Kripto Varlık Düzenlemesi ve SPK’ca Hazırlıkları Süren Düzenleme Çalışmaları

Kamuoyunda “Kripto Varlık Düzenlemesi” olarak geçen “7518 sayılı Sermaye Piyasası Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” (7518 sayılı Kanun), 02.07.2024 tarihli ve 32590 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Uzun süredir gündemde olan bu Kanun çalışması ile ilgili olarak “Beklenen Kripto Varlık Regülasyonu ve Öne Çıkan Gelişmeler” adı altında kaleme aldığımız 02.08.2022 tarihli yazımıza buradan ulaşabilirsiniz. Anılan Kanun, ülkemiz finansal ekosisteminin gücünün ve itibarının küresel ölçekte hak ettiği şekilde algılanması, bu sahaya olan kurumsal rağbetin artması ve kullanıcıların daha güvenle işlem yapabilmesi açısından hayati önem arz etmektedir. Ülkemizin, suç gelirlerinin aklanması ve terörizmin finansmanıyla mücadelede uluslararası koordinasyonu sağlayan Mali Eylem Görev Gücü’nün (Financial Action Task Force – FATF) gri listesinden çıkmasına da bir anlamda vesile olan bu Kanun çalışması son derece kıymetlidir. Ülkemizde yasal bir düzenlemesi bulunmayan ve herhangi bir idari otoritenin denetimine de tabi olmayan finansal ekosistem içerisindeki kripto varlıklar ve hizmet sağlayıcıları için artık yeni bir dönem başlamıştır. Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcıları (“KVHS”), yeni bir finansal kuruluş türü olarak finansal sistemde yerini almıştır.

Sermaye Piyasası Kanunu’nda yapılan değişikliğe yönelik kripto varlıkların düzenlenmesi için yürütülen bu çalışmalar, yoğun istişarelerle olgunlaşmış ve kapsamlı bir içeriğe ulaşmış diyebiliriz. Bu bağlamda 7518 sayılı Kanun  ile öne çıkan konulara Sermaye Piyasası Kurulu’nun 02.07.2024 tarihli Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcılara İlişkin Duyuru’su ışığında aşağıda yer verilmiştir:

• Ülkemizde faaliyet gösteren veya gösterecek olan kripto varlık hizmet sağlayıcıları, 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu (“SerPK” veya “Kanun”) kapsamında Sermaye Piyasası Kurulu’nun (SPK) düzenleme ve denetimi yetkisi altına alınmıştır.

• 7518 sayılı Kanun ile “kripto varlık”, “cüzdan”, “kripto varlık hizmet sağlayıcı”, “kripto varlık saklama hizmeti” ve “platform” gibi temel kavramlar açıkça tanımlanmıştır.

• Kripto varlıkların alım satımı, takas, transfer ve bunların gerektirdiği saklama hizmeti ile kripto varlıkların veya bu varlıklara ilişkin cüzdandan transfer hakkı sağlayan özel anahtarların saklanması ve yönetimi faaliyetlerinin bir veya birkaçının düzenli uğraşı, ticari veya mesleki faaliyet olarak icra edildiği her türlü ortam SerPK kapsamına girmektedir. Yükümlülüklerini yerine getirmeyenler hakkında SerPK’nun kripto varlık hizmet sağlayıcıların faaliyetlerinde uygulanacak tedbirler başlıklı 99/A ve izinsiz kripto varlık hizmet sağlayıcılığı faaliyeti başlıklı 109/A maddeleri uyarınca işlem tesis edilecektir.

• 02.07.2024 tarihi itibarıyla kripto varlık hizmet sağlayıcılığı faaliyetini yürüten ve yürütmeye devam etme iradesi olanların 02.08.2024 tarihine kadar, istenilen bilgi, belge ve açıklamalarla birlikte Geçici 11 inci maddenin birinci fıkrasına uygun beyanlarını SPK’ya yazılı olarak sunmaları zorunludur.

• SPK’ya yapılan başvurular, internet sitesinde yer alan “Kurumlar/Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcıları” sekmesi altında “Faaliyette Bulunanlar Listesi” ve “Tasfiye Beyanında Bulunanlar Listesi” olmak üzere iki ayrı liste halinde ilan edilmekte olup, güncel listelere https://spk.gov.tr/kurumlar/kripto-varlik-hizmet-saglayicilaradresinden erişilmesi mümkün olacaktır.

• SerPK uyarınca çıkarılacak ikincil düzenlemeler yürürlüğe girdikten sonra, bu listede yer almayan herhangi bir kuruluş tarafından SPK’dan izin alınmaksızın faaliyet yürütülemeyecektir. Yine bu listede yer alan kuruluşlar da faaliyetlerine devam etmekle birlikte, ikincil düzenlemelerde belirtilecek şartlar dahilinde ayrıca faaliyet izni başvurusu yapacaktır.

