Ticari Müşterilerden Alınabilecek Ücretlere İlişkin Tebliğde / Uygulama Talimatında Yapılan Değişiklikler

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) tarafından 29.03.2020 tarihli ve 31083 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Bankalarca Ticari Müşterilerden Alınabilecek Ücretlere İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Tebliğ (Sayı: 2020/4)’de Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ ile 1 Nisan 2020 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere 2020/4 sayılı Tebliğin bazı maddelerinde güncellemeler yapılmıştır. Söz konusu değişikliklere bağlı olarak uygulama ayrıntılarının, bu ücretlerin tanımları ve kapsamlarının düzenlendiği Ticari Müşterilerden Alınabilecek Ücretlere İlişkin Uygulama Talimatı‘da (“Talimat”) güncellenerek 31 Mart 2020 tarihinde TCMB kurumsal internet sitesinde yayımlanmıştır.

Malumunuz Bankalarca Ticari Müşterilerden Alınabilecek Ücretlere İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Tebliğ (“Tebliğ”), 5411 Sayılı Bankacılık Kanunu’nun 3.maddesinde banka olarak tanımlanan mevduat ve katılım bankaları ile kalkınma ve yatırım bankalarının;

1. Diğer Bankalar,
2. 6361 Sayılı Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri Kanunu’nun 3.maddesinde tanımlanan şirketler,
3. Finansal Tüketicilerden Alınacak Ücretlere İlişkin Usûl ve Esaslar Hakkında Tebliğ (Sayı:2020/7)’in 4.maddesinin birinci fıkrasının (d) bendinde tanımlanan finansal tüketiciler

ile gerçekleştirdiği işlemlerden alınanlar hariç olmak üzere Türkiye’de yerleşik kişilerden alabilecekleri ücretleri düzenlemektedir.

Tebliğ’de yapılan değişikliklere bakıldığında ağırlıklı olarak Bankaların sorularından – geri bildirimlerinden doğan ihtiyaçları yansıtmak refleksiyle mevcuttaki hükümlere netlik ve açıklık kazandırmak için kurallarının detaylandırılarak uygulama yeknesaklığının amaçlandığı görülmektedir. Tebliğ odağında yapılan değişikliklere Talimatı’da dikkate alarak özetle aşağıda yer verilmektedir:

• Tebliğ’den muaf tutulan ücretlerin kapsamı genişletildi.

Tebliğ’in 2.maddesi hükümleri çerçevesinde istisna tutulanlara tablo halinde aşağıda yer verilmiştir:

S	Tebliğ Kapsamı Dışında Tutulan Ücretler
1	Bankalar aracılığıyla TCMB kaynaklı reeskont ve avans kredilerine ilişkin alınabilecek ücretler
2	Münhasıran kıyı bankacılığı yapan bankalar	sunduğu ürün ve hizmetler karşılığında alabilecekleri ücretler
3	Türkiye İhracat Kredi Bankası A.Ş. (Eximbank)
4	TMSF’nin çoğunluk hissesine sahip olduğu bankalar
5	İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş. (Takasbank)
6	Bankaların yurt dışında bulunan şubeleri, ATM’leri vb. nitelikteki işlem noktaları

* Tablodaki 5 ve 6.maddeler, 29.03.2020 tarihli Tebliğ değişikliğiyle eklenmiştir.

• Bilgilendirme Formu’nda yer alması gereken zorunlu bilgiler sadeleştirildi.

Ticari müşterilerle yapılacak sözleşmelerin ayrılmaz parçası olan Bilgilendirme Formu’nda yer alması zorunlu bilgilerdeki değişikliklere tablo halinde aşağıda yer verilmiştir:

Bilgilendirme Formu’nda Yer Alması Zorunlu Bilgiler
S	Değişiklik Öncesi	Değişiklik Sonrası
1	Ürün veya Hizmetin Asgari olarak Adı ve Tanımı	Tahsil Edilecek Ücret Kalemlerinin Adı ve Tanımı
2	Vadesi ya da Süresi	Azami ve varsa Asgari Tarifesi
3	Tahsil Edilecek Ücret Kalemleri ve Tarifesi	–
4	Bunların Tahsil Yöntemi ve Geçerli Olduğu Süre	–

Ticari müşterinin bilgilendirilmesine ilişkin yükümlülüklerin yerine getirildiği hususunda ispat yükü bankalara aittir. Bankaların 1 Nisan 2020 tarihinden itibaren uygulamaya konulacak şekilde ticari müşterilerle yapacakları sözleşmelerdeki bilgilendirme formlarını bu kapsamda güncellemeleri ve müşteriye yazılı olarak veya kalıcı veri saklayıcısı yoluyla iletmeleri gerekecektir.

• Ücrete ilişkin öncesinde işlem kanalının yapısına uygun bilgilendirme şarttır.

Şeffaflığın sağlanması amacıyla bankalara getirilen bilgilendirme yükümlülüklerine ilişkin hükümler detaylandırılmıştır. Bankaca bir ürün veya hizmetin sunulmasından önce ticari müşteriye tahsil edilecek ücret tutarına ilişkin, işlemin gerçekleştirildiği kanalın (Mobil/internet, ATM, şube vd.) yapısına uygun yöntem ve araçlarla bilgi verilmesinin şart olduğu hüküm altına alınmıştır.

Bu işlemlerin şubede gerçekleştirilmesi halinde, bilgilendirme yükümlülüğünün yerine getirilmesi için, işlem sonrasında verilen dekont veya işlem fişinin ticari müşterice imzalanmış olması yeterlidir. EFT gibi anlık ürün ve hizmetler karşılığında alınan ücretler için işlem öncesinde yapılacak bilgilendirmeler ile gayri nakdi kredilerden alınan dönemsel ücretler için dönem başında yapılacak bilgilendirmeler de bu kapsamda değerlendirilir. Belli bir süre boyunca aynı ücretin uygulanacağı standart nitelikteki ürün ve hizmetler karşılığında alınacak ücretler için bahse konu bilgilendirmenin yalnızca ilk ürün ve hizmetin sunulmasından önce yapılması yeterli olup, bu süre içerisinde ürün ve hizmetlerin sunulmasından önce ayrıca bildirimde bulunma şartı aranmaz.

Bankaların hali hazırda 2014 yılında çıkarılan finansal tüketicilere ilişkin ücret düzenlemesindeki bilgilendirme yükümlülüklerine yönelik beş yılı aşkın bir uygulama tecrübeleri bulunmaktadır. Bu doğrultuda ticari müşterilerinden alınabilecek ücretlere ilişkin bilgilendirmenin de işlemin yapıldığı kanala uygun bir şekilde yerine getirilmesi gerekecektir.

• Ücretli özel ürün ve hizmetlere özgü bilgilendirme esasları belirlendi.

Nitelikleri dikkate alınarak özel bir sözleşme tahtında ticari müşteriye sunulması gereken ücretli özel ürün ve hizmetlerin, Tebliğin bilgilendirme esasları başlıklı 5.maddesinin 4.fıkrası kapsamında TCMB’ce uygun görülmesi halinde Bankalarca ve birliklerce (Türkiye Bankalar Birliği ve Türkiye Katılım Bankaları Birliği) ilan ve bildirim yükümlülüklerinden istisna tutulabileceği düzenlenmiştir. Bu doğrultuda ücretli özel ürün ve hizmetlerin sunulabilmesi için alınması gereken TCMB onayına başvurunun birlikler aracılığıyla yapılabilmesinin yanı sıra doğrudan banka(lar) tarafından da yapılabilmesi imkanı getirilmiştir.

Tebliğ ve Talimatta geçen hususiyetleri göz önünde bulundurularak özel bir sözleşme tahtında ticari müşteriye sunulacak özel ürün ve hizmet ücretlerini; yurtdışı firma istihbaratı, üye işyeri özel rapor hizmeti, özel sistem uyumlu ekstreler gibi Tebliğin 1 no.lu ekinde yer alan kategoriler içerisinde değerlendirilmekle birlikte listelenen ücret kalemleri ile aynı nitelikte olmayan, niteliği gereği genele ilan edilebilir olmayıp müşteriye/işleme özgü belirlenen ücretler olarak tanımlayabiliriz.

• EK-1 ve Talimattaki değişikliklere binaen Banka ücret listeleri güncellenmelidir.

Bilindiği üzere bankaların “ticari krediler”, “dış ticaret”, “nakit yönetimi” ve “ödeme sistemleri” kategorileri kapsamında sunacakları ürün ve hizmetler karşılığında ticari müşterilerden alabilecekleri ücretler Tebliğ’deki Ek-1’de belirtilmiştir. Yapılan değişiklikle birlikte 1 no.lu ekin nakit yönetimi kategorisi altındaki ücret kalem isimlerinin bazıları uygulama ile paralellik olması açısından yenilenmiştir. Şöyle ki 3.1 maddesindeki ücret kaleminin adı “Doğrudan Borçlandırma Sistemi (DBS)” iken “Tedarikçi Finansmanı ve Doğrudan Borçlandırma Sistemi (DBS)”, 3.2 maddesindeki ücret kaleminin adı “Mevduat ve Katılım Fonu” iken “Mevduat, Katılım Fonu ve Kıymetli Maden Depo Hesapları” olarak güncellenmiş ve alt kalem ücretleri de bu kapsamda değiştirilmiştir. Bu doğrultuda ticari müşterilerden alınabilecek ücretlerin tanımları ve kapsamları ile açıklamalarının yer aldığı talimatta da düzenleme yapılmıştır. Ayrıca Tebliğin ücretlere ilişkin esaslar başlıklı 6.maddesinin 2.fıkrası kapsamında birliklerce TCMB uygun görüşü alınarak oluşturulacak alt kalemlerinde yer aldığı ücret listesi toplu olarak birliklerin internet sitesinde yayımlanacaktır.

Bu gelişmeler ışığında Bankalarca ticari müşterilerden alınabilecek ücret listelerinin ve internet sitelerinde ilan edilen ücretlerin gözden geçirilerek gerekli güncellemelerin yapılması gerekecektir.

• Ücretlerin değiştirilmesine ilişkin esasların çerçevesi detaylandırıldı.

Bilindiği üzere Tebliğ ile yapılacak ücret artışlarının uygulanmaya başlanmadan en az iki iş günü önce ticari müşteriye bildirilmesi kuralı getirilmiştir. Yapılan değişiklikle belli bir süre boyunca aynı ücretin uygulanacağı standart nitelikteki ürün ve hizmetler karşılığında alınacak ücretlerde yapılacak artışların, bu kurala tabi bir şekilde uygun yöntem ve araçlarla ticari müşteriye en az iki iş günü öncesinden bildirileceği hükme bağlanmıştır.

Örneğin üye işyeri ücreti bir süre boyunca POS’tan geçen her işlem için aynı oran kullanılarak belirlenmektedir. Bu nedenle bankanın üye işyeri ücretini POS’tan ilk işlemin geçerek ücretin doğmasından önce ticari müşterisine bildirmesi yeterli olup, söz konusu ücret artmadığı müddetçe yeni bir bildirimde bulunmasına gerek bulunmamaktadır. Ücretin artması durumunda ise yeni oran uygulamaya konmadan iki iş günü öncesinde uygun yöntem ve araçlarla bildirimin yapılması gerekmektedir. Borçlu cari hesap, kredili mevduat hesabı gibi rotatif kredilerde dönemsel niteliğe sahip kullandırım ücreti de bu kapsamda değerlendirilebilecektir.

• Nakit avans tutarının, ticari kredi kartına tahsis edilen limitin %10’unu aşamayacağına ilişkin sınırlama kaldırıldı.

Yapılan değişiklikle nakit avans tutarının, ticari müşterinin ticari kredi kartına tahsis edilen limitin yüzde onunu aşamayacağına ilişkin sınırlama kaldırılmıştır.

Nakit avans kullanılması durumunda tahsil edilen ücret, nakit avans tutarının yüzde birini geçemez. Bilindiği üzere nakit avans ücreti; ticari kart (ticari banka ve kredi kartı) sahibinin ticari kartına tahsis edilen limit üzerinden nakit avans/taksitli nakit avans kullanmasına istinaden tahsil edilen ücrettir.

• Kredi tahsis ücretlerine ilişkin kurallar detaylandırıldı.

Bilindiği üzere Tebliğ ile kredi tahsis ücretlerinin tahsis edilen kredi limitinin on binde yirmi beşini geçemeyeceği kuralı getirilmişti. Kredi tahsis ücreti, kredi riski oluşturabilecek tüm nakdi ve gayri nakdi krediler için ticari müşteriye limit tahsisi yapılması, tahsis edilen limitlerin yenilenmesi ve güncellenmesi durumlarında yapılan istihbarat, mali analiz ve değerlendirme çalışmalarına istinaden alınan ücrettir.

Yapılan düzenlemeyle kredi tahsis ücretlerinin, akreditif ve banka kabul ve avali dahil dış ticaret kapsamında yer alan tüm gayri nakdi krediler ve ticari kredi kartları da dahil olmak üzere kredi riski oluşturabilecek tüm kredi limitlerine karşılık alınacağı hükme bağlanmıştır. Kredi tahsis ücreti ticari müşteriye tanınan kredi riski oluşturabilecek tüm kredi limitleri üzerinden hesaplanır. Ayrıca yapılan eklemeyle on binde yirmi beş azami kredi tahsis ücretinin yıllık olduğu belirtilerek bir yıldan uzun süreli limit tahsislerinde de yıllık olarak alınacağı düzenlenmiştir. Kredi tahsis ücret(ler)i; tahsis dönemi içerisinde parçalı olarak, tahakkuk edip tahsil edilemediyse takip eden yıllar içerisinde tahsil edilebilir.

• Kıymetli maden depo hesaplarından hesap işlem ücreti alınamaz.

Yapılan düzenleme ile ticari müşterilerin açtıkları mevduat, katılım fonu hesaplarının yanı sıra kıymetli maden depo hesaplarından da hesap işletim ücreti alınamayacağı hükme bağlanmıştır.

• Özellikli işlemlerde transfer ücretinin sınırının tespitine yönelik usul belirlendi.

Bilindiği üzere Tebliğ ile EFT işlemlerinden alınabilecek ücretler, işlem tutarına ilişkin belirlenen limitler ve kanallar bazında belirlenen tutarlarla sınırlandırılmış ve havale işlemlerinde ise uygulanacak azami ücretler EFT işlemleri için belirtilen ayrımlara tabi olarak ilgili ücretlerin yarısı oranında uygulanacağı düzenlenmişti.

Yapılan düzenleme ile aynı gün içerisinde aynı hesaba, isme veya karta aynı hesaptan, isimden veya karttan ayrı ayrı yapılan para transferi işlemlerinde, alınacak EFT/Havale ücretinin hangi sınır dilimine tekabül edeceğinin, Bankalarca transfer edilen toplam tutar üzerinden belirlenebileceği hükme bağlanmıştır. Ayrıca bu şekilde gerçekleşen işlemlerden alt sınır dilimi kapsamında ücretlendirilen işlemler için alınan ücretlerin, toplam tutarın üst sınır dilimine girmesi nedeniyle alınabilecek ilave ücretler belirlenirken dikkate alınması gerektiği belirtilmiştir.

• Azami üye işyeri ücretine baz teşkil eden “referans oran” tanımı değiştirildi.

Yapılan değişiklikle “referans oranı”;  32-45 gün vadeli olarak açılan Türk lirası cinsi tüm mevduat türlerine bankaların uyguladıkları ağırlıklı ortalama akım faiz oranı üzerinden hesaplanan, en son ilan edilen referans orandan aşağı ya da yukarı yönde %5’ten fazla değişmesi halinde güncellenen ve TCMB’ce her ayın sondan beşinci iş günü ilan edilen oran olarak tanımlanmıştır.

Azami üye işyeri ücreti, TCMB tarafından ilan edilen referans oran kullanılarak belirlenmektedir. Ayrıca referans oran hesaplanırken dikkat edilecek hususlar ve üye işyeri ücretlerine ilişkin uygulama esasları talimatta düzenlenmektedir.

Saygılarımızla,

Vahdet Deniz AKÇAOĞLU

NOT: Bu çalışmada yer alan görüşler, yazarın kendi görüşleri olup, çalıştığı kurumun görüşlerini yansıtmamaktadır. Bu yazı yalnızca bilgilendirme amacıyla yayımlanmış olup, herhangi bir hukuki görüş, yönlendirme ve tavsiye içermemektedir. Ayrıca, bilgiler yazının hazırlandığı tarihteki mevzuat göz önünde bulundurularak verilmiş olup, yazı içeriği aradan geçen zaman içerisinde mevzuat değişiklikleri ve ilgili kurumların konu hakkındaki görüşleri çerçevesinde güncelliğini yitirmiş olabilir.

29.03.2020 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Bankalarca Ticari Müşterilerden Alınabilecek Ücretlere İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Tebliğ (Sayı: 2020/4)’de Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ:

Ticari Müşterilerden Alınabilecek Ücretlere İlişkin Uygulama Talimatı: