Ülkemizde Kalkınma ve Yatırım Bankacılığı ile Faizsiz Finansman Yöntemine Dayalı Faaliyetlerine ilişkin Mevzuatsal Gelişmeler

Bilindiği üzere mevduat veya katılım fonu kabul etme yetkileri bulunmayan, kredi kullandırmak esas olmak üzere faaliyet gösteren ve/veya özel kanunlarla kendilerine verilen görevleri yerine getiren kalkınma ve yatırım bankalarının faaliyet ölçekleri ile finansal yükümlülükleri ve risk kompozisyonu; mevduat veya katılım fonu kabul eden bankalardan farklılık göstermektedir. Söz konusu bankalar halktan mevduat veya katılım fonu toplamadıklarından genellikle az sayıda şube ile ya da şubesiz çalışmaktadırlar. Ülkemiz bankacılık sistemi içinde kalkınma ve yatırım bankacılığının payı yaklaşık yüzde 6 civarındadır. Nisan 2020 itibariyle ülkemiz bankacılık sektöründe 14’ü kalkınma ve yatırım bankası ile  34’ü mevduat bankası ve 6’sı katılım bankası olmak üzere toplam 54 banka faaliyet göstermektedir.

Faizsiz finansman Yöntemine Dayalı Faaliyetlerine İlişkin Mevzuatsal Gelişmeler

Ülkeler, hedeflerini gerçekleştirmek, piyasanın ve ticari finansmanın başaramayacağı görevleri yerine getirmek, ekonomik ve sosyal kalkınmayı teşvik etmek için kalkınma ve yatırım bankalarına ihtiyaç duymaktadır. Günümüzde dünyada önemli bir yeri olan kalkınma ve yatırım bankacılığının ülkemizde de geliştirilmesini teminen son dönemlerde önemli adımlar atılmaktadır. Bu süreç zarfında kalkınma ve yatırım bankaları için faizsiz kaynak kullanma ve fon kullandırma imkanı getiren yasal altyapı da oluşturulmuştur. Bilindiği üzere kendine özgü ilkeleri ve faaliyet yapısı ile faizsiz finans; reel olanı finanse etme ilkesine dayalı bir sistemdir. Bakıldığında bir mal, hizmet veya hak üzerinde satım, kiralama ve mülkiyet ortaklığı ilişkisi kurulmadan faizsiz finans kuruluşlarından finansman sağlama mümkün değildir. Ayrıca faizsiz finans sahasında yatırımcıların veya hizmet sağlayıcıların aşırı risk almalarına, yalnızca spekülatif getiriye odaklanmalarına ve işlemlerin aşırı belirsizlik içermesine onay verilmemektedir. Bu nedenle faizsiz finans sistemi reel yatırımlara ve dolayısıyla kalkınmaya görece daha fazla kaynak ayırmaktadır.

Kalkınma ve yatırım bankalarının faizsiz finansman yöntemlerine dayalı gerçekleştirecekleri faaliyetlere ilişkin önemli sayılabilecek güncel mevzuatsal gelişmelere kronolojik olarak aşağıda yer verilmektedir:

• 27 Ekim 2018 tarihli ve 30578 (mükerrer) sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 2019 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı’nda ülkemiz katılım bankacılığının, küresel finans pazarından daha fazla pay almasını teminen kalkınma ve yatırım bankalarının faizsiz finansman yöntemlerini kullanmalarına yönelik yasal altyapının oluşturulması planlanmıştır.

• Türkiye Katılım Bankaları Birliği (TKBB) Danışma Kurulu’nca 11 Ocak 2019 tarihli 6 no.lu Kararı’nda Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) tarafından kalkınma ve yatırım bankalarının faizsiz finansman yöntemlerini kullanmalarına zemin oluşturan Bankaların Kredi İşlemlerine İlişkin Yönetmeliğin katılım bankalarının fon kullandırma yöntemleri başlıklı 19.maddesinde yapılması planlanan değişiklik incelenerek katılım bankacılığı ilke ve standartlarına bir aykırılık taşımadığı oy çokluğuyla mütalaa olunmuştur. Anılan karara karşı verilen Muhalefet Şerhi’nde ise kalkınma ve yatırım bankalarının mevcut faizli bankacılık faaliyetlerine ilave olarak faizsiz finansman yöntemlerine dayalı fon kullandırmalarına yönelik olumsuz görüş bildirilmiştir.

• 25 Ocak 2019 tarihli ve 30666 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Bankaların Kredi İşlemlerine İlişkin Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ile kalkınma ve yatırım bankalarının faizsiz fon kullandırma yöntemlerine dayalı finansman sağlamalarına imkan tanınmıştır. Söz konusu düzenleme ile birlikte kalkınma ve yatırım bankaları, münhasıran faizsiz yöntemlerle sağlamış oldukları kaynaklarla sınırlı olmak üzere, 1 Ocak 2020 tarihinden itibaren müşterilerine katılım bankacılığı yöntemlerine dayalı olarak finansman sağlayabilecektir. Bakıldığında kalkınma ve yatırım bankalarının, kâr zarar esasına göre fon kabul etme yetkileri bulunmadığı için sukuk ile elde ettikleri fonları, söz konusu faizsiz yöntemlere dayalı olarak müşterilerine kullandırabileceği anlaşılmaktadır. Kalkınma ve yatırım bankalarının katılım bankacılığı fon kullandırma yöntemlerine dayalı faaliyet göstermeleri hakkındaki bilgilere 01.2019 tarihli yazımızda değinmiştik.

• TKBB Faaliyet Raporu’nda (2018-2019), 28 Şubat 2019 tarihli TKBB Danışma Kurulu toplantısında 25.01.2019 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan “Bankaların Kredi İşlemlerine İlişkin Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” kapsamında katılım bankalarının gerçekleştirdiği işlemleri yapma imkanı tanınan kalkınma ve yatırım bankalarının bu işlemleri yaptıkları takdirde Danışma Kurulu’nun 8 no.lu kararının birinci maddesinde belirtilen hususlara riayet etmeleri gerektiğine yer verilmiştir.

• BDDK’nın 27 Mart 2019 tarihli basın duyurusuyla kamuya ilan edilen Stratejik Planı’nda (2019-2021) kalkınma ve yatırım bankalarına faizsiz kaynak kullanma ve fon kullandırma imkânı getiren yasal altyapı oluşturularak katılım bankacılığı ve faizsiz finans sektörü gelişimine katkı sağlanmasının hedeflendiği belirtilmiştir.

• 23 Temmuz 2019 tarihli ve 30840 (mükerrer) sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 11. Kalkınma Planı (2019-2023) ile faizsiz finansın ülkemiz finans sistemindeki yerinin güçlendirilmesi odağında faizsiz finans kurumsal yönetişim sisteminin tesisi ve uluslararası uygulamalarla uyumlaştırılması planlanan eylemlerden biri olarak zikredilmiştir.

• 14 Eylül 2019 tarih ve 30888 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Faizsiz Bankacılık İlke ve Standartlarına Uyuma İlişkin Tebliğ ile katılım bankaları ile Bankaların Kredi İşlemlerine İlişkin Yönetmeliğin 19.maddesine dayalı olarak müşterilerine faizsiz finansman sağlayan kalkınma ve yatırım bankalarının faizsiz bankacılık ilke ve standartlarına uygun şekilde faaliyet göstermek üzere kuracakları yapı ve süreçlere ilişkin çerçeve çizilmiştir. Bu konu özelinde faizsiz bankacılık kurumsal yönetişim sisteminin çerçevesi hakkındaki detay bilgilere 17.09.2019 tarihli yazımızda yer vermiştik.

• 1 Şubat 2020 tarih ve 31026 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu’nun 30 Ocak 2020 tarih ve 8839 sayılı Kararı ile Golden Global Yatırım Bankası A.Ş.’ye faaliyet izni verilmiştir. Anılan Bankanın internet sitesinde tüm faaliyetlerini faizsiz finans prensiplerine uygun şekilde icra eden ülkemizdeki ilk ve tek yatırım bankası olduğu belirtilmektedir.

• 25 Şubat 2020 tarih ve 31050 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 7222 sayılı Bankacılık Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile kalkınma ve yatırım bankalarına katılım bankaları gibi faizsiz yöntemlerle fon kullandırma imkanı kanunen tanınmak ve ürün – hizmet çeşitliliğinin artırılmasına yönelik değişikliğe gidilmek suretiyle kalkınma ve yatırım bankacılığının geliştirilmesi ve daha aktif hâle getirilmesi amaçlanmıştır.

• TKBB Yönetim Kurulu’nun 27 Şubat 2020 tarih ve 283 sayılı Kararı ile internet sitesinde Kalkınma ve Yatırım Bankalarına Faizsiz Bankacılık İlke ve Standartlarına Uygunluk Konusunda Hizmet Verecek Kuruluşların Belirlenmesine ilişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönerge yayımlanmıştır. Kalkınma ve yatırım bankaları danışma komitesi tesis etme yükümlülüğünü, TKBB tarafından uygun görülen kuruluşlardan hizmet alımı yapmak suretiyle de yerine getirebilir. Dışarıdan hizmet alınması durumunda izlenecek usul ve esaslar bu yönergede düzenlenmektedir.

Son dönem ülkemizdeki mevzuatsal gelişmeler; katılım bankacılığının yanı sıra kalkınma ve yatırım bankacılığının geliştirilmesine yönelikte önemli bir açılım yapıldığına işaret etmektedir. Ülkemizde kalkınma ve yatırım bankacılığının ürün ve hizmetlerinin uluslararası örneklerle uyumlu bir şekilde gelişmesinin amaçlandığı ve ilgili bankaların finansman yöntemlerinin genişletilerek piyasada daha aktif hâle getirilmesinin hedeflendiği görülmektedir. Söz konusu gelişmeler, yatırımlara uzun vadeli finansman sağlayan kalkınma ve yatırım bankalarının faizsiz bankacılık sektöründe katılım bankaları ile rekabet etmesine de zemin hazırlayabilecektir.

Saygılarımızla,

Vahdet Deniz AKÇAOĞLU

“UYARI: Bu çalışmada yer alan görüşler, yazarın kendi görüşleri olup, çalıştığı kurumun görüşlerini yansıtmamaktadır. Bu yazı yalnızca bilgilendirme amacıyla yayımlanmış olup, herhangi bir hukuki görüş, yönlendirme ve tavsiye içermemektedir. Ayrıca, bilgiler yazının hazırlandığı tarihteki mevzuat göz önünde bulundurularak verilmiş olup, yazı içeriği aradan geçen zaman içerisinde mevzuat değişiklikleri ve ilgili kurumların konu hakkındaki görüşleri çerçevesinde güncelliğini yitirmiş olabilir.”

Kalkınma ve Yatırım Bankalarına Faizsiz Bankacılık İlke ve Standartlarına Uygunluk Konusunda Hizmet Verecek Kuruluşların Belirlenmesine ilişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönerge

Loading...

Taking too long?

Reload document

| Open in new tab

İndir (Download) [158.24 KB]