Uzaktan Kimlik Tespitine İlişkin MASAK Tebliği
Uzaktan müşteri edinimine (digital onboarding) ilişkin 2020 yılından bu zamana yaşanan mevzuatsal sayılabilecek gelişmelere hafızamızı tazelemek açısından göz atacak olursak;
- Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (“BDDK”) tarafından 15 Mart 2020’de yayımlanan ve 1 Ocak 2021’de yürürlüğe giren Bankaların Bilgi Sistemleri ve Elektronik Bankacılık Hizmetleri Hakkında Yönetmeliği’nin uzaktan kimlik tespiti ve 3.tarafa güven başlıklı 43.maddesi ile uzaktan müşteri edinimi ilk defa düzenlenmiştir.
- COVID-19 nedeniyle Mali Eylem Görev Gücü’nün (Financial Action Task Force – FATF) 6 Mart 2020’de yayımladığı Dijital Kimlik Rehberi’nde (Guidance on Digital ID) de fiziken yüz yüze gelinmesi riskli bulunarak devletlerin finansal kurumlarıyla birlikte çalışarak risk temelli bir yaklaşımla dijital finansal hizmetler vermesi teşvik edilmiştir.
- 26 Haziran 2020’de yürürlüğe giren 7247 Sayılı Kanun ile de finansal kuruluşların müşterileriyle akdettikleri bankacılık işlemleri, kart, sermaye piyasası işlemleri, ödeme hizmetleri, finansal kiralama, faktoring ve finansman sözleşmelerinin elektronik ortamda kurulmasının önü açılmıştır. Ayrıca aracı kurumlar, portföy yönetim şirketleri, ödeme hizmetleri ve elektronik para kuruluşlarına da kimlik paylaşım sistemine (KPS) erişim yetkisi verilmiştir.
- Bankalarca yeni müşteri kazanımında ve müşteri kimliğinin doğrulanmasında kullanılabilecek uzaktan kimlik tespiti yöntemlerini belirlemek üzere Bankalarca Kullanılacak Uzaktan Kimlik Tespiti Yöntemlerine İlişkin Tebliğ Taslağı 21 Eylül 2020’de BDDK’nın internet sitesinde yayımlanarak kamuoyu ile paylaşılmıştır.
- Gerçek kişilerde uzaktan kimlik tespitine imkan verecek düzenlemeye yer veren Suç Gelirlerinin Aklanmasının ve Terörün Finansmanının Önlenmesine Dair Tedbirler Hakkında Yönetmelikte (Tedbirler Yönetmeliği) Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik Mali Suçları Araştırma Kurulu Başkanlığı (“MASAK”) tarafından 24 Şubat 2021’de yayımlanarak 1 Mayıs 2021’de yürürlüğe girmiştir.
- 7 Mart 2021’de yürürlüğe giren 7292 sayılı Kanun ile yasal altyapısı oluşturulmuş ve BDDK denetimine tabi kılınmış tasarruf finansman şirketlerinin müşterileriyle akdettikleri sözleşmelerin elektronik ortamda kurulması mümkün kılınmıştır. Ayrıca tasarruf finansman şirketlerine de KPS’ye erişim yetkisi verilmiştir.
- Epey bir süredir beklenen Bankalarca Kullanılacak Uzaktan Kimlik Tespiti Yöntemlerine ve Elektronik Ortamda Sözleşme İlişkisinin Kurulmasına İlişkin Yönetmelik BDDK tarafından 1 Nisan 2021’de yayımlanarak 1 Mayıs 2021’de yürürlüğe girmiştir.
- 30 Nisan 2021 tarihli ve 31470 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan ve 1 Mayıs 2021’de yürürlüğe giren 19 Sıra No.lu Mali Suçları Araştırma Kurulu Genel Tebliği (“Uzaktan Kimlik Tespitine İlişkin MASAK Tebliği” veya “Tebliğ”) ile MASAK mevzuatına tabi yükümlülerin kimlik tespitini uzaktan yapabilmelerinin önü açılmış ve sürece ilişkin usul ve esaslar düzenlenmiştir.
Bu süreçte sitemizde 10 Nisan 2020’de Finansal Hizmetlerde Uzaktan İletişim Araçlarıyla Mesafeli Sözleşmelerin Kurulmasına İlişkin Taslak Torba Kanunun Getirdikleri, 29 Haziran 2020’de 7247 sayılı Kanun ile Finansal Hizmetlerde Yeni Dönem: Uzaktan Müşteri Edinimi “Digital Onboarding”, 21 Eylül 2020’de Bankalarca Kullanılacak Uzaktan Kimlik Tespiti Yöntemlerine İlişkin Tebliğ Taslağı ve 5 Nisan 2021’de Bankaların Uzaktan Müşteri Edinimine İlişkin Düzenleme Uyum Çalışmaları adı altındaki yazılarımız tafsilatlı bir şekilde kaleme alınarak yayımlanmıştır.
