Merkezi Takas ve Katılım Esaslı Nemalandırma
Merkezi karşı taraf kuruluşlarının 2008 finansal krizindeki temerrüt yönetiminde gösterdikleri başarı, sistemik risk yönetimindeki kritik önemlerini ortaya koymuş ve dünya genelinde bu alanda düzenlemelerin yapılmasına zemin hazırlamıştır. Bu bağlamda, merkezi takas kuruluşları (MTK), 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’nda (“SerPK” veya “Kanun”), Avrupa Birliği’nin Finansal Araç Piyasaları Hakkında Direktifi’ne (MiFID) uygun şekilde ve sektörün ihtiyaçlarına cevap verecek biçimde yeniden tasarlanmış ve Kanun düzeyinde borsalarla paralel olarak ilk kez düzenlenmiştir.
SerPK’da Merkezi Karşı Tarafın Rolü
SerPK, takas işlemleri ve kuruluşları ile ilgili yapıyı yeniden tanımlarken, MTK’ların merkezi karşı taraf (MKT) fonksiyonunu üstlenmesini temel unsurlardan biri olarak öngörmüştür. Bu çerçevede, Merkezi Takas Kuruluşlarının Kuruluş ve Çalışma Esasları Hakkında Genel Yönetmelik’in 29. maddesinde merkezi karşı taraf hizmetine ilişkin genel ilkeler belirlenmiştir. Bu düzenlemelere göre, MTK’ların merkezi karşı taraf faaliyetleri, Kanunun 77. ve 78. maddeleri uyarınca İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş. (Takasbank) tarafından hazırlanacak ve Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) tarafından onaylanacak bir yönetmelikle düzenlenmiştir.
Bu doğrultuda hazırlanan İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş. Merkezi Karşı Taraf Yönetmeliği yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Takasbank’ın temel amacı, takas ve saklama hizmetleri sunmanın yanı sıra, finansal hizmetler ve iktisadi faaliyetleriyle Türkiye’nin piyasa rekabet gücünü artırmaktır. Takasbank, merkezi takas ve bankacılık lisansları ile üyelerine takas, merkezi karşı taraf ve bankacılık hizmetleri sunmaktadır.
Yeni Düzenleme: Katılım Bankaları da Dahil Edildi
Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) tarafından 10.12.2024 tarihli ve 32748 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Merkezi Takas Kuruluşlarının Kuruluş ve Çalışma Esasları Hakkında Genel Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik MTK’ların nakit kaynaklarının değerlendirilmesi konusunda önemli bir değişiklik getirmiştir.
Mevcut düzenlemeye göre, MTK’lar, kendi nakit kaynaklarını, topladığı nakit teminatları ve nakit garanti fonu katkı paylarını;
- Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB),
- Türkiye’de faaliyet gösteren mevduat bankaları,
- Borsa İstanbul Anonim Şirketi (BİAŞ) Para Piyasası,
- BİAŞ Swap Piyasası veya BİAŞ Borçlanma Araçları Piyasası üzerinden değerlendirebiliyordu.
Yeni düzenleme ile, bu kapsam genişletilerek katılım bankaları da dahil edilmiştir. Böylece, nakit kaynakların değerlendirilmesi Türkiye’de faaliyet gösteren tüm bankalar üzerinden yapılabilir hale gelmiştir.
Yeni Gelişme: TL Nakit Teminatların Katılım Esaslı Nemalandırılması
Bu doğrultuda 12.12.2024 tarihinde Takasbank internet sitesinde yayımlanan 2014 No.lu “Türk Lirası Nakit Teminatların Nemalandırılması Sürecinde Yapılan Geliştirme Hakkında” başlıklı genel mektupta TL nakit teminatların nemalandırılması sürecine ilişkin önemli bir yenilik duyurulmuştur.
Takasbank’ın teminat yönetimi hizmeti kapsamında, TL nakit işlem teminatları, üyelik teminatları ve garanti fonları, konvansiyonel bankacılık ürünleri aracılığıyla günlük olarak nemalandırılmakta ve kesintilerden sonra kalan tutarlar üye hesaplarına aktarılmaktadır. Ancak, gelen talepler ve risk yönetimi prensipleri doğrultusunda, nemalandırma sürecine katılım finans ürünlerinin de dahil edilmesine karar verilmiştir.
Bu kapsamda yapılan düzenlemelerle:
- TL nakit teminatların Takasbank hesaplarına tevdi edilmesi sırasında mevcut “Nema Talep Ediyorum” ve “Nema İstemiyorum” seçeneklerine ek olarak “Kâr Payı Talep Ediyorum” seçeneği de eklenmiştir.
- Böylece, nakit teminatların katılım esaslı ürünlerde de nemalandırılması mümkün hale gelmiştir.
Nemalandırma tercihlerinde değişiklik yapmak isteyen üyelerin, piyasa veya hizmet belirterek, Takasbank’a şirket yetkililerince imzalanmış yazılı talimat ile başvurmaları gerekmektedir.
Sonuç
Bu düzenlemeler, merkezi takas kuruluşlarının fonksiyonları açısından piyasaların daha etkin, esnek ve rekabetçi bir yapıya kavuşmasına imkan sağlamaktadır. Takasbank’ın sistem geliştirmeleri ve katılım esaslı ürünlere verdiği destek, finansal piyasalarda yenilikçi adımlar atılmasına katkı sunmakta diyebiliriz.
Saygılarımızla,
Vahdet Deniz AKÇAOĞLU
“UYARI: Bu çalışmada yer alan görüşler, yazarın kendi görüşleri olup, çalıştığı kurumun görüşlerini yansıtmamaktadır. Bu yazı yalnızca bilgilendirme amacıyla yayımlanmış olup, herhangi bir hukuki görüş, yönlendirme ve tavsiye içermemektedir. Ayrıca, bilgiler yazının hazırlandığı tarihteki mevzuat göz önünde bulundurularak verilmiş olup, yazı içeriği aradan geçen zaman içerisinde mevzuat değişiklikleri ve ilgili kurumların konu hakkındaki görüşleri çerçevesinde güncelliğini yitirmiş olabilir.”
Makalenin yazarı Vahdet Deniz AKÇAOĞLU, 2007 – 2009 yılları arasında özel bir bankanın İç Kontrol Merkezi Başkanlığı’nda Denetçi olarak, 2009 yılından 2018 yılına kadar aynı bankanın Uyum Başkanlığı’nda Ürün ve Hizmetler Uyum Kontrol Yöneticisi olarak görev yaptı. 2019 yılından itibaren de İç Kontrol ve Uyum Başkanlığı’nda Etik ve Mevzuat Takip Yöneticisi olarak görev yapmaktadır. Bankacılık ve sermaye piyasası mevzuatı ile kurumsal yönetim, etik, iç sistemler konuları başta olmak üzere banka ve finans kurumlarını ilgilendiren her türlü mevzuat üzerinde çalışmaktadır.
Karşılaştırma Tablosu
Merkezi Takas Kuruluşlarının Kuruluş ve Çalışma Esasları Hakkında Genel Yönetmelik‘te yapılan değişikliğe dair kaldırılan hükümler üstü çizili olarak kırmızı renkle, eklenen hükümler yeşil renkle aşağıdaki karşılaştırma tablosunda belirtilmiştir:
|
Eski Hâli |
Yeni Hâli |
|
MKT olarak hizmet veren MTK’larda yatırım politikası MADDE 34/A (4) MKT olarak hizmet veren MTK’nın nakit kaynakları; kendi nakit kaynakları ile topladığı nakit teminatlar ve nakit garanti fonu katkı paylarından oluşur. MTK, kendi nakit kaynaklarını, TCMB’de, Türkiye’de faaliyet gösteren mevduat bankaları nezdinde, Borsa İstanbul Anonim Şirketi (BİAŞ) Para Piyasasında, BİAŞ Swap Piyasasında veya BİAŞ Borçlanma Araçları Piyasasında değerlendirir. MTK topladığı nakit teminatlar ile nakit garanti fonu katkı paylarını TCMB’de, Türkiye’de faaliyet gösteren mevduat bankaları nezdinde, BİAŞ Para Piyasasında veya BİAŞ Borçlanma Araçları Piyasası altında yer alan Repo-Ters Repo Pazarında üçüncü fıkrada belirtilen özellikleri taşıyan borçlanma senetleri ile teminatlandırılmasını sağlayacak şekilde değerlendirir. Bu alanlarda değerlendirilemeyen nakit işlem teminatı ve nakit garanti fonu katkı paylarının asgari %95’inin ise yine üçüncü fıkrada belirtilen özellikleri taşıyan borçlanma senetleri ile teminatlandırılmasını sağlayacak şekilde ters repo işlemlerinde değerlendirilmesi esastır. |
MKT olarak hizmet veren MTK’larda yatırım politikası
MADDE 34/A (4) MKT olarak hizmet veren MTK’nın nakit kaynakları; kendi nakit kaynakları ile topladığı nakit teminatlar ve nakit garanti fonu katkı paylarından oluşur. MTK, kendi nakit kaynaklarını, TCMB’de, Türkiye’de faaliyet gösteren bankalar nezdinde, Borsa İstanbul Anonim Şirketi (BİAŞ) Para Piyasasında, BİAŞ Swap Piyasasında veya BİAŞ Borçlanma Araçları Piyasasında değerlendirir. MTK topladığı nakit teminatlar ile nakit garanti fonu katkı paylarını TCMB’de, Türkiye’de faaliyet gösteren bankalar nezdinde, BİAŞ Para Piyasasında veya BİAŞ Borçlanma Araçları Piyasası altında yer alan Repo-Ters Repo Pazarı ve Taahhütlü İşlemler Pazarında üçüncü fıkrada belirtilen özellikleri taşıyan borçlanma senetleri ile teminatlandırılmasını sağlayacak şekilde değerlendirir. Bu alanlarda değerlendirilemeyen nakit işlem teminatı ve nakit garanti fonu katkı paylarının asgari %95’inin ise yine üçüncü fıkrada belirtilen özellikleri taşıyan borçlanma senetleri ile teminatlandırılmasını sağlayacak şekilde ters repo işlemlerinde değerlendirilmesi esastır. |
12.12.2024 tarihli ve 2014 No.lu Genel Mektup:
Loading...
Reload document 
Open in new tab 
