Yatırım Vekâleti Yöntemine İlişkin Mevzuatsal Gelişmeler
Mevduat Bankaları ile Kalkınma ve Yatırım Bankalarının yanında sistemi tamamlayıcı üçüncü tarz bir bankacılık olan Katılım Bankacılığı, bugün ülkemizde stratejik olarak desteklenen sektörlerden biri haline gelmiştir. Çeşitli sebeplerle sistem dışı kalmış atıl fonların sisteme kazandırılmasında önemli bir rol oynayan Katılım Bankacılığı’nın; kendisini farklı kılan faizsiz finans kurumsal yönetişim çerçevesi ve ürün-hizmet türleri açısından sağlam yasal bir altyapıya kavuşturulması mühimdir. Bu kapsamda idari otoritelerce katılım bankacılığına özgü mevzuatın geliştirilmesine yönelik yürütülen çalışmalar[1] devam etmektedir.
Söz konusu çalışmalardan biri de Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) tarafından 22.06.2019 tarihli ve 30809 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Mevduat ve Katılım Fonlarının Vadeleri ve Türleri Hakkında Tebliğ (Sayı: 2007/1)’de Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (Sayı: 2019/12)” (Tebliğ)’dir. Yapılan değişiklikle birlikte Tebliğ’in katılım fonlarının vadeleri başlıklı 4. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin sonuna eklenmek üzere “yatırım vekâleti sözleşmesine dayalı katılma hesaplarının” 1 (bir) ayın altında vadelerde açılabileceği düzenlenmiştir. Böylelikle yasal mevzuat gereğince Katılım Bankalarında 1 aydan daha kısa vadeli katılma hesabı açılması mümkün değilken yatırım vekâleti sözleşmesine dayalı katılma hesaplarının 1 (bir) ayın altında vadelerde açılabileceği hüküm altına alınmıştır. Yatırım vekâleti sözleşmesine dayalı katılma hesapları açısından getirilen hüküm, 1 Temmuz 2019 tarihinde uygulamaya konulabilecektir. Bakıldığında mevduat bankalarında günlük repo yapılmasının yanı sıra kırık vade tabir edilen örneğin 5 günlük, 12 günlük ya da 1 günlük vadeli mevduat hesabı da açılabilmektedir.
Fon toplama ve kullandırma yöntemlerinden sayılan yatırım vekâleti yönteminin ülkemizdeki işleyişi ve mevzuatına ilişkin önemli sayılabilecek güncel gelişmelere misal mahiyetinde aşağıda yer verilmektedir:
- Katılım Bankalarının yurt dışı finans kurumlarından vekâlet akdi çerçevesinde edindikleri fonlar ile ilgili olarak Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK), kendisine yapılan başvuruyu 19.10.2011 tarihli resmi yazıyla cevaplamıştır. Bu bağlamda katılım bankalarınca yurt dışından vekâleten temin edilen fonların, katılma hesapları aracılığıyla edinilen fonlar şeklinde sayılmayıp, bunların yurt dışından sağlanan bir kredi olarak dikkate alınması gerektiğini tebliğ etmiştir.
- Yatırım vekâleti ile ilgili Türkiye Katılım Bankaları Birliği (TKBB) Danışma Kurulu’nun 30.06.2018 tarihli 2 no.lu Kararı bulunmaktadır. Bu karar ile Mevduat ve Katılım Fonunun Kabulüne, Çekilmesine ve Zamanaşımına Uğrayan Mevduat, Katılım Fonu, Emanet ve Alacaklara İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik Taslağı’ndaki yatırım vekâleti ile ilgili kısımlar irdelenerek serdedilen mülahazalar çerçevesinde katılım bankacılığı meslek ilke ve standartlarına aykırı olmadığı belirtilmiştir.
- 18.10.2018 tarihli ve 30569 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Mevduat ve Katılım Fonunun Kabulüne, Çekilmesine ve Zamanaşımına Uğrayan Mevduat, Katılım Fonu, Emanet ve Alacaklara İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” ile getirilen Katılım Bankalarının yatırım vekâleti yöntemine dayalı katılım fonu kabulüne ilişkin usul ve esasları içeren detay bilgilere 22.10.2018 tarihli yazımızda değinmiştik. Söz konusu düzenleme ile Katılım bankalarına, kamu kurum ve kuruluşları ile fonlar ve tüzel kişi müşterilerle sınırlı olmak üzere, uluslararası uygulamalarda katılım bankalarının fon toplama yöntemlerinden biri olan yatırım vekâleti sözleşmesine dayalı katılma hesapları aracılığıyla fon toplama yetkisi verilmiştir.
- 18.10.2018 tarihli ve 30569 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Katılım Bankalarınca Uygulanacak Tekdüzen Hesap Planı ve İzahnamesi Hakkında Tebliğde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ” ile aynı tarihli Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Mevduat ve Katılım Fonunun Kabulüne, Çekilmesine ve Zamanaşımına Uğrayan Mevduat, Katılım Fonu, Emanet ve Alacaklara İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ile düzenleme kapsamına alınan yatırım vekâletine dayalı katılma hesapları için Tebliğ’de değişikliğe gidilmiştir.
- 25.01.2019 tarihli ve 30666 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Bankaların Kredi İşlemlerine İlişkin Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” ile Katılım bankalarının yeniden düzenlenen fon kullandırma yöntemlerine ilişkin detay bilgilere 28.01.2019 tarihli yazımızda değinmiştik. Böylelikle 01.01.2020 tarihinden itibaren yürürlüğe girecek söz konusu düzenleme ile ülkemizde katılım bankacılığı sisteminin plasman ürün yapısının çeşitlendirilmesi açısından fon kullandırma yöntemleri; uluslararası standartlar, muhtelif ülke uygulamaları ve muteber akademik kaynaklardan faydalanılarak yeniden belirlenmiştir. Bunun yanında “adi vekâlet” ve “yatırım vekâleti” türlerinden oluşan vekâlet yöntemi; fon kullandırma yöntemleri arasında sayılarak müşteri ile imzalanan vekâlet sözleşmesi kapsamında kârın tamamı veya önceden belirlenmiş belirli bir kısmı ile zararı bankaya ait olmak üzere, gelir getirici bir faaliyeti için finansman sağlama amacıyla müşterinin vekil olarak yetkilendirilmesi işlemi olarak tanımlanmıştır.
- TKBB’ce yayımlanan 10 yıllık (2015-2025) Türkiye Katılım Bankacılığı Strateji Belgesi’nde ülkemizde katılım bankacılığının sağlıklı ve sürdürülebilir şekilde gelişimi için belirlenen her bir strateji ve aksiyon doğrultusunda gerçekleştirilmesi gereken temel eylemler saptanmış ve bir yol haritası çizilmiştir. Anılan Strateji Belgesi’nde hali hazırda kullanılmakta olan ürünlerin etkinliğinin arttırılması amacıyla belirlenen 2.1.7 no.lu aksiyonda yatırım vekâleti ürünü ile ilgili mevzuat düzenlemelerinin yapılması ve bankacılık mevzuatındaki “katılım fonu” tanımının değiştirilmesi konulu 26. no.lu eylem planının 2019 yılı 1.yarısına kadar tamamlanması hedeflenmiştir. Bu bakımdan yatırım vekâleti ürünü alt mevzuat çalışmalarının büyük ölçüde uygulamaya konulduğu bununla birlikte 5411 Sayılı Bankacılık Kanunu’nun tanımlar ve kısaltmalar başlıklı 3. maddesinde geçen “katılım fonu” tanımında değişikliğe gidilmesine yönelik hedefin gerçekleştirilmesi açısından çok kısa bir süre kaldığı söylenebilecektir.
Sonuç itibariyle, anılan yöntemin güncel mevzuatsal gelişmeler ışığında katılım bankaları tarafından kullanımının yaygınlaşmasıyla birlikte kaynak temininde esneklik sağlaması ile bu sayede sektörün gelişimine önemli bir ivme kazandıracağı düşünülmektedir. Bununla birlikte yatırım vekâleti sözleşmesine dayalı olarak açılan katılma hesapları için kâr ve zarara katılma hesaplarının belli bir oranı şeklinde sınır tesis etmeye yetkili kılınmış olan BDDK tarafından ürünün gelişim seyrinin etkin bir şekilde gözetimi ile TKBB Danışma Kurulu’nun 30.06.2018 tarihli 2 no.lu Kararı’nda dikkat çekilen hususların Katılım Bankalarınca gözetilmesi önem arz etmektedir.
Saygılarımızla,
Vahdet Deniz AKÇAOĞLU
“UYARI: Bu çalışmada yer alan görüşler, yazarın kendi görüşleri olup, çalıştığı kurumun görüşlerini yansıtmamaktadır. Bu yazı yalnızca bilgilendirme amacıyla yayımlanmış olup, herhangi bir hukuki görüş, yönlendirme ve tavsiye içermemektedir. Ayrıca, bilgiler yazının hazırlandığı tarihteki mevzuat göz önünde bulundurularak verilmiş olup, yazı içeriği aradan geçen zaman içerisinde mevzuat değişiklikleri ve ilgili kurumların konu hakkındaki görüşleri çerçevesinde güncelliğini yitirmiş olabilir.”
Makalenin yazarı Vahdet Deniz AKÇAOĞLU, 2007 – 2009 yılları arasında özel bir bankanın İç Kontrol Merkezi Başkanlığı’nda Denetçi olarak, 2009 yılından 2018 yılına kadar aynı bankanın Uyum Başkanlığı’nda Ürün ve Hizmetler Uyum Kontrol Yöneticisi olarak görev yaptı. 2019 yılından itibaren de İç Kontrol ve Uyum Başkanlığı’nda Etik ve Mevzuat Takip Yöneticisi olarak görev yapmaktadır. Bankacılık ve sermaye piyasası mevzuatı ile kurumsal yönetim, etik, iç sistemler konuları başta olmak üzere banka ve finans kurumlarını ilgilendiren her türlü mevzuat üzerinde çalışmaktadır.
[1] Faizsiz finans sistemi ve katılım bankacılığına özgü mevzuatın geliştirilmesine yönelik önemli sayılabilecek güncel çalışmalara misal mahiyetinde aşağıda yer verilmektedir:
- Katılım bankacılığı alanında uluslararası muhasebe ve denetim standartlarını yayımlayan İslami Finans Kuruluşları Muhasebe ve Denetim Kuruluşu’nun (AAOIFI) faizsiz finans standartları, BDDK’nın koordinasyonunda TKBB ve Sabahattin Zaim Üniversitesi iş birliği ile Türkçeye çevrilmiş ve hazırlanan kitap Aralık 2018’de basılarak sektöre kazandırılmıştır.
- 27 Ekim 2018 tarihli ve 30578 (mükerrer) sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 2019 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı’ndaki 221 no.lu tedbir uyarınca Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu’na (KGK) tevdi edilen “faizsiz finans alanında yayımlanan uluslararası standartların mevzuatımıza kazandırılması” görevi kapsamında, AAOIFI tarafından yayımlanan 28 muhasebe, 6 denetim ve 1 etik standardın 2019 yılı içinde ülkemizdeki uygulamalara uyumu sağlanarak mevzuatımıza kazandırılması hedeflenmiştir. Bu bağlamda; AAOIFI tarafından yayımlanan faizsiz finans muhasebe standartlarının mevzuatımıza kazandırılması amacıyla KGK tarafından hazırlanan 1 adet Kavramsal Çerçeve ile 7 adet Faizsiz Finans Muhasebe Standardı 21 Mayıs 2019 tarihli ve 30780 sayılı Resmî Gazetede yayımlanmıştır. Ayrıca KGK’nın internet sitesinde 31.05.2019 tarihinde faizsiz finans muhasebe standartları taslak metinleri kamuoyu görüşüne açılmıştır.
- BDDK internet sitesinde 27.03.2019 tarihinde yayımlanan 2019 – 2021 yılı 4.Stratejik Planı’nda Katılım Bankalarında faizsiz finans kurumsal yönetişim sisteminin tesisi hedefler arasında sayılmıştır. Bunun yanında BDDK kurumsal web sitesinde 24.05.2019 tarihli basın açıklamasıyla ilan edilen 2018 yıllık Faaliyet Raporu’nda “Bankaların Katılım Bankacılığı İlke ve Standartlarına Uyumuna İlişkin İç Sistemleri Hakkında Tebliğ Taslağı” çalışmasının devam ettiği bilgisi yer almıştır. BDDK tarafından hazırlıkları sürdürülen düzenleme çalışmalarına hali hazırda 10.06.2019 tarihli yazımızda değinmiştik.
Loading...
Reload document 
Open in new tab 