Bu yazımızda ise Tedbirler Yönetmeliği’ne dayanılarak hazırlanan Uzaktan Kimlik Tespitine İlişkin MASAK Tebliği’ni ve hayatımıza giren uzaktan müşteri edinimi uygulamalarının olası etkilerini ele alacağız. Bakıldığında aklama ve terörizmin finansmanıyla mücadele kapsamında önleyici tedbirleri almakla mükellef olan yükümlüler; 5549 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun’da sektörler itibarıyla, Tedbirler Yönetmeliği’nde ise tek tek adlarıyla belirtilmektedir. Tedbirler Yönetmeliği’nde gerçek kişilerle sürekli iş ilişkisi tesisinde müşteri kimliğinin doğrulanması amacıyla uzaktan kimlik tespiti yöntemlerinin kullanılabilmesi; yükümlünün asli faaliyet alanı ile ilgili mevzuatta müşteri ile yüz yüze gelinmeksizin kimliğinin doğrulanmasına imkân verecek yöntemlerle sözleşme kurulmasına cevaz verilmiş olması halinde mümkün kılınmaktadır. Ayrıca uzaktan kimlik tespiti yöntemlerinin yükümlüler itibarıyla ayrı ayrı belirleneceği hüküm altına alınmaktadır.
Bu doğrultuda Tebliğ ile uzaktan kimlik tespitine ilişkin genel çerçevede usul ve esaslar belirlenmekte ve tüm yükümlülerce uyulması gereken ortak hükümler olarak alınması gereken sıkılaştırılmış tedbirler ortaya konulmaktadır. Uzaktan kimlik tespiti sadece Türk uyruklu gerçek kişi veya gerçek kişi tacir için ve sadece Türkiye Cumhuriyeti kimlik kartları üzerinden uygulanabilecektir. Dolayısıyla Türkiye’de mukim – çalışma izni olan, yabancı kimlik kartına sahip kişilerin uzaktan kimlik tespitinden faydalanılabilmesi mümkün olmayacaktır.
Bilindiği üzere Bankaların Bilgi Sistemleri ve Elektronik Bankacılık Hizmetleri Hakkında Yönetmelik’te elektronik bankacılık hizmetleri “İnternet bankacılığı, mobil bankacılık, telefon bankacılığı, açık bankacılık servisleri ile ATM ve kiosk cihazları gibi müşterilerin, uzaktan bankacılık işlemlerini gerçekleştirebildikleri veya gerçekleştirilmesi için bankaya talimat verebildikleri her türlü elektronik dağıtım kanalını” ifade etmektedir. Benzer şekilde söz konusu Tebliğ ile elektronik kanal “Müşterilerin uzaktan kimlik tespiti sürecini gerçekleştirebilecekleri mobil uygulama, web tabanlı uygulama, internet şubesi, telefon hizmeti gibi elektronik hizmet yöntemini” olarak tanımlanmaktadır. Uzaktan kimlik tespiti ile sürekli iş ilişkisi tesisinde, bir elektronik kanal üzerinden bilişim veya elektronik haberleşme cihazları gibi uzaktan iletişim araçları bu Tebliğ’de yükümlüler için belirlenen yöntemler dahilinde kullanılabilir. Uygulanacak yöntemin, yüz yüze yapılan kimlik tespitinde alınması gereken bilgilerin tamamını içerecek ve bilgilerin teyidinde asgari seviyede risk ihtiva edecek şekilde tasarlanması öngörülmekte ve uzaktan kimlik tespitinde imza örneği alınması zorunlu kılınmamaktadır.
Anılan Tebliğ ile yükümlüler itibarıyla uzaktan kimlik tespiti şimdilik sadece “bankacılık işlemleri” için hüküm altına alınmaktadır. Bilindiği üzere 7247 sayılı Kanun ile finansal kuruluşlarca, müşterileri ile imzaladıkları sözleşmeler; mesafeli olup olmadığına bakılmaksızın, BDDK, Sermaye Piyasası Kurulu (SPK”) veya Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (“TCMB”) gibi üst kuruluşların yazılı şekil yerine belirleyeceği bilişim veya elektronik haberleşme cihazları üzerinden gerçekleştirilebilecektir. Bu bakımdan Bankalar için uzaktan kimlik tespiti ve müşteri edinimi süreçleri Tebliğ ile netleşirken, aracı kurumlar, portföy yönetim şirketleri, ödeme ve elektronik para kuruluşları ile finansal kiralama, faktoring, finansman ve tasarruf finansman şirketleri için aşağıdaki tabloda yer verilen otoritelerce çıkartılacak ikincil düzenlemeler ile netleşeceğini söyleyebiliriz.
| Kuruluş Türü | Düzenleyici ve Denetleyici Otorite |
| Aracı Kurumlar ve Portföy Yönetim Şirketleri | SPK |
| Ödeme ve Elektronik Para Kuruluşları | TCMB |
| Finansal Kiralama, Faktoring, Finansman ve Tasarruf Finansman Şirketleri | BDDK |
Bu açıdan bankalar ile 1 Mayıs 2021 itibariyle ilk kez deneyimlenen uzaktan müşteri edinimi uygulamalarına ilişkin olarak finansal sektörün diğer aktörleri ve araçlarının büyümesi, olgunlaşması ve derinleşmesi için düzenleme arbitrajına yol açan farklılıkların da bu yönden zamanla giderilerek tüm finansal sektörü kapsayacağını belirtebiliriz.
