TCMB’den Referans Oran – Kredi Kartı Azami Faiz Oranları, Üye İşyeri Ücretleri / Ticari Kredi Kartları Faiz Oranlarının MKT Tebliği Kapsamında Değerlendirilmesi
24 Kasım 2022 tarihinde Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) web sitesinde Aralık 2022 dönemi için Referans Oran (RO) aylık %0,81 olarak yayımlanmıştır. Aynı tarihte yapılan Para Politikası Kurul toplantısında politika faizinin 150 baz puan düşürülerek %10,50’den %9,00’a indirilmesini takiben açıklanan Referans Oran’da da benzer bir indirime gidilerek, Kasım 2022 dönemi için %0,95 olarak uygulanan RO’da 14 baz puan indirim yapılmış olmaktadır.
Bilindiği üzere yasal mevzuat uygulamaları çerçevesinde kredi kartı (KK) işlemlerine uygulanacak azami faiz oranları ile üye işyerlerine uygulanacak azami ücretler RO baz alınarak belirlenmektedir.
a-Kredi Kartları Azami Faiz Oranları:
31 Ekim 2020 tarih ve 31290 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 2020/16 sayılı Tebliğe göre (md.4); KK işlemlerine uygulanacak aylık azami faiz oranları, ilan edilen RO’ya 0,55 puan eklenerek tespit edilmektedir. Buna göre hem bireysel hem ticari (kurumsal) kredi kartları için geçerli olmak üzere 1/12/2022 – 31/12/2022 içinde KK’ya uygulanabilecek azami akdi faiz oranı %1,36 olarak belirlenmiş olmaktadır (0,81+0,55). Aynı düzenleme çerçevesinde gecikme faiz oranları ile yabancı para ayrımında uygulanabilecek maksimum oranlar aşağıdaki tabloda gösterilmiştir:
| Geçerlilik Tarihi | Referans Oran (%) | Kredi Kartı İşlemlerinde Uygulanacak Azami Akdi Faiz Oranı (%) | Kredi Kartı İşlemlerinde Uygulanacak Azami Gecikme Faiz Oranı (%) | ||
| 01/12/2022 | 0,81 | Türk Lirası | Yabancı Para | Türk Lirası | Yabancı Para |
| 1,36 | 1,09 | 1,66 | 1,39 | ||
Bu oranlar hem bireysel hem ticari (kurumsal) bütün KK’lar için bu dönemde uygulanabilecek maksimum oranlardır. (Bakınız; Banka Kartları ve Kredi Kartları Kanunu md.26/3; md.43). Ayrıca, kredi kartlarına uygulanacak azami akdi ve gecikme faizi oranları TCMB’nin Mevduat ve Kredi Faiz Oranları ve Katılma Hesapları Kâr ve Zarara Katılma Oranları Hakkında 2020/3 Sayılı Tebliğ (md.4/2) gereğince aynı zamanda kredili mevduat hesapları için de uygulanabilecek azami oranlardır.
b-Üye İşyeri Azami Ücretler:
Üye işyerine uygulanacak ücretler ise TCMB Ticari Ücret Tebliği (2020/4) madde 20 düzenlemesi paralelinde; “Taksitsiz mal ve hizmet alımlarında, işlem tutarının üye işyerinin serbest kullanımına ertesi gün aktarılması halinde, uygulanacak üye işyeri ücreti aylık referans oranın 0,45 puan artırılmış halini geçemez”. Aynı dönemde üye işyerlerine uygulanacak azami ücretlere ise takip eden tabloda yer verilmiştir:
| Geçerlilik Dönemi | Referans Oran (%) (Aylık) | Taksitsiz (Peşin) İşlemler için Azami Komisyon Oranı (%) | Taksitli İşlemlerde Her İlave Taksit için Azami Artış Oranı (%) |
| 01/12/2022- 31/12/2022 | 0,81 | 1,26 | 0,63 |
c-TCMB Menkul Kıymet Tesisi Uygulaması Yönünden Kredi Kartı Faiz Oranlarının Değerlendirilmesi:
Yukarıda izah edilen mevzuat çerçevesinde Aralık 2022 döneminde bireysel ve ticari bütün KK’lar için uygulanabilecek azami oranlar bu şekilde belirlenmiş olmakla birlikte, TCMB MKT Hakkında Tebliğ (2022/20) Geçici Madde 3 gereğince;
“- 30/12/2022 (dâhil) hesaplama tarihine kadar kullandırılan kredilerden, yıllık bileşik faiz/kâr payı oranı 10/2/2020 tarihli ve 31035 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Bankalarca Ticari Müşterilerden Alınabilecek Ücretlere İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Tebliğ (Sayı: 2020/4) ile belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde hesaplanarak Merkez Bankasınca ilan edilen yıllık bileşik referans oranın
- a) 1,4 ile 1,8 (dâhil) katı arasında olanlar için yüzde 20,
- b) 1,8 katından yüksek olanlar için yüzde 90 oranında
Türk lirası cinsinden menkul kıymet bloke olarak tesis edilmesi de gerekecektir.”
TCMB’nin bu konuya ilişkin bankalara gönderdiği 16/9/2022 tarih, 1728 sayılı açıklamalarında; “Kurumsal kredi kartı işlemlerinden işlem anında akdi faize tabi olan nakit çekimleri ve harcamalar (ör: taksitlendirme/taksit atlatma/taksit erteleme vb. sebeplerle akdi faiz işletilen) menkul kıymet tesisine tabi olacaktır. Söz konusu işlemlere ilişkin akdi faiz oranının referans faiz oranı ile karşılaştırılabilmesi için bileşik faiz hesaplaması yapılması gerekmektedir.” denilmektedir.
Bu nedenle anılan Tebliğin Geçici 3. Maddesi kapsamında faiz oranına göre belirlenecek MKT uygulamasında, ticari (kurumsal) kredi kartları için uygulanacak maksimum faiz oranları için ayrıca bu hususun da gözetilmesi gerekmektedir.
2022/20 sayılı MKT Hakkında Tebliğ gereğince, MKT’ye tabi olmayacak faiz oranına ilişkin tespitlerimize aşağıdaki tabloda yer verilmiştir:
2022/20 Menkul Kıymet Tesisi Hakkında Tebliğ Geçici Madde 3 Gereğince, %20 ve %90 Menkul Kıymet Tesisini Zorunlu Kılacak Kredi Yıllık Bileşik Faiz Oranları:
| Geçerlilik Dönemi | Referans Oran Aylık (%) | Referans Oran Yıllık Bileşik(%) | Kullandırılan Kredinin %20’si Oranında Menkul Kıymet Tesisi Gerektiren Kredi Faiz Oranı (yıllık bileşik %) (TCMB Referans Oran x 1,4) | Kullandırılan Kredinin %90’ı Oranında Menkul Kıymet Tesisi Gerektiren Kredi Faiz Oranı (yıllık bileşik %) (TCMB Referans Oran x 1,8) | |
| 01/12/2022- 31/12/2022 | 0,81 | 10,31 | 14,43* | 18,55 |
(*) Bu oranın altında yıllık bileşiğe tekabül edecek oranda faiz oranı tatbik edilirse menkul kıymet tesisinden (MKT) muaf olacak
– %14,43 – %18,55 (dahil) arası kredi faiz oranı tatbik edilen krediler için %20 oranında MKT gerekecek
– %18,55 üzeri kredi faiz oranı tatbik edilen krediler için %90 oranında MKT gerekecektir.
TCMB MKT Uygulama Talimatı gereğince, yıllık bileşik faiz oranı hesaplamasına ilişkin olarak; “Yıllık bileşik faiz/kâr payı oranı hesaplanırken Bankamız Kredi ve Mevduat Faiz Oranları Talimatı eki Faiz Hesaplamalarına Yönelik Açıklamalar’da yer alan “B. Faiz Oranlarının Bileşik Yıllık Hale Getirilmesi” başlıklı bölümündeki esaslar dikkate alınacaktır. Kredi ve Mevduat Faiz Oranları Talimatı, www.tcmb.gov.tr adresinde Banka Hakkında / Mevuzat / İstatistik ile İlgili Mevzuat / Kredi, Ağırlıklı ve Fiilen Uygulanan Faiz Oranları Hakkındaki Talimatlar başlığı altında yayımlanmaktadır.” ifadesi yer almakta olup, bu ifadeye göre yıllık bileşik faiz oranı hesabı ((((0,81/100)+1)^(365/30))-1)= 10,31% formülasyonu kullanılarak yapılmaktadır.
Sonuç olarak Aralık 2022 dönemi için açıklanan RO’ya göre (%0,81), ticari kredi kartlarında azami %1,36 akdi faiz oranı uygulanması mümkün olmakla birlikte, MKT Tebliği Geçici 3. Madde düzenlemesi kapsamında MKT tesisi gerektirmeyecek yıllık bileşik faiz oranı (referans oran yıllık bileşik (10,31) x 1,4) %14,43 olarak belirlenmiş olduğundan; aylık 1,36 faiz oranı ile kullandırılan KK’lar için yıllık bileşik faiz oranı %14,43’ün üzerine çıkmış olacak (%17,86) ve bu orandan kullandırılan ticari kredi kartları da %20’lik MKT tesisine tabi olacaktır.
—————————————————————
23 Nisan 2022 tarih ve 31818 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 2022/17 sayılı Tebliğ ile; Zorunlu Karşılıklar Hakkında Tebliğ 2013/15’de değişiklik yapılarak, yükümlülükler için ayrılan zorunlu karşılıklara ilave olarak varlıklar için de Zorunlu Karşılık uygulaması başlatılmış ve belirlenen istisna kalemleri haricinde kullandırılan TL ticari krediler için %10 oranında bankalara Zorunlu Karşılık uygulaması yürürlüğe konmuş idi.
10 Haziran 2022 tarih ve 31862 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 2022/19 Tebliğ ile oran %20’ye yükseltilmiş ve aynı RG’de yayımlanan 2022/20 sayılı Tebliğ ile de yabancı para yükümlülükler için menkul kıymet tesis zorunluluğu getirilmiş idi.
Takiben 20 Ağustos 2022 tarih ve 31929 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan TCMB Tebliğleri ile (2022/23, 2022/24) kredilere ZK uygulaması kaldırılmış, krediler 2022/20 sayılı Menkul Kıymet Tesisi Tebliği’ne tabi tutulmuş ve oran da %30 olarak yeniden belirlenmiş idi.
Bankalar için, istisna kapsamındaki krediler hariç diğer TL ticari kredi kullandırımlarında 2022/20 Tebliğin Madde 6/4’e göre uygulanmakta olan %30’luk MKT’ye ilaveten, Geçici 2. Maddesi kapsamında istisna krediler dışında diğer kredilere büyüme oranına göre, Geçici 3. Maddesi kapsamında da kullandırılan ticari nitelikli tüm kredilere krediye tatbik edilen faiz oranlarına göre ayrıca MKT tesisi zorunluluğu bulunmaktadır. (Geçici 2. ve Geçici 3. Madde uygulamaları 30/12/2022 (dahil) tarihine kadar uygulanmak üzere yürürlüğe girmiş olup, yeni bir düzenleme ile uzatılmaz ise bu tarihte son bulacaktır.)
Not: Bu yazıda faiz ve gecikme faizi olarak geçen ibareler; faizsiz bankacılık alanında faaliyet gösteren Katılım Bankaları açısından “kâr payı” ve “gecikme cezası” olarak anlaşılmalıdır.
Saygılarımızla,
Zeki ÖZÇELİK
“UYARI: Bu çalışmada yer alan görüşler, yazarın kendi görüşleri olup, çalıştığı kurumun görüşlerini yansıtmamaktadır. Bu yazı yalnızca bilgilendirme amacıyla yayımlanmış olup, herhangi bir hukuki görüş, yönlendirme ve tavsiye içermemektedir. Ayrıca, bilgiler yazının hazırlandığı tarihteki mevzuat göz önünde bulundurularak verilmiş olup, yazı içeriği aradan geçen zaman içerisinde mevzuat değişiklikleri ve ilgili kurumların konu hakkındaki görüşleri çerçevesinde güncelliğini yitirmiş olabilir.”
Makalenin yazarı Zeki Özçelik özel bir bankada Mevzuat Birim Yöneticisi olarak görev yapmakta, bankacılığı ilgilendiren bütün konular üzerinde çalışmalarda bulunmaktadır.
