara ilişkin bir hatırlatma yapmak gerekirse bankalar ve finansal kuruluşların aşağıda belirtilen kapsamda döviz cinsi teminat mektubu düzenlemeleri, garanti ve kefalet vermeleri mümkün bulunuyor:

a) Türkiye’de yerleşik kişiler lehine, dışarıda yerleşik kişileri muhatap gayrinakdi krediler.

b) Yurt dışında yerleşik kişiler lehine, yurt dışında yerleşik kişileri muhatap gayrinakdi krediler.

c) Yurt dışında yerleşik kişiler lehine Türkiye’de yerleşik kişileri muhatap gayrinakdi krediler.

ç) Yurt içinde açılacak uluslararası ihalelerle ilgili olması kaydıyla, Türkiye’de yerleşik kişiler lehine Türkiye’de yerleşik kişileri muhatap gayrinakdi krediler.

d) Yurt dışında ihale kazanmış bulunan Türkiye’de yerleşik kişilerin taşeronu olarak faaliyette bulunan Türkiye’de yerleşik firmalar lehine, ihaleyi kazanan Türk müteahhitlik firmalarını muhatap gayrinakdi krediler.

e) İhracat, ihracat sayılan satış ve teslimler ile döviz kazandırıcı faaliyetlerle ilgili olarak Türkiye’deki bankaların Türkiye’de yerleşik kişilere verdikleri döviz kredileri ile bu kişiler lehine yurt dışında yerleşik kişileri muhatap düzenledikleri teminat mektuplarının ve verdikleri garanti ve kefaletlerin teminatını teşkil etmek üzere tesis edilecek gayrinakdi krediler.

f) Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası nezdindeki Döviz ve Efektif Piyasalarında işlem yapabilen Yetkili Müesseseler lehine, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’na muhatap gayrinakdi krediler.

g) İhracat sayılan satış ve teslimler ile döviz kazandırıcı hizmet ve faaliyetlerle ilgili olmak kaydıyla, amir ve lehtarı Türkiye’de yerleşik kişiler olan yurt içi teminat akreditifleri (Stand-by L/C).

Yukarıda belirtilen haller dışında alacaklısı ve borçlusu Türkiye’de yerleşik kişiler olan yabancı para üzerinden düzenlenmiş poliçelere, bankalarca aval verilemeyecek, Türkiye’de yerleşik kişiler arasında döviz cinsi yurt içi akreditifler açılamayacak ve ödemeler döviz olarak yapılamayacak. Ayrıca, Türkiye’de yerleşik kişiler arasında taraflarca belirlenecek bir dövizin TL karşılığı olarak yurt içi akreditif açılamaz ve akreditif bedelleri taraflarca belirlenecek bir kur üzerinden TL karşılığı olarak ödenemez.

Soru 13- Değişen uygulama kapsamında tarafları yurt içinde yerleşik olan yabancı para üzerinden düzenlenmiş poliçelere bankalarca aval verilebilir mi?

Sermaye Hareketleri Genelgesi’nin 50/2 fıkrası uyarınca alacaklısı ve borçlusu Türkiye’de yerleşik kişiler olan yabancı para üzerinden düzenlenmiş poliçelere, bankalarca aval verilemeyecek.

Soru 14 – Gerçek Kişiler veya gerçek kişilerin ticari işletmeleri (piyasada bilinen ismiyle şahıs şirketleri) döviz kredisi kullanabilecek mi?

Yeni düzenlemenin 17-6 ve 17/A-6 maddelerinde Türkiye’de yerleşik gerçek kişilerce yurt içinden ve yurt dışından döviz kredisi kullanılamayacağı belirtilerek mevcutta bulunan istisnalarda kaldırıldı. Dolayısıyla 02 Mayıs 2018 tarihinde yürürlüğe giren düzenleme uyarınca Türkiye yerleşik gerçek kişilerin herhangi bir şekilde yurt içi veya yurt dışından döviz kredisi kullanması imkanı kalmadı. Bu çerçevede tüzel kişiliği bulunmayan gerçek kişi ticari işletmelerinin de yeni mevzuat çerçevesinde döviz kredisi kullanabilmeleri mümkün bulunmuyor.

Soru 15- Yeni mevzuatta döviz kredisi kullandırımına ilişkin kısıtlamaların Türkiye’de yerleşik gerçek kişiler için geçerli olduğunu anlıyoruz. Mevzuatta Türkiye’de yerleşik gerçek kişi nasıl tanımlanmaktadır?

32 sayılı Kararın 2 nci maddesine göre;

Türkiye’de yerleşik kişiler: Yurtdışında işçi, serbest meslek ve müstakil iş sahibi Türk vatandaşları dahil Türkiye’de kanuni yerleşim yeri bulunan gerçek ve tüzel kişiler olarak,

Dışarıda yerleşik kişiler ise Türkiye’de yerleşik sayılmayan gerçek ve tüzel kişiler olarak tanımlanıyor.

Yeni mevzuat kapsamında döviz kredisi kullandırımında kısıtlamalara tabi tutulacak Türkiye’de yerleşik kişiler belirlenirken yukarıdaki tanım esas alınacak. 3218 sayılı Serbest Bölgeler Kanunu’nun 6 ncı maddesi uyarınca serbest bölgeler kambiyo mevzuatının uygulanması bakımından Türkiye Gümrük Bölgesi dışında kabul edildiklerinden, serbest bölgede yerleşik firmalar yurt dışında yerleşik kişi olarak kabul edilecek.

Soru 16- Bankalar ve finansal kuruluşların yurt dışında yerleşik kişilere döviz kredisi kullandırımı serbest midir?

Evet, 32 Sayılı Karar’ın 17/A maddesinin dokuzuncu fıkrası uyarınca bankalar ve finansal kuruluşlarca yurt dışında yerleşik kişilere döviz kredisi açılması serbest.

Ayrıca, Sermaye Hareketleri Genelgesi’nin 43 üncü maddesinde bankalar ve finansal kuruluşlarca,

– yurt dışında yerleşik olan Türk sermayeli şirketlere de döviz kredisi açılmasının serbest olduğu,

– Türkiye’deki büyükelçilik tüzel kişiliklerinin, bankalardan döviz kredisi temin edebileceği,

– Yurt dışında yerleşik gerçek kişilerce, Türkiye’deki bireysel ihtiyaçları (konut alımlarının finansmanı dâhil) için döviz kredisi kullanabileceği,

– Türkiye’deki yabancı diplomatik temsilciliklerde çalışan Türkiye’de yerleşik sayılmayan personelşn yurt içinde tüketici ihtiyaçlarının finansmanı amacıyla, döviz kredisi kullanabileceği belirtilmiş.

Yukarıdaki kapsamda yurt dışında yerleşik sayılan kişilere 2 Mayıs 2018 tarihinde yürürlüğe giren mevzuat kapsamında, Türkiye’de yerleşik kişiler için uygulanan kısıtlamalar uygulanmaksızın bankalar ve finansal kuruluşlarca döviz kredisi kullandırılabilecek.

Soru 17- Türkiye’de yerleşik kişiler yurt dışından TL kredi kullanabilir mi?

Evet, 32 sayılı Kararın 17 nci maddesinin birinci fıkrası uyarınca Türkiye’de yerleşik kişiler yurt dışından Türk lirası kredi temin edebilirler. Bu kredilerin bankalar aracılığıyla kullanılması zorunlu. Sermaye Hareketleri Genelgesi’nde de bu kredilerin dövize endeksli olarak kullanılamayacağı, bu hususun kontrolü amacıyla aracı bankanın, krediyi kullanan Türkiye’de yerleşik kişiden kredi sözleşmesinin ibrazını isteyeceği ve bu kredilerin geri ödemelerinin TL olarak yapılacağı belirtiliyor.

Soru 18- 2 Mayıs 2018 tarihinden sonra kullandırılan döviz kredilerinin bakiyesinin firmanın son 3 mali dönem döviz gelirlerini aştığının sonradan tespit edilmesi durumunda kredilerin aşıma neden olan kısmına ilişkin nasıl bir işlem uygulanacak?

Mevcut kredi bakiyesi 15 milyon USD altında olan firmaların 2 Mayıs 2018 tarihinden sonra döviz gelirlerine bağlı olarak kullandıkleri kredilerde son 3 mali dönem döviz gelirlerinin aşıldığı sonradan tespit edilirse, genel kural aşıma neden olan kısmın tespitin yapılmasını müteakip 10 iş günü içinde kullandırımı yapan Banka tarafından kredi geri çağrılması veya TL krediye dönüştürülmesi. Bu kredilerle ilgili olarak ayrıca Hazine Müsteşarlığı’na bildirimde bulunulmalı ve kredinin geri çağrılan veya Türk lirasına dönüştürülen kısmı firmanın kredi bakiyesinden düşülerek Risk Merkezi’ne bildirilmeli.

Bu kredilerin Türkiye’deki bankaların ve finansal kuruluşların yurt dışındaki şubeleri (off-shore şubeleri dâhil, serbest bölge şubeleri hariç) tarafından kullandırılmış olması halinde, kullanılan kredilerin aşıma neden olan kısmı, tespitin yapılmasını müteakip 10 işgünü içerisinde geri çağrılacak veya Türk lirası krediye dönüştürülecek. Bu kredilerle ilgili olarak Hazine Müsteşarlığı’na bildirimde bulunulacak. Ayrıca, kredinin geri çağrılan veya Türk lirasına dönüştürülen kısmı firmanın kredi bakiyesinden düşülerek Risk Merkezine bildirilmeli.

Yurt içinden kullandırılan krediler için aynı tespitin yapılması halinde ise yurt içinde bankalardan ve finansal kuruluşlardan (serbest bölge şubeleri dâhil) kullanılan kredilerin aşıma neden olan kısmı, tespitin yapılmasını müteakip 10 işgünü içerisinde geri çağırılacak veya Türk lirası krediye dönüştürülecek. Bu kredilerle ilgili olarak Hazine Müsteşarlığı’na bildirimde bulunulacak. Kredinin geri çağırılan veya Türk lirasına dönüştürülen kısmı firmanın kredi bakiyesinden düşülerek Risk Merkezine bildirilmeli.

Yurt içinde birden fazla bankanın veya finansal kuruluşun ortaklaşa kullandırdıkları krediler (sendikasyon kredileri) için aynı tespitin yapılması durumunda ise, geri çağrılacak veya Türk lirası krediye dönüştürülecek tutar hesaplandıktan sonra her bir kreditörün katılım oranına göre kreditörlere bölüştürülecek.

Soru 19- YEKDEM (Yenilenebilir Enerji Kaynakları Destekleme Mekanizması) kapsamındaki devletin dövize endeksli alım garantilerinden faydalanarak YP kredi kullanan enerji firmaları için YP döviz kredisi verilmeye devam edilebilecek mi?

Sermaye Hareketleri Genelgesi’nin TCMB internet sitesinde yayımlanan nihai halinde, 32 sayılı Karar’ın ilgili maddelerinde Bakanlığa verilen yetki kapsamında, alınan kararla 5346 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun çerçevesinde, devletin alım garantisi kapsamında yenilenebilir enerji kaynaklarına ilişkin yatırımların finansmanında kullanılmak üzere Türkiye’de yerleşik kişilerin kullanacakları döviz kredilerinde döviz geliri olması şartının aranmayacağı belirtildi.

Bu kapsamda, yurt içi ve yurt dışından yapılacak döviz kredisi kullanımlarında, 5346 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun çerçevesinde, Enerji Piyasası Denetleme Kurulu tarafından verilen “Yenilenebilir Enerji Kaynak Belgesi” (YEK Belgesi)’nin veya bu kapsamda verilen lisansın yurt dışından kullanılan kredilerde aracı bankaya, yurt içinden kullanılan kredilerde kullandırımı yapan banka veya finansal kuruluşa ibraz edilmesi gerekli olup, aracılık edilecek kredi tutarı lisanslarına derç edilmiş olan yıllık üretim miktarlarının yerli katkı bedeli dâhil YEK Destekleme Mekanizması kapsamındaki konu fiyat ile çarpımının 8 yıl için hesaplanmış toplamını geçemeyecek.

Soru 20- Döviz kredilerinin döviz olarak kullanılması imkanı bulunuyor mu?

Genelge’nin 14/11 bendi hükmü ile döviz kredilerinin doğrudan döviz olarak veya kredi tutarının Türk Lirası (TL)’na dönüştürülmesi suretiyle kullanılabilmesine imkan tanındı. Yürürlükten kalkan Genelge’de dövize döviz kullandırımlara sadece belirli tür krediler için izin verilmekteydi.

Saygılarımızla,

Hamdi GİRGİN

“NOT: Bu çalışmada yer alan görüşler, yazarın kendi görüşleri olup, çalıştığı kurumun görüşlerini yansıtmamaktadır. Bu yazı yalnızca bilgilendirme amacıyla yayımlanmış olup, herhangi bir hukuki görüş, yönlendirme ve tavsiye içermemektedir.”

TCMB SERMAYE HAREKETLERİ GENELGESİ, 2 MAYIS 2018