Menkul Kıymet Tesisi Hakkında Tebliğde Yapılan Değişiklikler

MENKUL KIYMET TESİSİ HAKKINDA TEBLİĞDE DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR TEBLİĞ (SAYI: 2022/29)

ESKİ

MADDE 1-

(1) Bu Tebliğin amacı, bankaların Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (Merkez Bankası) nezdinde umumi disponibilite kapsamında bulunduracakları Türk lirası cinsinden menkul kıymetlere ilişkin usul ve esasları düzenlemektir

Amaç

MADDE 1-

(1) Bu Tebliğin amacı, umumi disponibilite kapsamında bankaların Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (Merkez Bankası) nezdinde bulunduracakları ve diğer mali kuruluşların bulunduracakları Türk lirası cinsinden menkul kıymetlere ilişkin usul ve esasları düzenlemektir.

Kapsam

MADDE 2-

(1) Serbest bölgelerde faaliyette bulunanlar dâhil Türkiye’de kurulmuş veya şube açmak suretiyle Türkiye’de faaliyet gösteren bankalar bu Tebliğ hükümlerine tabidir.

(2) Münhasıran kıyı bankacılığı yapan bankalar, İller Bankası, Türkiye Kalkınma ve Yatırım Bankası A.Ş. ve Türkiye İhracat Kredi Bankası A.Ş. ile 19/10/2005 tarihli ve 5411 sayılı Bankacılık Kanunu gereğince iradi tasfiyeye giden bankalar tasfiyenin ilân edildiği tarihten itibaren, temettü hariç ortaklık hakları ile yönetim ve denetimi Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonuna devredilen kredi kuruluşları devir tarihinden itibaren bu Tebliğ hükümlerine tabi değildir

Kapsam

MADDE 2-

(1) Serbest bölgelerde faaliyette bulunanlar dâhil Türkiye’de kurulmuş veya şube açmak suretiyle Türkiye’de faaliyet gösteren bankalar ile Merkez Bankasınca uygun görülecek diğer mali kuruluşlar bu Tebliğ hükümlerine tabidir.

(2) Münhasıran kıyı bankacılığı yapan bankalar, İller Bankası, Türkiye Kalkınma ve Yatırım Bankası A.Ş. ve Türkiye İhracat Kredi Bankası A.Ş. ile 19/10/2005 tarihli ve 5411 sayılı Bankacılık Kanunu gereğince iradi tasfiyeye giden bankalar tasfiyenin ilân edildiği tarihten itibaren, temettü hariç ortaklık hakları ile yönetim ve denetimi Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonuna devredilen kredi kuruluşları devir tarihinden itibaren bu Tebliğ hükümlerine tabi değildir

Menkul kıymet tesisine tabi kalemler

MADDE 4–

(1) Bankaların tabi oldukları muhasebe standartları ve kayıt düzeni esas alınarak, yurt dışı şubeleri nezdindekiler dâhil, aşağıda sayılan kurum ve kuruluşlara ait olanlar hariç olmak üzere, döviz cinsinden mevduat/katılım fonu ve kıymetli maden depo hesapları menkul kıymet tesisine tabi yükümlülükleri oluşturur. a) Merkez Bankası, Hazine, yurt içi bankalar ve uluslararası anlaşmayla kurulmuş olan bankaların Türkiye’deki merkez ve şubeleri. b) 3/2/2007 tarihli ve 26423 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Mevduat ve Katılım Fonlarının Vadeleri ve Türleri Hakkında Tebliğ (Sayı:2007/1) kapsamındaki resmî kuruluşlar. c) 7/3/2019 tarihli ve 810 sayılı Cumhurbaşkanı Kararıyla yürürlüğe konulan Kamu Haznedarlığı Yönetmeliği kapsamındaki kurumlar.

(2) Yurt dışı şubelerce bankalar ve kredi vermeye yetkili diğer kuruluşlar hariç olmak üzere yurt dışı yerleşiklere kullandırılan kredi tutarı kadar menkul kıymet tesisine tabi yükümlülüklerden indirim yapılabilir. Ancak bu indirim, yurt dışı şubelerin yabancı para mevduat/katılım fonu tutarını aşamaz.

(3) Bankaların tabi oldukları muhasebe standartları ve kayıt düzeni esas alınarak, usul ve esasları Merkez Bankasınca belirlenen Türk lirası cinsinden nakdi krediler menkul kıymet tesisine tabi varlıkları oluşturur.

MADDE 4–

(1) Bankaların tabi oldukları muhasebe standartları ve kayıt düzeni esas alınarak, yurt dışı şubeleri nezdindekiler dâhil, aşağıda sayılanlara ait olanlar hariç olmak üzere, döviz cinsinden mevduat/katılım fonu ve kıymetli maden depo hesapları ile nitelikleri Merkez Bankasınca belirlenen yabancı para cinsinden repo işlemlerinden sağlanan fonlar menkul kıymet tesisine tabi yükümlülükleri oluşturur. a) Merkez Bankası, Hazine, yurt içi bankalar ve uluslararası anlaşmayla kurulmuş olan bankaların Türkiye’deki merkez ve şubeleri. b) 3/2/2007 tarihli ve 26423 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Mevduat ve Katılım Fonlarının Vadeleri ve Türleri Hakkında Tebliğ (Sayı:2007/1) kapsamındaki resmî kuruluşlar. c) 7/3/2019 tarihli ve 810 sayılı Cumhurbaşkanı Kararıyla yürürlüğe konulan Kamu Haznedarlığı Yönetmeliği kapsamındaki kurumlar.

ç)Yurt dışı yerleşiklere ve yurt içinde doğrudan yabancı yatırımlara ait olanlardan nitelikleri Merkez Bankasınca belirlenenler

(2) Yurt dışı şubelerce bankalar ve kredi vermeye yetkili diğer kuruluşlar hariç olmak üzere yurt dışı yerleşiklere kullandırılan kredi tutarı kadar menkul kıymet tesisine tabi yükümlülüklerden indirim yapılabilir. Ancak bu indirim, yurt dışı şubelerin yabancı para mevduat/katılım fonu tutarını aşamaz.

(3) Bankaların tabi oldukları muhasebe standartları ve kayıt düzeni esas alınarak, usul ve esasları Merkez Bankasınca belirlenen menkul değerler ve Türk lirası cinsinden nakdi krediler menkul kıymet tesisine tabi varlıkları oluşturur.

MADDE 5-

(1) Menkul kıymet tesisine tabi kalemler her ayın son cuma günü itibarıyla hesaplanır. Cuma gününün resmi tatil gününe rastlaması halinde, hesaplamada bir önceki iş günü esas alınır.

(2) Yükümlülükler;

a) Merkez Bankasınca alım satımı yapılan dövizler için yükümlülüklerin hesaplandığı tarihte Resmî Gazete’de ilan edilen döviz alış kurları,

b) Merkez Bankasınca alım satımı yapılmayan dövizler için yükümlülüklerin hesaplandığı tarihten bir gün önce Merkez Bankasının internet sitesinde yayımlanan bilgi amaçlı döviz kurları, c) Kıymetli madenler için yükümlülüklerin hesaplandığı tarihte Borsa İstanbul nezdindeki Kıymetli Madenler ve Kıymetli Taşlar Piyasasında oluşan ağırlıklı ortalama kıymetli maden fiyatları, fiyat oluşmaması halinde uluslararası piyasalarda oluşan ve Borsa İstanbul nezdindeki Kıymetli Madenler ve Kıymetli Taşlar Piyasası tarafından ilan edilen fiyatlar,

esas alınarak Türk lirası cinsinden hesaplanır.

(3) Menkul kıymet tesisine tabi varlıklar usul ve esasları Merkez Bankasınca belirlenen hesaplama yöntemine göre hesaplanır

Menkul kıymet tesisine tabi kalemlerin hesaplanması

MADDE 5-

(1) Menkul kıymet tesisine tabi kalemler her ayın son cuma günü itibarıyla hesaplanır. Cuma gününün resmi tatil gününe rastlaması halinde, hesaplamada bir önceki iş günü esas alınır.

(2) Yükümlülükler;

a) Merkez Bankasınca alım satımı yapılan dövizler için yükümlülüklerin hesaplandığı tarihte Resmî Gazete’de ilan edilen döviz alış kurları,

b) Merkez Bankasınca alım satımı yapılmayan dövizler için yükümlülüklerin hesaplandığı tarihten bir gün önce Merkez Bankasının internet sitesinde yayımlanan bilgi amaçlı döviz kurları, c) Kıymetli madenler için yükümlülüklerin hesaplandığı tarihte Borsa İstanbul nezdindeki Kıymetli Madenler ve Kıymetli Taşlar Piyasasında oluşan ağırlıklı ortalama kıymetli maden fiyatları, fiyat oluşmaması halinde uluslararası piyasalarda oluşan ve Borsa İstanbul nezdindeki Kıymetli Madenler ve Kıymetli Taşlar Piyasası tarafından ilan edilen fiyatlar,

esas alınarak Türk lirası cinsinden hesaplanır.

(3) Menkul kıymet tesisine tabi varlıklar usul ve esasları Merkez Bankasınca belirlenen hesaplama yöntemine göre hesaplanır

(4) Yabancı para fon sağlayan müşteriler ile finansal türev işlemler yapılarak menkul kıymet tesisine tabi yabancı para yükümlülüklerin bilanço dışına çıkarılması halinde, bu nitelikteki işlemler finansal türevin vadesi boyunca menkul kıymet tesisine tabi yükümlülük tutarına eklenir.

(5) Merkez Bankası, yapılan denetim ve incelemeler sonucunda menkul kıymet tesisinden kaçınmak için işlem yaptığı tespit edilen bankalardan, yükümlülüklerini ve 6 ncı maddenin ikinci fıkrası kapsamında hesaplanan oranları iki hesaplama tarihi arasındaki günlerin bakiyelerinin ortalamasını alarak hesaplamalarını isteyebilir.

Menkul kıymet tesis oranı

MADDE 6- (1) 5 inci maddeye göre hesaplanan yükümlülük tutarı için menkul kıymet tesis oranı yüzde 5’tir

..

…

(4) Menkul kıymet tesisine tabi varlıklar için menkul kıymet tesis oranı yüzde 30’dur.

(5) Menkul kıymet tesisine tabi varlık ve yükümlülükler için tesis edilmesi gereken toplam menkul kıymet tutarından 150 milyon Türk lirası düşülerek tesis edilecek menkul kıymet tutarına ulaşılır. Bu tutarın negatif olması halinde menkul kıymet tesis edilmez.

Menkul kıymet tesis oranı

MADDE 6- (1) 5 inci maddeye göre hesaplanan yükümlülük tutarı için menkul kıymet tesis oranı yüzde 5’tir

..

…

(4) Menkul kıymet tesisine tabi varlıklar arasında yer alan;

a) Türk lirası cinsinden nakdi krediler için menkul kıymet tesis oranı yüzde 30’dur.

b) Menkul değerler için menkul kıymet tesis oranı yüzde 30’dur.

(5)  Menkul kıymet tesisine tabi varlık ve yükümlülükler için tesis edilmesi gereken toplam menkul kıymet tutarına usul ve esasları Merkez Bankasınca belirlenen indirim uygulanarak tesis edilecek menkul kıymet tutarına ulaşılır

Menkul kıymetlerin tesis edilmesi

MADDE 7-

(1) Bankalar, Merkez Bankası nezdinde adlarına açılan hesaplarda 6 ncı maddede öngörülen oranlarda bloke olarak menkul kıymet bulundururlar.

(2) Bankaların, Merkez Bankası nezdinde adlarına açılan hesaplarda bulundurdukları mülkiyeti kendilerine ait nitelikleri Merkez Bankasınca belirlenen Türk lirası cinsinden uzun vadeli Devlet İç Borçlanma Senetleri ve Hazine Müsteşarlığı Varlık Kiralama Şirketi tarafından ihraç edilen kira sertifikaları bu Tebliğ uyarınca tesis edilecek menkul kıymet olarak kabul edilir.

(3) Menkul kıymetlerin tesiste dikkate alınacak değeri Merkez Bankasınca belirlenecek usul ve esaslara göre hesaplanır.

Menkul kıymetlerin tesis edilmesi

MADDE 7-

(1) Bankalar, Merkez Bankası nezdinde adlarına açılan hesaplarda 6 ncı maddede öngörülen oranlarda bloke olarak menkul kıymet bulundururlar. Diğer mali kuruluşlar Merkez Bankasınca belirlenen usul ve esaslara göre menkul kıymet bulundururlar.

(2) Bankaların ve diğer mali kuruluşların mülkiyeti kendilerine ait nitelikleri Merkez Bankasınca belirlenen Türk lirası cinsinden uzun vadeli Devlet İç Borçlanma Senetleri ve Hazine Müsteşarlığı Varlık Kiralama Şirketi tarafından ihraç edilen kira sertifikaları bu Tebliğ uyarınca tesis edilecek menkul kıymet olarak kabul edilir.

(3) Menkul kıymetlerin tesiste dikkate alınacak değeri Merkez Bankasınca belirlenecek usul ve esaslara göre hesaplanır.

Yaptırım uygulaması

MADDE 10-

(1) Bankalarca;

a) Menkul kıymetlerin süresinde tesis edilmemesi veya eksik tesis edilmesi,

b) Yapılacak incelemeler sonucu tesis edilecek menkul kıymetlerin eksik hesaplandığının tespit edilmesi,

hâllerinde, eksik tesis edilen menkul kıymetlerin 3 katı tutarında ABD doları cinsinden mevduat, Merkez Bankası nezdinde açılan bloke hesaplarda menkul kıymetlerin eksik tesis edildiği süreler dikkate alınarak faizsiz olarak tutulur.

(2) Faizsiz mevduat tutulmaması halinde eksik tesis edilen tutarlara tesis süresi esas alınarak cezai faiz uygulanır.

(3) Cezai faiz oranı, tesis döneminin ilk günü Merkez Bankasının ilan ettiği en yüksek gecelik borç verme faiz oranının 1,50 katsayısıyla çarpımı sonucu hesaplanan orandır.

(4) Birinci fıkranın (b) bendi kapsamında eksik hesaplandığı tespit edilen kalemler için bildirim cetvelleri yeniden düzenlenerek Merkez Bankasına gönderilir. Ancak, bu fıkra kapsamında bir döneme ilişkin olarak eksik hesaplanan kalemlerin yüz bin Türk lirasının altında kalması halinde düzeltilmiş cetvel gönderilmesi istenmez.

(5) Merkez Bankası, yükümlülüklerini sürekli olarak yerine getirmeyen bankalar hakkında gerekli idari tedbirleri alabilir.

Yaptırım uygulaması

MADDE 10-

(1) Bankalarca;

a) Menkul kıymetlerin süresinde tesis edilmemesi veya eksik tesis edilmesi,

b) Yapılacak incelemeler sonucu tesis edilecek menkul kıymetlerin eksik hesaplandığının tespit edilmesi,

hâllerinde, eksik tesis edilen menkul kıymetlerin 3 katı tutarında ABD doları cinsinden mevduat, Merkez Bankası nezdinde açılan bloke hesaplarda menkul kıymetlerin eksik tesis edildiği süreler dikkate alınarak faizsiz olarak tutulur.

(2) Diğer mali kuruluşlarca;

a) Menkul kıymetlerin süresinde tesis edilmemesi veya eksik tesis edilmesi,

b) Yapılacak incelemeler sonucu tesis edilecek menkul kıymetlerin eksik hesaplandığının tespit edilmesi,

hâllerinde, eksik tesis edilen menkul kıymetlerin 3 katı tutarında Türk lirası cinsinden mevduat, Merkez Bankası nezdinde açılan bloke hesaplarda menkul kıymetlerin eksik tesis edildiği süreler dikkate alınarak faizsiz olarak tutulur

(3) Faizsiz mevduat tutulmaması halinde eksik tesis edilen tutarlara tesis süresi esas alınarak cezai faiz uygulanır.

(4) Cezai faiz oranı, tesis döneminin ilk günü Merkez Bankasının ilan ettiği en yüksek gecelik borç verme faiz oranının 1,50 katsayısıyla çarpımı sonucu hesaplanan orandır.

(5) Birinci ve ikinci fıkraların (b) bentleri kapsamında eksik hesaplandığı tespit edilen kalemler için bildirim cetvelleri yeniden düzenlenerek Merkez Bankasına gönderilir. Ancak, bu fıkra kapsamında bir döneme ilişkin olarak eksik hesaplanan kalemlerin yüz bin Türk lirasının altında kalması halinde düzeltilmiş cetvel gönderilmesi istenmez.

(6) Merkez Bankası, yükümlülüklerini sürekli olarak yerine getirmeyen bankalar ve diğer mali kuruluşlar hakkında gerekli idari tedbirleri alabilir.

İstisnai hallerde menkul kıymet tesisi uygulaması

MADDE 11-

(1) Menkul kıymet olarak bulundurulacak Devlet İç Borçlanma Senetleri ve kira sertifikalarının yeteri kadar ihraç edilmemesi veya söz konusu menkul kıymetlere piyasada erişimin sınırlı olması gibi bankaların eksik menkul kıymet bulundurmasına yol açabilecek istisnai hallerde, bankalar ilgili durumun başladığı tarihi yazılı olarak Merkez Bankasına bildirmeleri durumunda, Merkez Bankası menkul kıymet tesis oranını sınırlı bir süre için düşürebilir ya da menkul kıymet tesisi uygulamasını eksik tutulan kısım için geçici bir süre askıya alabilir.

İstisnai hallerde menkul kıymet tesisi uygulaması

MADDE 11-

(1) Menkul kıymet olarak bulundurulacak Devlet İç Borçlanma Senetleri ve kira sertifikalarının yeteri kadar ihraç edilmemesi veya söz konusu menkul kıymetlere piyasada erişimin sınırlı olması gibi bankalar ve diğer mali kuruluşların eksik menkul kıymet bulundurmasına yol açabilecek istisnai hallerde, bankalar ve diğer mali kuruluşlar ilgili durumun başladığı tarihi yazılı olarak Merkez Bankasına bildirmeleri durumunda, Merkez Bankası menkul kıymet tesis oranını sınırlı bir süre için düşürebilir ya da menkul kıymet tesisi uygulamasını eksik tutulan kısım için geçici bir süre askıya alabilir.

Bankaların kredi büyümesine göre menkul kıymet tesisine ilişkin geçici uygulama

GEÇİCİ MADDE 6-

(1) Usul ve esasları Merkez Bankasınca belirlenen menkul kıymet tesisine tabi kredilerin usul ve esasları Merkez Bankasınca belirlenen büyüme oranının 27/1/2023 hesaplama tarihinden 29/12/2023 (dâhil) hesaplama tarihine kadar bir önceki hesaplama tarihine göre yüzde 3’ün üzerinde olması halinde bu oranı aşan kredi tutarı kadar Türk lirası cinsinden menkul kıymet bloke olarak tesis edilir.

(2) Birinci fıkrada yer alan büyüme oranı Merkez Bankasınca belirlenen kredi türleri için daha yüksek uygulanabilir.

(3) Tesis süresi, hesaplama tarihini takip eden ayın son cuma günü başlar, tesis başlangıcını takip eden on ikinci ayın son cuma gününden bir önceki gün sona erer.

(4) Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulunun izni ile 31/12/2021 tarihinden itibaren faaliyete başlayan bankalara bu madde hükümleri uygulanmaz.

Bankaların kredi faiz/kâr payı oranına göre menkul kıymet tesisine ilişkin geçici uygulama

GEÇİÇİ MADDE 7-

(1) Usul ve esasları Merkez Bankasınca belirlenen menkul kıymet tesisine tabi krediler için kredi faiz/kâr payı oranına göre Merkez Bankasınca belirlenen usul ve esaslar doğrultusunda Türk lirası cinsinden menkul kıymet tesis edilir.

(2) Bu maddenin yürürlük tarihinden 29/12/2023 (dâhil) hesaplama tarihine kadar kullandırılan kredilerden, yıllık bileşik faiz/kâr payı oranı, birinci kademede yer alanlar için yüzde 20, ikinci kademede yer alanlar için yüzde 90 oranında menkul kıymet bloke olarak tesis edilir.

(3) İkinci fıkrada belirtilen kademeler 10/2/2020 tarihli ve 31035 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Bankalarca Ticari Müşterilerden Alınabilecek Ücretlere İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Tebliğ (Sayı: 2020/4) çerçevesinde Merkez Bankasınca ilan edilen yıllık bileşik referans oranının katlarına göre Merkez Bankasınca belirlenir.

(4) Bu Tebliğin 6 ncı maddesinin beşinci fıkrası bu madde uygulamasında tatbik edilmez.

Diğer mali kuruluşların faiz/kâr payı oranına göre menkul kıymet tesisine ilişkin geçici uygulama

GEÇİÇİ MADDE 8-

(1) Merkez Bankasınca belirlenen diğer mali kuruluşların usul ve esasları Merkez Bankasınca belirlenen Türk lirası cinsinden finansman işlemleri için faiz/kâr payı oranına göre Merkez Bankasınca belirlenen usul ve esaslar doğrultusunda Türk lirası cinsinden menkul kıymet tesis edilir.

(2) Bu maddenin yürürlük tarihinden 29/12/2023 (dâhil) hesaplama tarihine kadar finansman işlemlerinden yıllık bileşik faiz/kâr payı oranı, Merkez Bankasınca belirlenen seviyenin üzerinde olanlar için yüzde 90 oranında menkul kıymet tesis edilir.

(3) İkinci fıkrada belirtilen seviye, Bankalarca Ticari Müşterilerden Alınabilecek Ücretlere İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Tebliğ (Sayı: 2020/4) çerçevesinde Merkez Bankasınca ilan edilen yıllık bileşik referans oranın katı olarak belirlenir.

(4) Bu Tebliğin 6 ncı maddesinin beşinci fıkrası bu madde uygulamasında tatbik edilmez.

Yabancı para mevduat/katılım fonu ve repo işlemlerinden sağlanan fonların yabancı para kredilere göre değişimine ilişkin geçici uygulama

GEÇİCİ MADDE 9-

(1) 27/1/2023 hesaplama tarihinden 29/12/2023 (dâhil) hesaplama tarihine kadar geçerli olmak üzere yabancı para cinsinden olanlar için; mevduat/katılım fonu ile repo işlemlerinden sağlanan fonların toplamından, kullandırılan krediler ile zorunlu karşılıkların toplamının indirilmesi sonucunda bulunan pozitif fark tutarında bir önceki hesaplama tarihindeki tutara göre artış olması hâlinde artış tutarı kadar Türk lirası cinsinden menkul kıymet bloke olarak tesis edilir.

(2) Birinci fıkrada sayılan kalemlere ve hesaplama yöntemine ilişkin usul ve esaslar Merkez Bankasınca belirlenir.

(3) Tesis süresi, hesaplama tarihini takip eden ayın son cuma günü başlar, tesis başlangıcını takip eden on ikinci ayın son cuma gününden bir önceki gün sona erer.