Uzaktan müşteri edinimi ile ilgili muhtemel etkilerine ilişkin görüşlerimize güncel gelişmeler ışığında değinmek gerekirse; müşterilerden ıslak imza şartı aranmaksızın elektronik ortamda da kağıt, posta, kurye masrafı olmaksızın sözleşme imzalanması, görüntülü görüşme ile kimlik tespiti mümkün hale gelmiştir. Müşteri tanı ve kabul süreçleri dijitalleşirken, müşteriler de kullanıcı deneyimi açısından yazılı ve imzalı evraklarla uğraşmak gibi bürokratik süreçlerden kurtulacaklardır. Kağıtsız ortamlar hiç şüphesiz doğayı korumamıza da yarar sağlayacaktır. Diğer taraftan, ülkemiz dijital dönüşüm stratejileri ile uyumun sağlanması ve özellikle son dönemde COVID-19 salgını kapsamında alınan önlemlere uygun olarak getirilen bu düzenlemeler potansiyel müşteriler açısından bir güven oluşturacağından finansal piyasalara erişimi ve tabana yayılımı genişletici bir katkı da sağlayacağı da söylenebilecektir. Sektörde artık çok şubeli, bayili çalışan kuruluşlar kadar dijital olarak hizmet veren kuruluşlarında daha kolay müşteri edinme imkanı oluşabileceğinden bu durum rekabeti de ivmelendirebilecektir. Nitekim 12 Mart 2021’de açıklanan ekonomi reform paketinde dijital (şubesiz) bankacılık lisanslamalarına imkan sağlanacağı belirtilmekte ve eylemin BDDK sorumluluğunda 31 Aralık 2021’de tamamlanması hedeflenmektedir. Böylelikle özgünlükleri ile %100 dijital olan ve fiziki şubeleri olmayan neobanklar da dijital sahnede yerini alacak ve yerleşik bankalara potansiyel rakipler olarak ortaya çıkacaktır. İlaveten uzaktan müşteri edinimi uygulamalarının yaygınlaşmasıyla birlikte veri saklama ve güvenliği maliyetlerinin artması sebebiyle veri merkezlerinin kurulması ve bulut teknolojisine yatırım yapılması da daha önemli hale geleceği belirtilebilir. Bu kapsamda, yurt içinde ulusal bulut hizmet sağlayıcılarının teşvik edilmesi ve sayısının artırılması kritik öneme haiz denilebilir.
Saygılarımızla,
Vahdet Deniz AKÇAOĞLU
“UYARI: Bu çalışmada yer alan görüşler, yazarın kendi görüşleri olup, çalıştığı kurumun görüşlerini yansıtmamaktadır. Bu yazı yalnızca bilgilendirme amacıyla yayımlanmış olup, herhangi bir hukuki görüş, yönlendirme ve tavsiye içermemektedir. Ayrıca, bilgiler yazının hazırlandığı tarihteki mevzuat göz önünde bulundurularak verilmiş olup, yazı içeriği aradan geçen zaman içerisinde mevzuat değişiklikleri ve ilgili kurumların konu hakkındaki görüşleri çerçevesinde güncelliğini yitirmiş olabilir.”
Makalenin yazarı Vahdet Deniz AKÇAOĞLU, 2007 – 2009 yılları arasında özel bir bankanın İç Kontrol Merkezi Başkanlığı’nda Denetçi olarak, 2009 yılından 2018 yılına kadar aynı bankanın Uyum Başkanlığı’nda Ürün ve Hizmetler Uyum Kontrol Yöneticisi olarak görev yaptı. 2019 yılından itibaren de İç Kontrol ve Uyum Başkanlığı’nda Etik ve Mevzuat Takip Yöneticisi olarak görev yapmaktadır. Bankacılık ve sermaye piyasası mevzuatı ile kurumsal yönetim, etik, iç sistemler konuları başta olmak üzere banka ve finans kurumlarını ilgilendiren her türlü mevzuat üzerinde çalışmaktadır.
19 Sıra No.lu Mali Suçları Araştırma Kurulu Genel Tebliği:
Loading...
Reload document 
Open in new tab 
