TL Mevduat ve Katılma Hesaplarının Kur Hareketliliğine Karşı Korunmasına Yönelik Getirilen Düzenlemeler
Döviz kurlarında yukarı yönlü yaşanan hareketlilik sonrasında mağduriyetlerin önlenmesi ve bankacılık sistemindeki toplam mevduat içinde Türk Lirası (TL) payının arttırılarak finansal istikrarın desteklenmesi amacıyla Hazine ve Maliye Bakanlığı (HMB) ile Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) tarafından aşağıdaki uygulamalar devreye alınmıştır:
- 21.12.2021 tarihinden itibaren açılan kur korumalı TL vadeli mevduat ve katılma hesapları
- 20.12.2021 tarihi itibariyle mevcut olan döviz tevdiat hesapları ve döviz cinsinden katılım fonu hesaplarındaki dövizin dönüşüm kuru üzerinden TL’ye çevrilen mevduat ve katılma hesapları (Döviz hesaplarından TL vadeli mevduata dönüşümün desteklenmesi)
Olası kafa karışıklıklarını gidermek açısından söz konusu uygulamalara yönelik düzenlemelere kronolojik olarak aşağıda yer verilmiştir:
- HMB tarafından 21.12.2021 tarihinde Basın Açıklaması yapılarak kur korumalı TL vadeli mevduat hesabı tanıtılmıştır.
- TCMB tarafından 21.12.2021 tarihli ve 31696 (mükerrer) sayılı Resmi Gazete’de Türk Lirası Mevduat ve Katılma Hesaplarına Dönüşümün Desteklenmesi Hakkında Tebliğ (Sayı 2021/14) (“Tebliğ”) yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Tebliğ kapsamında, 20.12.2021 tarihinde mevcut dövizlerin TL’ye çevrilerek vadeli hesaplara yatırılması halinde, bu hesap sahiplerine faiz veya kâr payı getirisinin yanı sıra kur farkı kaynaklı TCMB’ce temin edilecek ek bir ödeme yapılacaktır. Uygulamanın ayrıntılarına aşağıda yer verilmektedir:
-
- Uygulamadan yurt içi yerleşik gerçek kişiler yararlanacaktır.
- Uygulamaya ABD doları, Euro ve İngiliz Sterlini cinsi döviz tevdiat hesapları ve döviz cinsinden katılım fonu hesapları dahildir. Diğer döviz cinsleri dahil edilmemiştir.
- Döviz tutarlarının bu hesaplarda 20.12.2021 tarihinde mevcut olması gerekmektedir.
- Hesap sahibinin uygulama kapsamında döviz tutarlarını TL’ye çevirme talebi üzerine döviz tutarları dönüşüm kuru üzerinden TL’ye çevrilecektir. Dönüşüm kuru, dövizin TL’ye çevrildiği gün saat 11:00’de TCMB tarafından ilan edilen döviz alış kuru olarak esas alınacaktır.
Not: TCMB resmi internet sitesinin İstatistikler / Döviz Kurları / Saat 11.00’de Belirlenen TCMB Kurları bölümünde ilan edilmektedir.
-
- TL’ye çevrilen tutarlar 3, 6 veya 12 ay vadeli TL mevduat veya katılma hesabına yatırılacaktır.
- Açılacak Türk lirası vadeli hesaplara işleyecek faiz/kâr payı ile hesap açılışı ve vade sonundaki kur değişim oranı kıyaslanarak yüksek olan oran üzerinden mevduat ve katılım fonu sahibine ödeme yapılacaktır.
- Hesap açılışındaki kur ile vade sonu kurunun ne olduğuna bakılmaksızın anapara ve faiz/kâr payı tutarı müşteriye banka tarafından ödenecektir.
- Vade sonu kuru üzerinden hesaplanacak tutar, anapara ve faiz/kâr payı tutarından büyükse; aradaki fark TCMB tarafından karşılanacaktır.
- Vade tarihinden önce hesaptan çekim yapılması halinde, uygulama kapsamında TCMB tarafından herhangi bir ödeme yapılmayacaktır.
- Bu uygulamadan yalnızca 1 defa faydalanılabilecektir.
- 21.12.2021 tarihli ve 31696 (mükerrer) Zorunlu Karşılıklar Hakkında Tebliğ (Sayı: 2013/15)’de Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (Sayı:2021/15) yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Değişiklik ile esasları TCMB’ce belirlenen yabancı para mevduat/katılım fonundan vadeli TL mevduat/katılma hesabına dönüşen tutarlar zorunlu karşılık hesaplamasından muaf tutulmuştur.
- Tebliğe ilişkin uygulama ayrıntılarının belirlenmesi amacıyla TCMB internet sitesinde 23.12.2021 tarihinde Türk Lirası Mevduat ve Katılma Hesaplarına Dönüşümün Desteklenmesi Hakkında Tebliğe İlişkin Uygulama Talimatı’da yayımlanmıştır.
- HMB’nin 24.12.2021 tarihli Basın Açıklaması’ndaki kur korumalı TL vadeli mevduatlara ve katılma hesaplarına ilişkin uygulama esaslarına aşağıda yer verilmektedir:
-
- Türkiye’de yerleşik gerçek kişiler (Yurt dışında işçi, serbest meslek ve müstakil iş sahibi Türk vatandaşları dâhil Türkiye’de kanuni yerleşim yeri bulunan gerçek kişiler) faydalanabilecek olup, uygulamadan birden fazla kez yararlanılması mümkün olacak ve alt/üst limit olmayacaktır.
- “Kur Korumalı TL Vadeli Mevduat ve Katılma Hesapları” bankalar nezdinde bu nitelikte açılacak TL vadeli mevduat ve katılma hesapları şeklinde olacaktır.
- “Kur Korumalı TL Vadeli Mevduat ve Katılma Hesapları” 21.12.2021 tarihinden itibaren açılabilecektir.
- “Kur Korumalı TL Vadeli Mevduat ve Katılma Hesapları” 3, 6, 9 ve 12 ay olmak üzere 4 farklı vadede olacaktır.
- Bankaların, “Kur Korumalı TL Vadeli Mevduat Hesabı”na uygulayacağı asgari faiz oranı TCMB’ce belirlenen bir hafta vadeli repo ihale faiz oranının altında olmayacaktır. Bankalarca uygulanacak azami faiz oranı ise asgari faiz oranının en fazla 300 bp üstünde belirlenebilecektir. Azami faiz oranı Hazine ve Maliye Bakanlığı’nca güncellenebilecek ve güncelleme tarihi ile sonrasında açılacak hesaplar için geçerli olacaktır. Bu maddede belirlenen uygulama esası Katılım Bankaları açısından katılım bankacılığı esasları çerçevesinde uygulanacaktır.
- Bu hesaplarda esas alınacak vade başı/vade sonu kuru olarak, TCMB’nin saat 11’de açıkladığı USD/TRY, EUR/TRY ve GBP/TRY döviz alış kurları kullanılacaktır.
- Vade sonunda kur farkı desteğinin tamamı hesap sahibine aynı gün ödenecektir. Vade sonunda kur farkından kaynaklı bankalara ödeme yapılması gerekmesi halinde, bankalar tarafından ödenecek tutara ilişkin talepler TCMB’ye iletilecektir. HMB tarafından ödenecek kısım TCMB tarafından bankalara aynı gün aktarılacaktır.
- Vadeden önce hesabın kapatılması halinde;
-
- Hesabın kapatıldığı tarihte saat 11:00’de TCMB’ce ilan edilen kurun vade başında esas alınan kurdan yüksek olması durumunda HMB tarafından kur farkına ilişkin ödeme yapılmaz.
- Hesabın kapatıldığı tarihte saat 11:00’de TCMB’ce ilan edilen kurun vade başında esas alınan kurdan düşük olması durumunda, hesabın vadeden önce kapatıldığı tarihte saat 11:00’de TCMB tarafından ilan edilen döviz alış kurundan hesap bakiyesi güncellenir. Aradaki fark banka tarafından Hazine ve Maliye Bakanlığı’na aktarılmak üzere TCMB’nin ilgili TL hesabına aktarılır.
-
- Bu uygulama esaslarında değişiklik yapmaya HMB yetkilidir.
- 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun Geçici 67 nci maddesinde yer alan tevkifat oranları hakkında 25 Aralık 2021 tarihli ve 31700 sayılı Resmi Gazete’de “4970 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı“yayımlanmıştır. Anılan Karar ile 21.12.2021 tarihinden itibaren açılan kur korumalı vadeli mevduat ve katılma hesapları ile TL mevduat ve katılma hesaplarına dönüşümün desteklenmesi uygulaması kapsamında 20.12.2021 tarihi itibarıyla mevcut olan döviz tevdiat hesapları ve döviz cinsinden katılım fonu hesaplarında bulunan dövizin dönüşüm kuru üzerinden TL’ye çevrilen mevduat ve katılma hesaplarında, uygulanacak stopaj (kesinti) oranı 0 (sıfır) olarak belirlenmiştir.
Böylece, “kur korumalı TL vadeli mevduat ve katılma hesapları” ile “döviz tevdiat hesapları ve döviz cinsinden katılım fonu hesaplarında bulunan dövizin dönüşüm kuru üzerinden TL’ye çevrilen mevduat ve katılma hesapları” da düzenlemeye dahil edilmiş olup, daha önce 4921 Sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile 01.01.2022 tarihinden itibaren açılan/yenilenen hesaplara uygulanmak üzere 31.03.2022 tarihine kadar süreceği belirlenen TL mevduatlarına ve katılım hesaplarına düşük stopaj oranı uygulaması, 4970 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile getirilen düzenleme sonrasında da devam edecek ve 25.12.2021 tarihi ile 31.03.2022 tarihleri arasında (bu tarih dahil) açılan veya vadesi bu tarihler arasında yenilenen hesaplara ödenecek faizler ve kâr paylarına, indirimli stopaj oranları uygulanacaktır. Bu kapsamda TL mevduat faizleri ile katılma hesapları kâr paylarına uygulanan vergi oranı ve indirim süresine ilişkin 18 Aralık 2021 tarihli yazımıza buradan ulaşabilirsiniz.
Saygılarımızla,
Vahdet Deniz AKÇAOĞLU
“UYARI: Bu çalışmada yer alan görüşler, yazarın kendi görüşleri olup, çalıştığı kurumun görüşlerini yansıtmamaktadır. Bu yazı yalnızca bilgilendirme amacıyla yayımlanmış olup, herhangi bir hukuki görüş, yönlendirme ve tavsiye içermemektedir. Ayrıca, bilgiler yazının hazırlandığı tarihteki mevzuat göz önünde bulundurularak verilmiş olup, yazı içeriği aradan geçen zaman içerisinde mevzuat değişiklikleri ve ilgili kurumların konu hakkındaki görüşleri çerçevesinde güncelliğini yitirmiş olabilir.”