• Tasfiyeye gitmeyi tercih eden ya da belirlenen süre içerisinde SPK’ya başvuru yapmayan kuruluşlarda hesapları bulunan müşterilerin transfer taleplerinin bu kuruluşlarca yerine getirilmemesi 109/A maddesi kapsamında izinsiz kripto varlık hizmet sağlayıcılığı faaliyeti suçunu oluşturacaktır. Bu kişilerin üç yıldan beş yıla kadar hapis ve beş bin günden on bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılabileceğinin belirtilmesinde fayda görülmektedir.

• Müşterilerin kripto varlıkları nakde veya nakdi kripto varlığa çevirebilmelerine ve kripto varlıkların transferinin gerçekleştirilmesine imkân veren Türkiye’de yerleşik ATM ve benzeri elektronik işlem cihazlarının faaliyetleri de en geç 02.10.2024 tarihine kadar sonlandırılmalıdır. Bu tarihten sonra faaliyette bulunmaya devam edenler ve buna imkân sağlayanlar hakkında Kanun’un 99/A ve 109/A maddesi hükümleri uygulanacaktır.

• 7518 sayılı Kanunun “kripto varlık hizmet sağlayıcıları ve kripto varlıklara ilişkin hükümler” başlıklı 35/B ve “kripto varlık hizmet sağlayıcıların faaliyetlerine ve kripto varlıkların transfer ve saklanmasına ilişkin esaslar” başlıklı  35/C maddeleri uyarınca çıkarılacak ikincil düzenlemeler; yükümlülüklerin detaylarını belirleyecektir. Bahse konu düzenlemelerin; Kanunun yürürlüğe girdiği 02.07.2024 tarihinden itibaren 6 ay içinde yürürlüğe konulması hususunda SPK’ya yükümlülük tanındığı görülmektedir.

Sonuç itibariyle kripto varlık hizmet sağlayıcıları yeni bir finansal kuruluş türü olarak finansal sisteme dahil edilmektedir. Böylelikle 7518 sayılı Kanun ile kripto varlıklar ve hizmet sağlayıcılarının yasal altyapısının oluşturulması ve SPK denetime tabi olması; hem bireysel kullanıcılar hem KVHS’ler hem de kurumsal yatırımcılar için belirsizlikleri ortadan kaldırması, güven ortamı tesis etmesi ve tabiri caizse kuralları belli bir oyun alanı yaratarak finansal istikrarın korunmasına hizmet etmesi açısından kritik önemdedir.

Bununla birlikte SPK’nın Haziran 2024’te internet sitesine eklenen 2023 Yılı Faaliyet Raporu’nun 87 ve 89 uncu sayfalarında “Devam Eden İkincil Düzenleme Çalışmaları” hakkında bilgi verilmektedir. Bu vesileyle, 7518 sayılı Kanun uyarınca çıkarılacak ikincil düzenlemelerin dışındaki SPK tarafından halen hazırlıkları devam eden ve yayımlanması beklenen ikincil düzenlemeleri SPK’nın 2023 Yılı Faaliyet Raporu‘nda yer aldığı şekliyle aşağıda paylaşıyoruz:

1. “Yeşil Borçlanma Aracı, Sürdürülebilir Borçlanma Aracı, Yeşil Kira Sertifikası Sürdürülebilir Kira Sertifikası Rehberi’ne İlişkin Çalışmalar

Kurulumuzun Yeşil Borçlanma Aracı, Sürdürülebilir Borçlanma Aracı, Yeşil Kira Sertifikası Sürdürülebilir Kira Sertifikası Rehberi’nde yapılacak değişiklikler ile; mevcut durumda yeşil ve sürdürülebilir ihraçlara sosyal sermaye piyasası araçlarının da dahil edilmesi planlanmaktadır. Ayrıca ayrı bir rehber hazırlanarak sürdürülebilirlik bağlantılı sermaye piyasası araçlarının ihracına ilişkin düzenleme çalışmaları da planlanmaktadır.

2. Yatırım Hizmetlerine İlişkin Çalışmalar

Kurulumuzun III-37.1 sayılı Yatırım Hizmetleri ve Faaliyetleri ile Yan Hizmetlere İlişkin Esaslar Hakkında Tebliği’nde yapılacak değişiklikler ile;

• Robo danışmanlık uygulamaları ile yatırım danışmanlığı ve bireysel portföy yöneticiliği hizmetlerinin sunulmasına ilişkin ilke ve esasların belirlenmesi,
• Algoritmik ve yüksek frekanslı işlem gerçekleştiren yatırım kuruluşlarına yönelik belirlemeler yapılması,
• Bankalara pay birikimli hesap açma imkanının verilmesi,
• Kaldıraçlı işlemlere ilişkin deneme hesaplarının kullanımına ve pozisyonların başka aracı kurumlara taşınmasına yönelik yeni kuralların getirilmesi,
• Saklanan müşteri varlıklarına ilişkin olarak merkezi saklama kuruluşu ile günlük ve müşteri ile saklamacı kuruluş arasında yıllık olarak yapılacak mutabakat esaslarında değişiklik yapılması,
• Yatırım hizmetlerinin geliştirilmesi konusunda sektör tarafından önerilen hususlarda ve uygulamada karşılaşılan sorunlu konularda değişiklikler yapılması,
• Kısmi yetkili olmakla birlikte geniş yetkili aracı kurum kadar asgari özsermayeye sahip olan kurumların yüklenimde bulunarak halka arza aracılık edebilmesine imkan tanınması,
• Portföy yöneticiliği ve yatırım danışmanlığı faaliyetlerini yürüten personelin bu faaliyetlerini yürütürken çıkar çatışması oluşumunu engellemeye yönelik esaslar getirilmesi planlanmaktadır.

3. Yatırım Kuruluşlarına İlişkin Çalışmalar

Kurulumuzun III-39.1 sayılı Yatırım Kuruluşlarının Kuruluş ve Faaliyet Esasları Hakkında Tebliği’nde yapılacak değişiklikler ile;

• Çıkar çatışması politikasına Avrupa Birliği mevzuatına uyum kapsamında yeni kuralların eklenmesi,
• Aracı kurumların ücretlendirme politikasına yönelik belirleme yapılması,
• Aracı kurumların uymaları gereken ilke ve esasların Avrupa Birliği mevzuatına uyum kapsamında genişletilmesi,
• Çerçeve sözleşmelerle ilgili ilke ve esasların mevcut koşullar çerçevesinde güncellenmesi,
• Müşterilerden alınacak ücret, komisyon, masraf ve cezai şartlar ile bunların müşterilere bildirilmesine ilişkin esasların belirlenmesi,
• Uygunluk testinin içeriğine ve uygulanmasına ilişkin yeni kural ve esasların getirilmesi,
• Faaliyet izinlerinden tamamen feragat edecek aracı kurumlar için uygulanacak esas ve kuralların kapsamının genişletilmesi,
• Aracı kurumların yan hizmet kapsamında sunabilecekleri diğer hizmet ve faaliyetlerin kapsamının genişletilmesi,
• Aracı kurumların Kamuyu Aydınlatma Platformu üzerinde şirket künyesi oluşturularak Kamuyu Aydınlatma Formu uygulamasına son verilmesi planlanmaktadır.

4. Aracı Kurumların Sermaye Yeterliliğine İlişkin Çalışmalar

Kurulumuzun  Seri: V, No:34 sayılı  Aracı Kurumların Sermayelerine ve Sermaye Yeterliliğine İlişkin Esaslar Tebliği’nde yapılacak değişiklikler ile;

• Aracı kurumların mülkiyetindeki Borsa İstanbul A.Ş. (Borsa) paylarının İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş. (Takasbank) nezdindeki piyasalarda teminat olarak kabul edilmesi durumunda, bu payların teminat uygulamasındaki değerine kadar olan kısmının özsermayeden indirime konu edilmemesi kuralının getirilmesi,
• Müşterilerin Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası’ndaki pozisyon yükümlülüklerini sağlamak amacıyla karşıladıkları ve aracı kurumlar tarafından Takasbank’a yatırılan teminatların likidite yükümlülüğü hesaplamasında dikkate alınmayacağı kuralının getirilmesi,
• Borsa Pay Piyasası’nda verilen başlangıç ve değişim teminatlarının likidite yükümlülüğü hesaplamasında likit sayılması ve aracı kurumların aktiflerinde bulunan ve sermaye yeterliliği tabanı hesaplamasında özsermayeden indirim kalemi yapılmayan kıymetlerin Takasbank’tan kredi alınması için verilmesi durumunda, verilen teminatın likit sayılması esasının eklenmesi,
• Müşterilerin Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası’ndaki pozisyon yükümlülüklerini sağlamak amacıyla karşıladıkları ve aracı kurumlar tarafından Takasbank’a yatırılan teminatlar için pozisyon riski hesaplanmaması esasının getirilmesi,
• Aracı kurumların Takasbank’tan olan alacakları için yoğunlaşma riski hesaplanmaması esasının getirilmesi planlanmaktadır.

5. Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklıklarına İlişkin Çalışmalar

Kurulumuzun, 9/10/2013 tarih ve 28790 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan “III-48.3 sayılı Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklıklarına İlişkin Esaslar Tebliği”nde yapılacak değişiklikler ile;

• Girişim şirketi tanımı ve girişim sermayesine yatırım yöntemlerinin girişim sermayesi yatırım fonlarındakine benzer şekilde yeniden düzenlenmesi,
• Nitelikli yatırımcı ve yönetim kontrolü tanımlarının değiştirilmesi,
• Girişim sermayesi yatırım ortaklıklarının sermaye ve özsermaye yükümlülükleri ile lider sermayedarın sahip olması gereken malvarlığı tutarlarında değişikliğe gidilmesine,
• Girişim sermayesi yatırımlarının yönetimden sorumlu personelin girişim sermayesi yatırımlarında en az üç yıllık tecrübeye sahip olması şartının getirilmesi,
• Halka arz öncesi sağlanması gereken şartlarda yeniden belirleme yapılması,
• Türk Ticaret Kanunu’nun 359’uncu maddesi kapsamında tüzel kişi yönetim kurulu üyelerine ilişkin hususlar eklenmesi,
• Faaliyet kapsamı ve faaliyetlere ilişkin sınırlamaların değişiklik yapılması,
• Girişim şirketlerine ileri vadede ortak olma hakkı veren sözleşmeler (Simple Agreement for Future Equity (SAFE)) yoluyla yapılan yatırımların girişim sermayesi yatırımı olarak kabul edilmesi,
• Kolektif yatırım amacıyla kurulu yatırım kuruluşlarına GSYO’lar tarafından yapılan yatırım sınırının değiştirilmesi,
• Portföy sınırlamalarına ilişkin süre verilmesini gerektiren aykırılık hallerinin çeşitlendirilmesi,
• Performans ücretlerinin hesaplanmasına ilişkin hususlar detaylandırılarak uygulamada karşılaşılan belirsizliklerin giderilmesi,
• Halka arz öncesi nakit kâr payı dağıtımı ve sermaye artırımına ilişkin birtakım esasların eklenmesi planlanmaktadır.

6. Yatırım Fonlarına İlişkin Çalışmalar

Kurulumuzun i-SPK.52.4 (20.06.2014 tarih ve 19/614 s.k.) sayılı İlke Kararı olarak kabul edilen “Yatırım Fonlarına İlişkin Rehber” de yapılacak değişiklikler ile Sorumlu yönetim ilkelerinin (stewardship codes) düzenlenmesi planlanmaktadır.

7. Gayrimenkul Yatırım Fonlarına İlişkin Çalışmalar

Kurulumuzun, 03/01/2014 tarih ve 28871 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “III-52.3 sayılı Gayrimenkul Yatırım Fonlarına İlişkin Esaslar Tebliği”nde yapılacak değişiklikler ile ülkemiz sermaye piyasalarında giderek önem kazanan ve hızla büyümeye devam eden gayrimenkul yatırım fonlarının;

• Konut üretimine katkı sağlayabilmeleri amacıyla gayrimenkul projelerine yatırım yapabilmelerine ve
• Katılma payı ihraç süreçlerinin kısaltılabilmesini teminen şemsiye fon yapısında kurulabilmelerine olanak sağlanması planlanmaktadır.

8. Girişim Sermayesi Yatırım Fonlarına İlişkin Çalışmalar

Kurulumuzun, 02/01/2014 tarihli ve 28870 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan “III-52.4 sayılı Girişim Sermayesi Yatırım Fonlarına İlişkin Esaslar Tebliği”nde yapılacak değişiklikler ile bürokratik süreçlerin kısaltılabilmesini teminen girişim sermayesi yatırım fonlarının menkul kıymet yatırım fonlarına benzer şekilde şemsiye fon yapısında kurulabilmelerine olanak sağlanması planlanmaktadır.”

Saygılarımızla,

Vahdet Deniz AKÇAOĞLU

“UYARI: Bu çalışmada yer alan görüşler, yazarın kendi görüşleri olup, çalıştığı kurumun görüşlerini yansıtmamaktadır. Bu yazı yalnızca bilgilendirme amacıyla yayımlanmış olup, herhangi bir hukuki görüş, yönlendirme ve tavsiye içermemektedir. Ayrıca, bilgiler yazının hazırlandığı tarihteki mevzuat göz önünde bulundurularak verilmiş olup, yazı içeriği aradan geçen zaman içerisinde mevzuat değişiklikleri ve ilgili kurumların konu hakkındaki görüşleri çerçevesinde güncelliğini yitirmiş olabilir.”

Sermaye Piyasası Kanunu – Karşılaştırma Tablosu:

SPK’nın 2023 Yılı Faaliyet Raporu: