Sürdürülebilir Finans Odağında “Yeşil Mutabakat Eylem Planı”
Tüm iş ve yatırım kararlarında ekonomik ve finansal kriterlerin yanı sıra çevresel, sosyal ve yönetimsel etki, risk ve fırsatların da dikkate alınması suretiyle toplumun ve gelecek kuşakların faydasının gözetilmesi olarak nitelendirilebilecek olan “sürdürülebilirlik” hızla küresel gündemin merkezine yerleşmektedir. Bu bakımdan COVID-19 salgınının etkileri de göz önünde bulundurularak, daha dayanıklı ve sürdürülebilir büyümeyi destekleyecek bir yatırım ve finansal sistemin inşası dünya gündeminin ilk sıralarında yer almaktadır. Özellikle iklim değişikliğinin tek tek finansal kuruluşlar için yarattığı risklerin yanı sıra bir bütün olarak finansal sistemin istikrarı üzerinde sahip olabileceği potansiyel etkiler nedeniyle Finansal İstikrar Kurulu ve Basel Bankacılık Denetim Komitesi gibi pek çok uluslararası kuruluşun ve platformun bu risklerin tanımlanmasına, takibine ve yönetilmesine yönelik çalışmaları bulunmaktadır.
Avrupa Birliği (AB), 11.12.2019 tarihinde açıkladığı Avrupa Yeşil Mutabakatı ile 2050 yılında iklim-nötr ilk kıta olma hedefini ortaya koyarken; aynı zamanda sanayisinin dönüşümünü gerektiren yeni bir büyüme stratejisi benimseyeceğini ve tüm politikalarını iklim değişikliği ekseninde yeniden şekillendireceğini açıklamıştır. COVID-19 salgının gözler önüne serdiği küresel ekonomideki yapısal dönüşüm ihtiyacı ve pekiştirdiği sürdürülebilirlik algısı ile beraber, AB’nin 2050 yılında karbon-nötr ilk kıta olma yönünde kapsamlı ve iddialı yeşil dönüşüm hedeflerini açıklamasının ardından, iklim değişikliği ile mücadele alanında diğer ülkelerdeki politikalar da ivme kazanmıştır. Bu doğrultuda ülkemizin en önemli ticaret ortağı olan AB tarafından açıklanan Avrupa Yeşil Mutabakatı ile öngörülen kapsamlı değişiklikler başta olmak üzere bu alandaki dönüşüme zamanlıca uyum sağlanması ve karşı karşıya kalacağımız risklerin fırsata çevrilmesi amacıyla Ticaret Bakanlığı himayesinde kamu kurum ve kuruluşları ve özel sektör işbirliği içerisinde bu süreçte muhtelif çalışmalar yürütülmüştür.
Belirtilen gelişmeler ışığında yeşil yatırımların ülkemize çekilmesi ve ilgili tüm politika alanlarında yeşil dönüşümün desteklenmesini hedefleyen bir yol haritası niteliğinde hazırlanan Yeşil Mutabakat Eylem Planı hakkında bilgilendirme 2021/15 Sayılı Cumhurbaşkanlığı Genelgesi ile 16.07.2021 tarihli ve 31543 sayılı Resmi Gazete’de duyurulmuştur. Bu çerçevede ülkemizin kalkınma hedefleri doğrultusunda sürdürülebilir ve kaynak-etkin bir ekonomiye geçişini amaçlayan Yeşil Mutabakat Eylem Planı, Ticaret Bakanlığı internet sitesinde 16.07.2021 tarihinde yayımlanmıştır. Eylem Planında, (1) sınırda karbon düzenlemeleri, (2) yeşil ve döngüsel bir ekonomi, (3) yeşil finansman, (4) temiz, ekonomik ve güvenli enerji arzı, (5) sürdürülebilir tarım, (6) sürdürülebilir akıllı ulaşım, (7) iklim değişikliği ile mücadele, (8) diplomasi ve (9) Avrupa Yeşil Mutabakatı bilgilendirme ve bilinçlendirme faaliyetleri başlıkları altında belirlenen hedeflere ulaşılması amacıyla hayata geçirilecek eylemlere yer verilmiştir. Bakıldığında 9 ana başlık altında toplam 32 hedef ve 81 eylemi içeren planda yer alan hedef ve faaliyetlerin kamu, özel sektör ve ilgili tüm paydaşlar ile etkin bir şekilde yürütülmesinin hedeflendiği görülmektedir. Plan’da sürdürülebilir finans odağında yeşil dönüşümün finansmanının geliştirilmesi amacıyla takvimlendirilmiş aşağıda yer verilen eylemlerin hayata geçirilmesi öngörülmektedir:
- Türkiye’de yeşil finansmanın gelişimini sağlayacak ekosistemin güçlendirilmesine yönelik çalışmalar yürütülecektir.
- Sürdürülebilir bankacılığın geliştirilebilmesine yönelik bir yol haritasının belirlenmesi öngörülmektedir.
- Yeşil Tahvil Rehberi ve Yeşil Sukuk Rehberi hazırlanacaktır.
- Yeşil Sukuk alanında çalışmalar yürütülmesi planlanmaktadır.
- AB’nin ve uluslararası kuruluşların taksonomi mevzuatı dikkate alınarak yatırımların sürdürülebilirliğini belirlemeyi hedefleyen bir mevzuat hazırlığı yürütülecektir. (Taksonomi: yeşil yatırım ile ekonomik faaliyetlerin hangilerinin çevreyle uyumlu olduğu ve iklim değişikliği ile mücadele/uyum amaçlarına hizmet ettiğini, başka bir ifadeyle “sürdürülebilir” olduğunu tanımlayacak ortak bir dil ve değerlendirme ölçütü.)
- Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından uluslararası sermaye piyasalarında gerçekleştirilmesi muhtemel bir yeşil veya sürdürülebilir tahvil ihracı kapsamında, Sürdürülebilir Tahvil Çerçeve Dokümanı hazırlıklarının tamamlanması hedeflenmektedir.
- Yeşil dönüşümü desteklemek amacıyla ihtiyaçların belirlenmesi ve AB’de sağlanan teşvik unsurları da dikkate alınarak ulusal teşvik sisteminin gözden geçirilmesi hedeflenmektedir.
- Ulusal Enerji Verimliliği Finansman Mekanizmasının geliştirilmesi değerlendirilecektir.
- Türkiye’nin, yeşil dönüşüme yönelik uluslararası finansmana erişiminin geliştirilmesi amacıyla diplomatik ve teknik çalışmalar yapılacaktır.
- Yeşil dönüşüm konusunda aday ülkelere yönelik AB finansman imkânlarına erişim amacıyla AB ve üye ülkeler nezdinde girişimde bulunulacaktır.
- Çevre ve iklim değişikliği ile bağlantılı olarak uluslararası/AB ve ulusal tüm destek/finansman imkânlarına ilişkin bilgiler derlenecektir.
- Avrupa Yeşil Mutabakatı hedefleri doğrultusunda mevcut finansman olanaklarından azami fayda sağlanması amacıyla bilgilendirme ve teşvik faaliyetleri yürütülecektir.
Dünyadaki eğilimlere paralel olarak finansal sektör odağında belirlenen eylemler; ülkemizde sürdürülebilir finansa yönelik çalışmaların önümüzdeki dönemde hız kazanacağına işaret etmektedir. Bu bakımdan ülkemizdeki sürdürülebilirlik ile ilgili öne çıkan güncel gelişmelere bakacak olursak;
- Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) tarafından 25.01.2019’da yapılan değişiklikle Bankaların Kredi İşlemlerine İlişkin Yönetmelik kapsamında enerji performansı yüksek konutlar için kredi tutarının teminat olarak alınan konutun değerine oranı daha yüksek belirlenerek konutlarda enerji verimliliği teşvik edilmiştir.
- Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) tarafından 02.10.2020 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan II-17.1 sayılı Kurumsal Yönetim Tebliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (II-17.1.a) ile uygulanması gönüllülük esasına dayalı olan Sürdürülebilirlik İlkeleri Uyum Çerçevesi hayata geçirilmiş ve uygulanıp uygulanmadığının “Uy ya da Açıkla” prensibiyle raporlanması zorunlu tutulmuştur.
- Devletin 12.03.2021 tarihinde duyurulan Ekonomi Reformları Eylem Planları kapsamında ülkemizde yeşil finansmanın gelişimini sağlayacak ekosistemin güçlendirilmesi ve uluslararası yeşil finansmandan ülkemizin alacağı payın artırılması bir eylem olarak belirlenmiştir.
- Türkiye Bankalar Birliği 23.03.2021 tarihli duyurusu ile 2014 yılında hazırlanan “Bankacılık Sektörü için Sürdürülebilirlik Kılavuzu”nun güncellendiğine ilişkin kamuoyunu bilgilendirmiştir.
- Türkiye Katılım Bankaları Birliği’nin 27.03.2021’de yayımladığı Katılım Bankacılığı Strateji Güncelleme Raporu’nda katılım bankacılığında kullanılacak çevre, sosyal ve kurumsal yönetişim (environment, social and governance -ESG) kriterleri ile uyumlu ürünlerin geliştirilmesi hedeflenmiştir.
- Basel Bankacılık Denetim Komitesi, iklime ilişkin finansal risklerin bankacılık sektörüne aktarım kanalları ve bu risklerin ölçüm yöntemleri ile ilgili yürüttüğü analitik çalışmalar neticesinde hazırladığı raporları 14.04.2021 tarihinde yayımlamıştır.
- BDDK’nın 26.05.2021 tarihli kamuoyuyla paylaşılan sunumunda sürdürülebilir finansın geliştirilmesine yönelik genel hatlarıyla bir yol haritası çizilmektedir.
- Çevreye olumlu katkı sağlayacak yatırımların finansmanının teşviki için “SPK Yeşil Tahvil ve Yeşil Kira Sertifikası Rehberi” eylemi hazırlıkları kapsamında SPK ve Dünya Bankası işbirliği ile “Yeşil Tahvil ve Yeşil Kira Sertifikası Çalıştayı” 28-30 Haziran 2021 tarihlerinde çevrimiçi olarak düzenlenmiştir.
- BDDK’nın 29.06.2021 tarihli Kredi Tahsis ve İzleme Süreçlerine İlişkin Rehber ile banka kredi politika ve süreçlerinde çevresel, sosyal ve yönetişim ile ilgili faktörler ile iklim değişikliği üzerindeki etkilerin dikkate alınmasına yönelik düzenlemeye gidilmiştir.
Sonuç itibariyle ülkemiz finans sektörü bir yandan iklim değişikliğinin ve sürdürülebilir ekonomiye geçiş sürecinin yarattığı risklere maruz iken, diğer yandan kaynak tahsisinde oynadığı kritik rol nedeniyle söz konusu geçiş sürecinin sağladığı birtakım fırsatlarla da karşı karşıyadır. Finansal sisteme yönelik ulusal düzeyde özellikle tutarlı ve kapsamlı bir sürdürülebilirlik stratejisi ve bağlayıcı nitelikte düzenleme çerçevesinin oluşturulması, sektörde konuya ilişkin bilgi ve farkındalığı artırarak, standardizasyonu ve yaygınlaşmayı sağlayarak bu sahalardaki mevcut gelişim sürecine ivme kazandıracağı söylenebilecektir. Ayrıca finansal sistemimizin parçalı fonksiyonel yapısını dikkate aldığımızda idari otoriteler arasındaki etkin iletişim ve işbirliğinin bu süreçte öneme haiz olduğunu da belirtmek gerekecektir.
Saygılarımızla,
Vahdet Deniz AKÇAOĞLU
“UYARI: Bu çalışmada yer alan görüşler, yazarın kendi görüşleri olup, çalıştığı kurumun görüşlerini yansıtmamaktadır. Bu yazı yalnızca bilgilendirme amacıyla yayımlanmış olup, herhangi bir hukuki görüş, yönlendirme ve tavsiye içermemektedir. Ayrıca, bilgiler yazının hazırlandığı tarihteki mevzuat göz önünde bulundurularak verilmiş olup, yazı içeriği aradan geçen zaman içerisinde mevzuat değişiklikleri ve ilgili kurumların konu hakkındaki görüşleri çerçevesinde güncelliğini yitirmiş olabilir.”
Yeşil Mutabakat Eylem Planı: