Tüketicilerin Korunmasına Dair Düzenlemeler Yolda!
Teknolojiye erişim kolaylığı, dijitalleşmenin sağladığı işlem hızı ve maliyet azalımı ile koronavirüs salgınının etkileri ticaret hayatında çok hızlı bir değişim ve gelişim yaşanmasına yol açarak tüketicinin korunması konusunu çok daha dinamik hale getirmiştir. Bu doğrultuda ortaya çıkan güncelleme ihtiyacına binaen Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi (“Kanun Teklifi”) 08.03.2022’de TBMM Başkanlığı’nın dikkatine sunularak 09.03.2022’de ilgili komisyonca kabul edilmiştir. Mevcut haliyle yasalaşması halinde 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’da (“Kanun“) önemli değişiklikler getirecektir. Toplam 19 maddeden oluşan Kanun Teklifi ile tüketicilerin daha ileri düzeyde korunması, hak arama yollarını kolaylaştırması, tüketici bilgilendirmelerine ağırlık vererek şeffaflığın artırılması ve ceza sisteminin yeniden düzenlenmesi amaçlanmakta diyebiliriz.
Bu yazımız ile Kanun Teklifi ışığında 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’da yapılacak öne çıkan yenilik ve değişikliklere aşağıda yer veriyoruz:
- Cayma süresinde kredi borcunun tamamını erken ödeyen tüketicilerin cayma hakkını kullandıkları kabul edilecektir.
Kredi sözleşmelerine ilişkin olarak 14 günlük cayma süresi içerisinde kredi borcunun tamamını erken ödeyen tüketicilerin de cayma hakkını kullandıkları kabul edilecektir. Böylelikle, erken ödemenin gerçekleşmesi halinde tüketicilerden anapara, krediden yararlanılan süreye isabet eden işlemiş faiz/kar payı oranı, kamu kurumları veya üçüncü kişilere ödenmiş olan ücretler dışında herhangi bir bedel talep edilememesi ile kredi verenin tahsil ettiği tahsis ücretinin tüketiciye iadesi gerekecektir.
- Kredi kartı, KMH gibi belirsiz süreli kredilerde orandaki tüketici lehine değişiklikler derhal uygulanabilecektir.
6502 sayılı Kanunun sözleşmede değişiklik yapılması başlıklı madde 26/2 uyarınca kredi kartı veya kredili mevduat hesabı (KMH) gibi belirsiz süreli kredi sözleşmelerinde faiz/kar payı oranının düşürülmesi durumunda söz konusu değişikliğin yürürlüğe girmesi için 30 gün öncesinde tüketiciye bildirimde bulunulması zorunludur. Yapılacak değişiklikle belirsiz süreli kredi sözleşmelerinde faiz / kar payı oran değişikliklerinin 30 gün önceden tüketiciye bildirilmesine ilişkin yükümlülük, yalnızca faiz / kar payı oranının artırılması halinde aranacaktır.
- Tüketici ve konut kredilerinde tüketicilere ihtiyaç duymadıkları sigorta ve diğer yan ürün ve hizmetlerin kredi kullanım şartı olarak sunulması sınırlanacaktır.
Tüketiciye açık talebi olmaksızın kredi bağlantılı sigorta yaptırılamayacağına dair mevcut kuralın yanı sıra kredi bağlantılı sigortanın kredi ile bir paket oluşturacak şekilde tüketiciye sunulabilmesi için sigortasız kredi seçeneğinin de tüketiciye teklif edilmesi zorunluluğu getirilmektedir. Bununla beraber kredi bağlantılı sigorta ancak kredi borcunun geri ödenmesinin teminatını sağlamak üzere kredi ile bir paket oluşturacak, kalan borç tutarı ve vadesi ile uyumlu şekilde sunulabilecektir.
Ayrıca tüketici kredisi sözleşmesinin kurulması kredi ile ilgili olanlar hariç olmak üzere yan finansal ürün ve hizmetlerin satın alınması şartına bağlanması yasaklanmaktadır. Böylelikle tüketicinin indirimli faiz / kar payı oranına sahip kredi seçeneğinden yararlanabilmesi için ihtiyacı olmayan, yararlanmayacağı ya da kurumsal müşterilere sunulan yan ürün veya hizmetleri almak zorunda bırakılmasının önlenmesi amaçlanmaktadır. Bir başka deyişle, kredi nedeni ile tüketicilerin katlanmak zorunda olduğu maliyetlerin ve bundan çıkan uyuşmazlıkların azaltılması hedeflenmektedir.
Finansal hizmetlere ilişkin söz konusu değişiklikler için – mevcut haliyle uygulamaya konulması halinde – finansal kuruluşların iş modelleri ve sistem akışlarında değişiklik gerektirecek nitelikte olduğunu söyleyebiliriz.
- Tüketiciye devre tatil satışı finansal kiralamayla yapılsa da tüketici mevzuatına tabidir.
Devre tatil satışının finansal kiralama ile yapılması durumunda da devre tatil sözleşmelerine ilişkin 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun hükümlerinin uygulanması gerektiği vurgulanmaktadır.
- Ön ödemeli konut satışlarında azami teslim süresi sözleşme tarihinden itibaren 48 aya çıkarılmaktadır.
Kanunda ön ödemeli konutların azami teslim süresi 36 ay olarak belirlenmesine karşın sözleşmede belirlenen teslim süresinin ihlal edilmesine ilişkin herhangi bir düzenleme bulunmamaktadır. Bu durumun, tüketicinin ekonomik çıkarını zedelediği, tüketicinin satın alma kararını etkilediği ve haksız ticari uygulamaya sebep olduğu değerlendirildiğinden, 6502 sayılı Kanunun madde 44/1’de yapılan değişiklikle sözleşmede belirlenen teslim tarihine uyulması zorunlu hale getirilmektedir. Diğer taraftan, büyük ölçekli ön ödemeli konut projelerinde inşaatın tamamlanması çok uzun süreler alabildiği için ön ödemeli olarak tüketicilere satılan konutun azami teslim süresi 48 aya çıkarılmaktadır.
- Aracılık ettikleri mesafeli sözleşmelerden dolayı E-ticaret platformlarına tüketicilere karşı ek yükümlülükler getirilmektedir.
Bilişim sistemlerinde yaşanan gelişmeler, teknolojiye erişim kolaylığı, dijitalleşmenin sağladığı işlem hızı ve maliyetinin azalması ile COVID-19 salgınının etkileri ülkemiz de dahil olmak üzere tüm dünyada e-ticaret hacminde büyük artışa neden olmuştur. Bu durum, satıcı ve ürün sayısının çok ve çeşitli olması, kurumsal yapıları, kampanya ve indirimlerin sürekli ve yaygın olması özellikleri ile birlikte tüketicilerin taraf olduğu mesafeli sözleşmelerin büyük bir kısmının aracı hizmet sağlayıcı olarak faaliyet gösteren e-ticaret platformlarında gerçekleşmesine neden olmuştur. E-ticaret sektöründe yaşanan bu değişim ve mesafeli sözleşmelerin büyük bir kısmının e-ticaret platformu olarak faaliyet gösteren aracı hizmet sağlayıcılar üzerinden gerçekleştirilmekte olduğu hususu da dikkate alınarak bunların aracılık ettikleri mesafeli sözleşmelerden dolayı tüketicilere karşı sorumlulukları (Ön bilgilendirme, reklam ve ön bilgilendirme uyumu, satıcı / sağlayıcıların ihlaline neden olma, kampanyalı, promosyonlu, indirimli satışlar) düzenlenmektedir.
Aracı hizmet sağlayıcılara Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği ile belirlenen hususlara dair tüketicilerin bildirim ve taleplerini iletebilecekleri ve söz konusu hususları takip edebilecekleri kesintisiz bir sistemi kurma yükümlülüğü getirilmektedir Söz konusu ek yükümlülükler ile aracı hizmet sağlayıcıların sorumluluklarının kapsamı, iş modellerinde değişiklik gerektirecek düzeyde genişletilmektedir.
Ek olarak, e-ticarette başta mobilya olmak üzere niteliği itibarıyla farklılık arz edebilen ve tüketicinin isteği veya ihtiyaçları doğrultusunda hazırlanan mallara ilişkin sözleşmelerde 30 günlük azami teslim süresi uygulanmayacaktır.
- Yenilenmiş ürünlere dair esaslar Kanun düzeyinde düzenlenmektedir.
Bilindiği üzere 22.08.2020 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Yenilenmiş Ürünlerin Satışı Hakkında Yönetmelik, Kanun’da açık bir yasal dayanak olmaksızın uygulamaya alınmıştı. Değişiklikle yasal dayanak sağlanmakta, yenilenmiş ürünlerin tanımı yapılarak bu ürünlere asgari bir yıl garanti verilmesi zorunluğu getirilmektedir. Bunun yanı sıra özelliği nedeniyle bazı malların garanti şartlarının kilometre, saat ve adet gibi başka bir ölçü birimi ile belirlenebilmesine ilişkin Ticaret Bakanlığı’na yetki verilmektedir. Bilhassa kullanılmış cep telefonu, bilgisayar ve tablet gibi Yönetmelik ile belirlenecek ürünlerde tüketicilerin daha güvenli alışveriş yapmalarını sağlamak amacıyla bu tür ürünlerin yenilenmiş ürün olarak satılabilmesi için nitelikleri Ticaret Bakanlığı’nca belirlenen ve yetkilendirilen yenileme merkezlerinde yenilenmesi şartı getirilmektedir. Ayrıca elektronik kimlik bilgisi bulunan malların kullanılmış ve kayıtlı olduğuna ilişkin doğrulama, Ticaret Bakanlığı, yenileme merkezi ve yetkili alıcı tarafından Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu kayıtlarından yapılabileceği düzenlenmektedir.
- Satış sonrası hizmetlere ilişkin hükümlerde bazı değişiklikler yapılmaktadır.
Tüketicilerin, firmaların doğru ve güncel yetkili servis istasyonu bilgilerine ulaşabilmeleri, herhangi bir aldatıcı uygulama nedeniyle mağdur olmamaları amacıyla üretici ve ithalatçılara, tüm yetkili servis istasyonlarına ilişkin bilgilerini Ticaret Bakanlığı’nca kurulan sisteme kaydetme zorunluluğu getirilmektedir. Yetkili servis istasyonları dışında tüketicilere hizmet sunan özel servis istasyonlarının yetkili servis istasyonu algısı oluşturacak şekilde hizmet vermesinin önlenmesini teminen özel servis istasyonlarına servis fişi, tabela ve broşür gibi her türlü tanıtım ve faaliyetlerinde “özel servis” ibaresi kullanma zorunluluğu getirilmektedir. Ayrıca garanti süresi bittikten sonra Ticaret Bakanlığı tarafından belirlenen kullanım ömrü süresince satış sonrası hizmetin üretici veya ithalatçı tarafından sağlanmaması durumunda tüketicilerin tazminat talebinde bulunabileceği hüküm altına alınmaktadır.
- Tüketici işlemlerinde yargı yoluna başvuru yapılabilmesi için 30 bin TL sınırı getirilmektedir.
Yargı dışı karar merci olarak kurulan tüketici hakem heyetlerinde etkinlik ve verimliliği arttıracak ve daha fazla tüketici işlemini kapsayacak düzenlemeler yapılmaktadır. Bu bakımdan 2022 yılı itibarıyla değeri 15.430 TL’nin altında bulunan uyuşmazlıklarda tüketici hakem heyetleri görevli iken; yapılan değişiklikle daha fazla sayıda uyuşmazlığın hızlı, basit ve olabilecek en az masrafla çözüme bağlanması amacıyla parasal değer 30.000 TL’ye yükseltilmektedir. Böylelikle tüketici hakem heyetlerine zorunlu başvuru üst sınırı, bu yönde yasalaşması halinde 2022 yılı için 15.430 TL olan sınırdan 30.000 TL’ye çıkarılacaktır.
Tüketici hakem heyetlerine başvuru zorunluluğu açısından mevcut Kanun’da ilçe ve il tüketici hakem heyetlerine ilişkin parasal sınır bazlı ayrım kaldırılmakta, daha verimli ve etkin çalışma sisteminin kurulması gerekliliğine işaret edilmektedir. Öte yandan, Tüketici hakem heyeti bulunmayan bölgelerde, başvuruların ilçe kaymakamlığına yapılması öngörülmektedir.
- Reklam Kurulu’na internet üzerinden gerçekleşen ihlallerde erişimi engelleme yetkisi verilecektir.
Reklam Kurulu’na reklamlara ilişkin düzenlemelere yönelik aykırılıkların, internet ortamı üzerinden gerçekleştirilmesi durumunda söz konusu içeriğe veya gerektiğinde doğrudan içeriğin yer aldığı web sitesinin tamamına erişimin engellenmesi kararı alma yetkisi verilecektir.
- Kanuna aykırılıklarda tatbik edilen idari para cezaları artırılmaktadır.
Kanuna aykırılık halleri için öngörülmüş bazı idari para cezaları, fiilin ağırlığı, failin kusuru ve ekonomik durumu dikkate alınarak ve orantılılık, ölçülülük ve caydırıcılık ilkeleri gözetilerek yeniden düzenlenmekte, yeni getirilecek yükümlülüklere dair cezalar eklenmektedir.
- Uyum için 6 aylık bir geçiş süresi öngörülmektedir.
Bahse konu değişikliklerin yasalaşması halinde – yayım tarihinde yürürlüğe girecek olan bazı hükümleri hariç – Resmî Gazete’de yayım tarihinden 6 ay sonra yürürlüğe gireceği öngörülmektedir.
Saygılarımızla,
Vahdet Deniz AKÇAOĞLU
“UYARI: Bu çalışmada yer alan görüşler, yazarın kendi görüşleri olup, çalıştığı kurumun görüşlerini yansıtmamaktadır. Bu yazı yalnızca bilgilendirme amacıyla yayımlanmış olup, herhangi bir hukuki görüş, yönlendirme ve tavsiye içermemektedir. Ayrıca, bilgiler yazının hazırlandığı tarihteki mevzuat göz önünde bulundurularak verilmiş olup, yazı içeriği aradan geçen zaman içerisinde mevzuat değişiklikleri ve ilgili kurumların konu hakkındaki görüşleri çerçevesinde güncelliğini yitirmiş olabilir.”
Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi: