Ticari İşlerde Uygulanacak Kanuni Temerrüt Faiz Oranı Yıllık %19,50 (Eski Oran %9,75) Oldu
29.06.2018 tarihli ve 30463 sayılı Resmi Gazete’de TCMB tarafından yayımlanan “Reeskont ve Avans İşlemlerinde Uygulanacak Faiz Oranlarının Tespiti“ hakkında Tebliğ ile vadesine en çok 3 ay kalan senetler karşılığında yapılacak reeskont işlemlerinde uygulanacak iskonto faiz oranı yıllık %18,50 (eski oran %8,75), avans işlemlerinde uygulanacak faiz oranı ise yıllık %19,50 (eski oran %9,75) olarak tespit edildi.
TCMB, söz konusu faiz oranlarında en son 31.12.2016 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Tebliğ ile değişiklik yapmış ve o tarihten bu yana reeskont ve avans işlemlerinde 2016 Aralık ayında belirlenen faiz oranları kullanılmaktaydı. (Yıllar itibarıyla güncel kanuni ve temerrüt faizi oranları sıkça sorulan sorular bölümünde 8 numaralı soru içerisinde yer almaktadır)
Öte yandan, TCMB’nin belirlediği bu faiz oranları reeskont ve avans işlemleri dışında aşağıda verilen mevzuatın uygulanmasına da etkide bulunmaktadır.
3095 SAYILI KANUNİ FAİZ VE TEMERRÜT FAİZİNE İLİŞKİN KANUN
3095 sayılı Kanuni Faiz ve Temerrüt Faizine İlişkin Kanun (3095 Sayılı Kanun) tarafların akdi faiz ve temerrüt faizi oranlarını belirlemedikleri (ya da sözleşme ile aksi kararlaştırılmadığı) hallerde uygulanacak faiz oranlarını düzenlemektedir. TCMB’ce yayımlanan Tebliğ ile belirlenen avans faiz oranı 3095 sayılı Kanun uyarınca yılın ikinci yarısı uygulanacak kanuni temerrüt faizi oranını etkilemektedir.
TİCARİ İŞLERDE KANUNİ TEMERRÜT FAİZİ
3095 sayılı Kanuni Faiz ve Temerrüt Faizine İlişkin Kanun uyarınca TCMB’nin önceki yılın 31 Aralık günü kısa vadeli avanslar için uyguladığı faiz oranı (%9,75), aynı Kanun’un 1 inci maddesindeki miktardan (%9) fazla ise, arada sözleşme olmasa bile ticari işlerde temerrüt faizi bu oran üzerinden istenebilmektedir. Söz konusu avans faiz oranı, 30 Haziran günü önceki yılın 31 Aralık günü uygulanan avans faiz oranından 5 puan veya daha çok farklı ise yılın ikinci yarısında bu oran geçerli olmaktadır.
Bu çerçevede, bu yıl 30 Haziran günü söz konusu avans faiz oranı yıllık %19,50 olduğu ve bu oran önceki yılın 31 Aralık günü uygulanan avans faiz oranından (%9,75) 5 puandan fazla farklı olduğu için 01.07.2018 tarihinden itibaren 3095 sayılı Kanun’un 2 nci maddesine göre arada sözleşme olmasa bile ticari işlerde temerrüt faizi yıllık %19,50 üzerinden istenebilecektir.
| 1/7/2018 tarihinden itibaren: | ||||
| 1.1. Kanuni faiz oranı sözleşme ile tespit edilmemişse | 9 | |||
| 1.2. Temerrüt faiz oranı | ||||
| 1.2.1. Sözleşme ile tespit edilmemişse | 9 | |||
| 1.2.2. Ticari işlerde (29/06/2018 tarihli Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Tebliği ile) | 19,50 | |||
Bu oranın bankalar açısından etkisi ise karşılıksız çek bedellerinin ödenmesinde kullanılacak temerrüt faiz oranı yönünden ortaya çıkmaktadır.
KARŞILIKSIZ ÇEK TEMERRÜT FAİZ ORANI
5941 sayılı Çek Kanunu’nun 6 ncı maddesinin 1 inci fıkrasında; karşılıksız kalan çek bedelinin, çekin üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihine göre kanunî ibraz tarihinden itibaren işleyecek 3095 sayılı Kanuna göre ticarî işlerde temerrüt faiz oranı üzerinden hesaplanacak faizi ile birlikte tamamen ödenmesi hâlinde, yargılama aşamasında mahkeme tarafından davanın düşürüleceği ve mahkumiyet hükmünün kesinleşmesinden sonra mahkeme tarafından bütün sonuçlarıyla ortadan kaldırılacağı hüküm olunmaktadır.
Buna göre, 01.07.2018 tarihinden itibaren 5941 sayılı Çek Kanunu uyarınca karşılıksız kalan çek bedelinin, çekin üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihine göre kanunî ibraz tarihinden itibaren yıllık %19,50 temerrüt faiz oranı üzerinden hesaplanacak faizi ile birlikte tamamen ödenmesi hâlinde, yargılama aşamasında mahkeme tarafından dava düşürülecek ve mahkumiyet hükmünün kesinleşmesinden sonra mahkeme tarafından bütün sonuçlarıyla ortadan kaldırılacaktır.
6098 SAYILI BORÇLAR KANUNU’NUN FAİZ SINIRINA İLİŞKİN HÜKÜMLERİ
6098 sayılı Yeni Borçlar Kanunu’nun 88 inci ve 120 nci maddelerinde sözleşmede kararlaştırılacak sözleşme faizine ve yine sözleşmede kararlaştırılacak temerrüt faizine ilişkin olarak sınırlamalar bulunmaktadır. Bu hükümlerde;
“FAİZ
MADDE 88- Faiz ödeme borcunda uygulanacak yıllık faiz oranı, sözleşmede kararlaştırılmamışsa faiz borcunun doğduğu tarihte yürürlükte olan mevzuat hükümlerine göre belirlenir.
Sözleşme ile kararlaştırılacak yıllık faiz oranı, birinci fıkra uyarınca belirlenen yıllık faiz oranının yüzde elli fazlasını aşamaz.
…
Temerrüt Faizi
a.Genel Olarak
MADDE 120- Uygulanacak yıllık temerrüt faizi oranı, sözleşmede kararlaştırılmamışsa, faiz borcunun doğduğu tarihte yürürlükte olan mevzuat hükümlerine göre belirlenir.
Sözleşme ile kararlaştırılacak yıllık temerrüt faizi oranı, birinci fıkra uyarınca belirlenen yıllık faiz oranının yüzde yüz fazlasını aşamaz.
Akdî faiz oranı kararlaştırılmakla birlikte sözleşmede temerrüt faizi kararlaştırılmamışsa ve yıllık akdî faiz oranı da birinci fıkrada belirtilen faiz oranından fazla ise, temerrüt faizi oranı hakkında akdî faiz oranı geçerli olur.”
denilmektedir. Bu sınırlamalara göre;
TİCARİ OLMAYAN İŞLERDE AKDİ FAİZ ORANI;
– sözleşmede yıllık faiz oranı kararlaştırılmamışsa yıllık %9 oranı uygulanacaktır.
– sözleşmede faiz oranı kararlaştırılmış ise bu oran yıllık %13,50’yi aşamayacaktır.
– Bankaların yaptıkları tüm işlemlerin ticari iş olmasının yanısıra bankalar, 5411 sayılı Bankacılık Kanunu’nun 144 üncü maddesi ve 5464 sayılı Banka Kartları ve Kredi Kartları Kanunu’nun 26 ncı maddesi uyarınca yapılan özel nitelikteki düzenlemelere göre kredili mevduat hesapları ve kredi kartları hariç faiz oranlarını serbestçe kararlaştırabildiğinden bu sınırlardan muaftırlar.
TİCARİ OLMAYAN İŞLERDE TEMERRÜT FAİZ ORANI;
– sözleşmede yıllık temerrüt faiz oranı belirlenmemişse yıllık %9 oranı uygulanacaktır.
– sözleşmede faiz oranı kararlaştırılmış ise bu oran yıllık %18’i aşamayacaktır.
– Bankaların yaptıkları tüm işlemlerin ticari iş sayılmasının yanısıra bankalar, 5411 sayılı Bankacılık Kanunu’nun 144 üncü maddesi ve 5464 sayılı Banka Kartları ve Kredi Kartları Kanunu’nun 26 ncı maddesi uyarınca yapılan özel nitelikteki düzenlemelere göre kredili mevduat hesapları ve kredi kartları hariç faiz oranlarını serbestçe kararlaştırabildiklerinden bu sınırlardan muaftırlar.
TİCARİ İŞLERDE AKDİ FAİZ ORANI;
Ticari işlere ilişkin faiz sınırlamalarına bakıldığında ise 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (TTK)’nun 8 inci maddesi ile ticari işlerde faiz oranının serbestçe belirlenebileceği görülmektedir.
Ticari işlerde faiz
1- Oran serbestisi ve bileşik faizin şartları
MADDE 8– (1) Ticari işlerde faiz oranı serbestçe belirlenir.
(2) Üç aydan aşağı olmamak üzere, faizin anaparaya eklenerek birlikte tekrar faiz yürütülmesi şartı, yalnız cari hesaplarla her iki taraf bakımından da ticari iş niteliğinde olan ödünç sözleşmelerinde geçerlidir. Şu şartla ki, bu fıkra, sözleşenleri tacir olmayanlara uygulanmaz.
(3) Tüketicinin korunmasına ilişkin hükümler saklıdır.
(4) Bu maddenin ikinci ve üçüncü fıkralarına aykırı olarak işletilen faiz yok hükmündedir.”
– 6102 sayılı Yeni Türk Ticaret Kanunu’nun 8 inci maddesindeki “Ticari işlerde faiz oranı serbestçe belirlenir.” hükmü ve yukarıda verilen bankalara ilişkin özel nitelikteki düzenlemeler uyarınca kurumsal kredi kartları, TCMB kaynaklı reeskont kredileri ve ticari kredili mevduat hesapları hariç bankalar ticari kredilerde kredi kullandırım oranlarını serbestçe belirleyebileceklerdir.
TİCARİ İŞLERDE TEMERRÜT FAİZ ORANI;
6102 sayılı TTK’nın 9 uncu maddesinde,
Uygulanacak hükümler
MADDE 9– (1) Ticari işlerde; kanuni, anapara ile temerrüt faizi hakkında, ilgili mevzuat hükümleri uygulanır.”
hükmü bulunmaktadır. Buna göre, ticari işlerde temerrüt faizine Yeni Borçlar Kanunu’nun 120 inci maddesi hükümleri uygulanacaktır. Yeni Borçlar Kanunu’nun 120/1 inci maddesi de ilgili mevzuata atıf yaptığından, 3095 sayılı Kanun’un ticari işlerde temerrüt faizini düzenleyen 2/2 inci maddesi uygulanacaktır. Buna göre;
– sözleşmede yıllık temerrüt faiz oranı kararlaştırılmamışsa yıllık %19,50 oranı uygulanabilecektir.
– sözleşmede temerrüt faiz oranı kararlaştırılmış ise bu oran yıllık %39’u geçemeyecektir.
– Banka uygulamasında ise, yukarıda verilen bankalara ilişkin özel nitelikteki düzenlemeler uyarınca kurumsal kredi kartları, TCMB kaynaklı reeskont kredileri ve ticari kredili mevduat hesapları hariç bankalar ticari kredilerde temerrüt faizi oranlarını serbestçe belirleyebileceklerdir.
TÜKETİCİ KREDİLERİNDE AKDİ FAİZ ORANI
6102 sayılı TTK’nın 8/1 fıkrası, ticari işlerde faiz oranının belirlenmesini serbest bırakırken aynı maddenin 3 üncü fıkrasının tüketicinin korunmasına ilişkin hükümleri saklı tutması, tüketici kredilerinin 6098 sayılı Borçlar Kanunu’ndaki faiz sınırlamalarına tabi olup olmadığı noktasında derin bir tartışma yaratmış ve bu konu bazı yargı kararlarına da yansımıştır.
Ticari işlerde faiz
1- Oran serbestisi ve bileşik faizin şartları
MADDE 8– (1) Ticari işlerde faiz oranı serbestçe belirlenir.
(2) Üç aydan aşağı olmamak üzere, faizin anaparaya eklenerek birlikte tekrar faiz yürütülmesi şartı, yalnız cari hesaplarla her iki taraf bakımından da ticari iş niteliğinde olan ödünç sözleşmelerinde geçerlidir. Şu şartla ki, bu fıkra, sözleşenleri tacir olmayanlara uygulanmaz.
(3) Tüketicinin korunmasına ilişkin hükümler saklıdır.
(4) Bu maddenin ikinci ve üçüncü fıkralarına aykırı olarak işletilen faiz yok hükmündedir.
Literatürde, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (TTK)’nun 19 uncu madde 2 nci fıkrası uyarınca “Taraflardan yalnız biri için ticari iş niteliğinde olan sözleşmeler, Kanunda aksine hüküm bulunmadıkça, diğeri için de ticari iş sayılmaktadır” hükmünden hareketle bankalar tarafından kullandırılan tüketici kredileri ve bireysel kredi kartı işlemlerinin “ticari iş” sayılması gerektiği belirtilmektedir. Yine literatürde aynı Kanun’un 3 üncü maddesinde “Bu Kanunda düzenlenen hususlarla bir ticari işletmeyi ilgilendiren bütün işlem ve fiiller ticari işlerdendir” hükmünden hareketle bankaların da birer ticari işletme olmaları nedeniyle, bütün işlem ve fiillerinin de ticari nitelikte olduğu ve bankalar tarafından kullandırılan tüketici kredilerinin de ticari iş olduğunun kabul edilmesi gerektiği söyleniyor. 6102 sayılı TTK’nın 8 inci maddesi ile de ticari işlerde faiz oranının belirlenmesi serbest bırakıldığından tüketici kredilerinin Borçlar Kanunu’ndaki faiz sınırlarına tabi olmadığı belirtiliyor.
Bu görüşe katılmakla birlikte 6102 sayılı TTK’nın 8/3 fıkrası ile tüketicinin korunmasına ilişkin hükümlerin saklı tutulmasından 6098 sayılı Borçlar Kanunu’ndaki faiz sınırlamalarına ilişkin hükümlere değil de 6502 sayılı Tüketici Kanunu’ndaki hükümlere atıf yapılmış olduğunu düşünüyorum.
6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un 25 ve 36 ncı maddelerinde sırasıyla tüketici ve konut kredilerine uygulanacak akdi faize ilişkin aşağıdaki hükümler bulunmaktadır:
Faiz oranı
MADDE 25- (1) Belirli süreli tüketici kredisi sözleşmelerinde faiz oranı sabit olarak belirlenir. Sözleşmenin kurulduğu tarihte belirlenen bu oran tüketici aleyhine değiştirilemez.
(2) Tüketici kredisi sözleşmelerinde, akdî faiz, efektif yıllık faiz veya kredinin toplam maliyetinin yer almaması durumunda, kredi tutarı faizsiz olarak sözleşme süresinin sonuna kadar kullanılır. Efektif faiz oranı, olduğundan düşük gösterilmişse, kredinin toplam maliyetinin hesaplanmasında esas alınacak akdî faiz oranı, düşük gösterilen efektif faiz oranına uyacak şekilde yeniden belirlenir. Bu hâllerde ödeme planı, yapılan değişikliklere göre yeniden düzenlenir.
Faiz oranı
MADDE 36- (1) Kredilerde geri ödeme tutarlarının, finansal kiralama işlemlerinde ise kira bedellerinin anaparayı aşan kısmı bu madde kapsamında faiz olarak kabul edilir.
(2) Sözleşmede belirtilmek suretiyle konut finansmanına yönelik kredilerde ve finansal kiralama işlemlerinde faiz oranı sabit veya değişken olarak ya da aynı kredi için her iki yöntem esas alınmak suretiyle belirlenebilir. Faiz oranının sabit olarak belirlenmesi hâlinde, sözleşmenin kurulduğu tarihte belirlenen oran tarafların rızası dışında değiştirilemez. Oranın değişken olarak belirlenmesi hâlinde ise, başlangıçta sözleşmede belirlenen oran, dönemsel geri ödeme tutarı başlangıçta sözleşmede belirlenen azami dönemsel geri ödeme tutarını aşmamak koşuluyla ve sözleşmede belirlenecek yurt içinde veya yurt dışında genel kabul görmüş ve yaygın olarak kullanılan endekslerden en düşük olanı baz alınarak değiştirilebilir. Oranların değişken olarak belirlenmesi hâlinde bu yöntemin muhtemel etkileri konusunda tüketicilerin bilgilendirilmesi şarttır. Bu amaçlarla kullanılabilecek referans faizler ve endeksler Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından belirlenir.
Buna göre;
– tüketici kredilerinde (sözleşmelerinde) yıllık faiz oranı kararlaştırılmamışsa kredi faizsiz olarak (%0) kullandırılacaktır.
– tüketici kredilerinde sözleşme ile kararlaştırılan akdi faiz oranı üzerinde ise bir kısıtlama bulunmamaktadır (Bu oran serbestçe belirlenebilir).
TÜKETİCİ KREDİLERİNDE TEMERRÜT FAİZİ ORANI
22.05.2015 tarihli ve 29363 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Tüketici Kredisi Sözleşmeleri Yönetmeliği“nin 4 üncü maddesinde tüketici kredilerinin gecikme faiz oranına ilişkin aşağıdaki hüküm bulunmaktadır:
e) Gecikme faiz oranı: Belirli süreli tüketici kredisi sözleşmelerinde akdi faiz oranının yüzde otuz fazlasını geçmemek üzere belirlenen oranı, belirsiz süreli tüketici kredisi sözleşmelerinde ise ilgili mevzuat gereği belirlenen oranı,
Benzeri hüküm 28.05.2015 tarihli ve 29369 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Konut Finansmanı Sözleşmeleri Yönetmeliği“nin 4 üncü maddesinde de bulunmaktadır:
e) Gecikme faiz oranı: Sabit faizi içeren konut finansmanı sözleşmeleri için akdi faiz oranının, değişken faizi içeren konut finansmanı sözleşmelerinde ise cari faiz oranının yüzde otuz fazlasını geçmeyecek şekilde belirlenen oranı,
Buna göre;
– belirli süreli tüketici kredileri ve konut finansmanı sözleşmelerinde temerrüt faiz oranı akdi faiz oranının %30 fazlasını geçemeyecektir.
– belirsiz süreli tüketici kredisi sözleşmelerinde uygulanacak temerrüt faiz oranı ise ilgili mevzuat gereği belirlenen oranlar olacaktır.
Saygılarımızla,
