Nakdi Döviz Kredileri ile DEK Kredileri Toplamı 15 Milyon USD ve Üzerinde Olan Firmaların TCMB’ye Raporlama Yapmasına İlişkin Yönetmelik
05.12.2017 tarihli ve 30261 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan ‘’7061 sayılı Bazı Vergi Kanunları ile Diğer Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’’ ile 1211 sayılı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Kanunu’nun 44 üncü maddesine aşağıdaki hüküm ilave edilmişti:
“Gerçek ve tüzel kişilerden bilgi isteme yetkisi:
MADDE 44- Banka, gerçek ve tüzel kişilerin döviz pozisyonunu etkileyen işlemlerini izlemek amacıyla belirleyeceği gerçek ve tüzel kişilerden her türlü bilgi ve belgeyi istemeye yetkilidir. İstenilecek bilgi ve belgelerin kapsamı, toplanma ve izlenme yöntemi, doğruluğunun denetimi, paylaşımı, destek hizmeti temini de dâhil olmak üzere usul ve esaslar Bankaca belirlenir.’’
TCMB, bu Kanun maddesinden aldığı yetki uyarınca 17.02.2018 tarihli ve 30335 sayılı Resmi Gazete’de “Döviz Pozisyonunu Etkileyen İşlemlerin Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Tarafından İzlenmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik’’i (Yönetmelik) yayımladı.
Bu Yönetmelik, yurt içinden ve yurt dışından sağlanan yabancı para (YP) nakdi kredileri ile dövize endeksli (DEK) kredilerinin toplamı ilgili hesap döneminin son iş günü itibarıyla 15.000.000 USD ve üstünde olan firmaların, TCMB tarafından talep edilen bilgileri, TCMB’ye bildirimlerine ilişkin esas ve usulleri düzenliyor. Bu çerçevede, bildirim kapsamındaki firmalar ile Yönetmelik ile getirilen bildirim yükümlülüklerine ilişkin bilgileri aşağıda veriyoruz:
TCMB’YE BİLDİRİM YAPMASI GEREKEN FİRMALAR
Yönetmelik uyarınca yurt içinden ve yurt dışından sağladıkları YP nakdi kredileri ile DEK kredilerinin toplamı ilgili hesap döneminin son iş günü itibarıyla 15.000.000 USD ve üstünde olan firmalar, müteakip hesap döneminden itibaren TCMB’ye bildirim yapmakla yükümlü kılındı. Kredi tutarlarının ABD doları karşılığı ilgili dönemin son iş gününe ilişkin Resmî Gazete’de yayımlanan döviz alış kuru kullanılarak belirlenecek.
Bildirimle yükümlü olunup olunmadığının belirlenmesinde, firmanın YP nakdi kredileri ile DEK kredileri toplamı hesaplanırken varsa son hesap dönemine ilişkin Türkiye Muhasebe Standartları (TMS)’na göre hazırlanan finansal durum tablosu, TMS’lere göre hazırlanmış finansal durum tablosunun bulunmaması durumunda ise vergi mevzuatı çerçevesinde kamu idarelerine sunulmak üzere hazırlanan bilanço dikkate alınacak.
5411 sayılı Bankacılık Kanunu’nda tanımlanan bankalar ve finansal kuruluşlar (sigortacılık, bireysel emeklilik veya sermaye piyasası faaliyetlerinde bulunmak veya bu Kanun’da yer alan faaliyet konularından en az birini yürütmek üzere kurulan kuruluşlar ile kalkınma ve yatırım bankaları ve finansal holding şirketleri) bildirim yükümlülüğü kapsamı dışında bırakıldı. Diğer bir ifadeyle, söz konusu banka ve finansal kuruluşlar kendi tüzel kişiliklerinin kullandıkları YP nakdi ve DEK kredilerii toplamı Yönetmelik’te belirtilen sınırları aşsa dahi TCMB’ye bir bildirimde bulunmayacaklar.
BİLDİRİM DÖNEMLERİ
Bildirimlerin, finansal raporlama çerçevesine uygun olarak ilgili yılın 31 Mart, 30 Haziran ve 30 Eylül tarihlerinde sona eren ara hesap dönemleri için takip eden birinci ayın sonuna kadar ve 31 Aralık tarihinde sona eren yıllık hesap dönemi için takip eden üçüncü ayın sonuna kadar tamamlanması gerekiyor.
Bildirimle yükümlü olan firmanın, YP nakdi kredileri ile DEK kredileri toplamının 15.000.000 USD sınırının altına inmesi durumunda, müteakip yıllık hesap döneminden itibaren bildirim yükümlülüğü sona erecek.
BİLDİRİM YERİ VE YÖNTEMİ
Bildirimler, içeriği TCMB tarafından belirlenen veri formunun belirlenen dönemlerde Sistemin genel ağ adresi olan www.tcmbveri.gov.tr üzerinden doldurulması suretiyle yapılacak. Firmaların bildirim yapabilmesi için www.tcmbveri.gov.tr genel ağ sitesi üzerinden elektronik imza oluşturma aracı ile kayıt olarak aktif kullanıcı olmaları gerekiyor. Bu sebeple bildirim yükümlülüğü bulunan firmaların yetkililerinin elektronik imza sahibi de olmaları gerekecek.
Sistem kullanıcısı firma ve denetçilerine, kullanıcı tanımlama ve veri girişleri ile ilgili doğrulama kodları, uyarılar, hatırlatmalar, onay bildirimleri ve benzeri bildirimler, Sistemden gönderilecek kısa mesaj ve/veya e-posta yolu ile yapılacak.
Sistemin MERSİS entegrasyonu ile firma ön bilgileri dolu olarak gelecek. Firmalar, sistemde bulunan açıklama formuna uygun olarak bildirim yapacak. Bu kapsamda veri girişi, açıklama formunun ekinde bulunan ve veri girişiyle ilgili kuralları tanımlayan kullanıcı kılavuzunda ve sistemde bulunan tüm adımlar izlenerek eksiksiz olarak yapılacak.
Firmanın girişini yaptığı verilerin denetimi tamamlandıktan sonra denetçi tarafından aynı adres üzerinden verilerin onay işlemi gerçekleştirilecek.
BİLDİRİMLE YÜKÜMLÜ FİRMALARIN ÖZEL BAĞIMSIZ DENETİM YAPTIRMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ
Firmalar tarafından Sisteme girilen verilerin Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu (KGK) tarafından bağımsız denetim yapmak üzere yetkilendirilen bağımsız denetim kuruluş veya denetim üstlenen bağımsız denetçi tarafından KGK düzenlemeleri ile bu Yönetmeliğe göre bağımsız denetiminin yaptırılması gerekiyor.
Bu çerçevede, bildirim yükümlülüğü olan firmanın, yükümlülüğün başladığı tarihten itibaren 60 gün içinde denetçi ile bu Yönetmelik’teki yükümlülüklere özel bir bağımsız denetim sözleşmesi yapması gerekecek. Bu sözleşmenin yapılmasından sonra firma, Sisteme girmiş olduğu verileri denetleyecek denetçiyi Sistem üzerinden kullanıcı olarak belirleyecek ve denetçi ile imzaladığı sözleşmenin bir örneğini Sisteme yükleyecek.
Yıllık hesap dönemine ilişkin bildirilen verilerin denetimi, bu verilerin ara dönemlerde bildirilen veriler ile tutarlılığının denetimi de dahil, denetçi tarafından KGK düzenlemelerine uygun olarak izleyen yılın 31 Mayıs tarihine kadar tamamlanacak.
Bu denetimlerde, “Özel Hususlar – Tek Bir Finansal Tablonun Bağımsız Denetimi ile Finansal Tablolardaki Belirli Unsurların, Hesapların veya Kalemlerin Bağımsız Denetimi” başlıklı Bağımsız Denetim Standardı (BDS) 805 ile birlikte denetimle ilgili tüm BDS’lere uyulacak.
Denetçi, bildirilen verilerde, bariz biçimde önemsiz sayılanlar dışında yanlışlık tespit etmesi durumunda firmadan gerekli düzeltmeleri yapmasını Sistem üzerinden talep edecek. Denetçi tarafından bildirilen yanlışlıkların firma tarafından 5 iş günü içerisinde düzeltilerek Sisteme yüklenmesi gerekiyor.
Denetçi, olumlu görüş içeren denetim raporunun imzalanmış kopyasını 31 Mayıs tarihine kadar Sisteme yükleyecek ve onay işlemini gerçekleştirecek.
Denetçi tarafından düzeltilmesi talep edilen yanlışlıkların firma yönetimi tarafından düzeltilmemesi halinde bildirilen veriler için onay işlemi yapılamayacak ve olumsuz görüş verilecek. Olumsuz görüşü içeren denetim raporunun imzalanmış kopyası 31 Mayıs tarihine kadar Sisteme yüklenecek.
Bildirilmesi zorunlu olan verilerin denetiminin mümkün olmaması halinde ise denetçi denetimden çekilmek ve bu durumun nedenlerini yazılı olarak Sisteme yüklemekle yükümlü.
TCMB TARAFINDAN YAPILACAK DOĞRULUK DENETİMİ
TCMB, firmalar tarafından bildirilen verilerin çapraz kontrollerini gerçekleştirecek. İhtiyaç duyulması halinde TCMB tarafından bildirim yükümlülüğü bulunan firmalar nezdinde de denetim yapılabilecek.
BİLDİRİM YAPILMAMASI DURUMUNDA FİRMALARA UYGULANABİLECEK YAPTIRIM
Yönetmeliğin ‘’Ceza Hükümleri’’ başlıklı 12 nci maddesine göre veri bildiriminin yapılmaması, doğru veya eksiksiz gerçekleştirilmemesi veya olumsuz görüş verilmesini gerektiren durumların düzeltilmemesi hallerinde 1211 sayılı Kanun’un 68 inci maddesi gereğince işlem başlatılabilecek.
Söz konusu Kanun maddesinin 4 numaralı fıkrasında da; bu Kanun’un 44 üncü maddesi uyarınca TCMB’ce istenilen bilgi ve belgeleri vermeyen, gerçeğe aykırı veren veya belirlenen usul ve esaslara aykırı olarak veren gerçek kişiler ile tüzel kişilerin görevli ve ilgilileri hakkında 1.000 günden 2.000 güne kadar adli para cezasına hükmolunacağı düzenlenmiştir.
İLK BİLDİRİM NE ZAMAN YAPILACAK?
Yönetmelik yayımı tarihinde (17 Şubat 2018) yürürlüğe girmiştir. Yönetmelik kapsamında bir geçiş süreci belirlenmediği için TCMB tarafından aksi bir duyuru yapılmadığı sürece kapsama giren firmaların ilk bildirimlerini 31 Mart 2018 tarihine kadar yapmaları gerektiği; bu çerçevede, firmaların Şubat 2018 ay sonuna kadarda ilgili verilerin denetimi için denetçilerle özel bir bağımsız denetim sözleşmesi imzalamaları gerektiği anlaşılmaktadır.
Saygılarımızla,
Hamdi GİRGİN
“NOT: Bu çalışmada yer alan görüşler, yazarın kendi görüşleri olup, çalıştığı kurumun görüşlerini yansıtmamaktadır. Bu yazı yalnızca bilgilendirme amacıyla yayımlanmış olup, herhangi bir hukuki görüş, yönlendirme ve tavsiye içermemektedir.”
Makalenin yazarı Hamdi Girgin 2001 – 2004 yılları arasında Bankalar Yeminli Murakıp Yardımcısı, 2004 yılından 2010 yılı sonuna kadar da Bankalar Yeminli Murakıbı olarak Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nda görev yaptı. 2011 yılı başından bu yana özel bir bankada Mevzuat ve Uyum Müdürü olarak görev yapmaktadır. Bankacılık, AML ve sermaye piyasası mevzuatı başta olmak üzere banka ve finans kurumlarını ilgilendiren her türlü mevzuat üzerinde çalışmaktadır.
