TCMB’den Zorunlu Karşılık Oranlarında 22.11.2024 Tarihli Değişiklik
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) tarafından 22.11.2024 tarihli ve 32730 sayılı Resmi Gazete’de “Zorunlu Karşılıklar Hakkında Tebliğ (Sayı: 2013/15)’de Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (Sayı: 2024/23)” yayımlanmıştır. Anılan Tebliğ ile birlikte TCMB resmi internet sitesinde makroihtiyati çerçeveye ilişkin 22 Kasım 2024 tarihli ve 62 Sayılı Basın Duyurusu’da kamuoyu ile paylaşılmıştır.
Söz konusu Tebliğ ve Basın Duyurusu’nda açıklanan değişiklikler çerçevesinde Zorunlu Karşılıklar Uygulama Talimatı ile Zorunlu Karşılık ve İhbarlı Döviz Mevduat Hesaplarına Yönelik Komisyon Uygulaması ve ilgili cetveller güncellenmiştir. Yapılan değişikliklere özetle aşağıda yer verilmiştir:
- Zorunlu Karşılık Oranlarındaki Güncellemeler
- Tesisi 06.12.2024 tarihinde başlayan 22.11.2024 hesaplama tarihinden (dahil) itibaren geçerli olmak üzere, Türk lirası (TL) hesaplarına uygulanan zorunlu karşılık oranları ile yabancı para (YP) hesaplar için TL cinsinden tesis edilmesi gereken zorunlu karşılık oranında aşağıdaki şekilde değişiklik yapılmıştır.
| Önceki Oran | Yeni Oran | |
| Kısa vadeli TL mevduat | %15 | %17 |
| YP mevduat için TL tesis | %5 | %4 |
TCMB, vadesiz ve 3 aya kadar vadeli TL hesaplarda zorunlu karşılık oranını %2 artırırken, YP hesaplar için TL cinsinden tesis edilmesi gereken ilave zorunlu karşılık oranını %1 düşürmüştür. Bu düzenlemeyle birlikte, toplam etkinin piyasadan likidite çekilmesi yönünde olacağı söylenebilir. Yükümlülükler için zorunlu karşılık oranlarına dair güncel tabloya aşağıda yer verilmektedir:
| Güncel Oran | |
| Mevduat/katılım fonu (yurt dışı bankalar mevduatı/katılım fonu hariç) | |
| Vadesiz, ihbarlı, 1 aya kadar ve 3 aya kadar (3 ay dâhil) vadeli | %17 |
| 6 aya kadar (6 ay dâhil) vadeli | %10 |
| 1 yıla kadar vadeli | %10 |
| 1 yıl ve 1 yıldan uzun vadeli | %10 |
| 6 aya kadar (6 ay dâhil) vadeli Merkez Bankasınca kur/fiyat koruma desteği sağlanan hesaplar | %33 |
| 1 yıla kadar vadeli ve 1 yıl ve daha uzun vadeli Merkez Bankasınca kur/fiyat koruma desteği sağlanan hesaplar | %22 |
| Müstakrizlerin fonları | %0 |
| Diğer yükümlülükler (yurt dışı bankalar mevduatı/katılım fonu dâhil) | |
| 1 yıla kadar (1 yıl dâhil) vadeli | %8 |
| 3 yıla kadar (3 yıl dâhil) vadeli | %5,5 |
| 3 yıldan uzun vadeli | %3 |
| Kalkınma ve yatırım bankalarınca 1 yıldan uzun vadeli ihraç edilen menkul kıymetler | %0 |
| YP cinsinden mevduat/katılım fonu (yurt dışı bankalar mevduatı/katılım fonu ve kıymetli maden depo hesapları hariç) | %4 |
- TL’ye Geçiş ve Yenileme Hedeflerindeki Değişiklikler
- 23.11.2024 tarihinden itibaren vadesi gelen hesapları kapsayan 20.12.2024 hesaplama döneminden (dahil) itibaren geçerli olmak üzere, zorunlu karşılıklara faiz veya telafi ödemesi uygulamasında Yenileme ve TL’ye geçiş hedefi düşürülmüştür. Böylelikle kur / fiyat koruma desteği sağlanan hesapların (KKM) TL’ye geçişine ve yenilenmesine ilişkin toplam hedef mevduat bankalarında %75’ten %70’e, katılım bankalarında %60’tan %55’e indirilmiştir.
- Bloke Tesis Uygulamasının Uzatılması
- TCMB, ortalama olarak tutulan zorunlu karşılıkların bir kısmının veya tamamının bankalar ve finansman şirketleri itibarıyla belirli süreler için bloke olarak tutulmasını isteyebilir. Bu kapsamda, TL yükümlülükler için tesis edilmesi gereken zorunlu karşılıkların bloke tesisi uygulamasına ilişkin süre 02.01.2026 hesaplama tarihine (hariç) kadar uzatılmıştır. Bir başka deyişle 02.01.2026 hesaplama tarihine kadar bilanço aktif büyüklüğü 500 milyar TL ve üzerinde olan kuruluşlarca TL yükümlülükler için tesis edilmesi gereken zorunlu karşılıkların %30’u, bilanço aktif büyüklüğü 100 milyar TL ve üzerinde olan kuruluşlarca TL yükümlülükler için tesis edilmesi gereken zorunlu karşılıkların %20’si TCMB nezdinde nakden ve bloke olarak tesis edilecektir.
- Komisyon Uygulamalarındaki Değişiklikler
- Zorunlu Karşılık ve İhbarlı Döviz Mevduat Hesaplarına Yönelik Komisyon Uygulaması’nda ise; 20.12.2024 hesaplama döneminden (dahil) itibaren geçerli olacak şekilde, Tüzel kişi TL payına göre komisyon uygulaması kaldırılmış, yenileme ve TL’ye geçiş hedefi düşürülmüş ve 22.11.2024 hesaplama döneminden (dahil) itibaren Yenileme ve TL’ye Geçiş oranı hesaplama yönteminde değişiklik yapılmıştır.
Sonuç itibariyle TCMB tarafından artan TL mevduat payı göz önünde bulundurularak makrofinansal istikrarın ve parasal aktarım mekanizmasının desteklenmesi amacıyla sadeleşme adımlarına devam edilmektedir. Bu atılan adımlar, piyasa katılımcılarına daha öngörülebilir ve dengeli bir çerçeve sunacaktır. Ayrıca, blokaj tesisi ve komisyon uygulamalarındaki düzenlemeler, bankacılık sektöründeki yükümlülüklerin daha etkin yönetilmesine katkı sağlayacaktır.
Saygılarımızla,
Vahdet Deniz AKÇAOĞLU
“UYARI: Bu çalışmada yer alan görüşler, yazarın kendi görüşleri olup, çalıştığı kurumun görüşlerini yansıtmamaktadır. Bu yazı yalnızca bilgilendirme amacıyla yayımlanmış olup, herhangi bir hukuki görüş, yönlendirme ve tavsiye içermemektedir. Ayrıca, bilgiler yazının hazırlandığı tarihteki mevzuat göz önünde bulundurularak verilmiş olup, yazı içeriği aradan geçen zaman içerisinde mevzuat değişiklikleri ve ilgili kurumların konu hakkındaki görüşleri çerçevesinde güncelliğini yitirmiş olabilir.”
Makalenin yazarı Vahdet Deniz AKÇAOĞLU, 2007 – 2009 yılları arasında özel bir bankanın İç Kontrol Merkezi Başkanlığı’nda Denetçi olarak, 2009 yılından 2018 yılına kadar aynı bankanın Uyum Başkanlığı’nda Ürün ve Hizmetler Uyum Kontrol Yöneticisi olarak görev yaptı. 2019 yılından itibaren de İç Kontrol ve Uyum Başkanlığı’nda Etik ve Mevzuat Takip Yöneticisi olarak görev yapmaktadır. Bankacılık ve sermaye piyasası mevzuatı ile kurumsal yönetim, etik, iç sistemler konuları başta olmak üzere banka ve finans kurumlarını ilgilendiren her türlü mevzuat üzerinde çalışmaktadır.
