Katılım – Kalkınma ve Yatırım Bankaları İçin Murâbaha Standardı Yayımlandı!
Finansal sektörün çeşitlendirilmesi ve farklı alt sektörlerin geliştirilmesi; makroekonomik dalgalanmalara karşı sistemi daha dayanıklı hale getirirken aynı zamanda finansal tabana yayılımı ve farklı kesimlerin finansal erişimini de artırmaktadır. Bu açıdan çeşitli sebeplerle sistem dışı kalmış atıl fonların kazanılmasında başat bir rol oynayan faizsiz finans sektörü, ülkemizde ve dünyada önemini her geçen gün arttırmakta ve hızlı bir gelişim göstermektedir. Onuncu ve on birinci kalkınma planlarına bakıldığında Devlet tarafından stratejik olarak desteklendiği söylenebilecek faizsiz finans sektörünün kendi niteliklerine ve uluslararası standartlara uygun bir yönetişim yapısına kavuşturulması, geliştirilmesi ve büyümesine katkı sağlanması hedeflenmektedir.
Bu doğrultuda Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu’nun (Kurul) 22.02.2018 tarihli ve 7736 sayılı Kararı ile faizsiz bankacılığa ilişkin meslek ilke ve standartlarını belirlemek, tarafsız ve kararlarında bağımsız olarak hizmet vermek üzere Türkiye Katılım Bankaları Birliği (TKBB) bünyesinde Danışma Kurulu kurulmuştur. Katılım bankalarının yanı sıra faizsiz finans faaliyeti yürüten kuruluşların faizsiz ilke ve esaslara uygun olarak faaliyet göstermelerinde yol gösterecek merkezi bir danışma kurulunun ihdası ve bu sahada standardizasyon sağlanması, sektöre yönelik algının iyileştirilmesi ve özellikle de yeni ürünlerin geliştirilmesinde önemli katkılar sağlayacağı öngörülmüştür. Bununla birlikte kalkınma ve yatırım bankalarına da münhasıran faizsiz yöntemlerle sağlamış oldukları kaynaklarla sınırlı olmak üzere 01.01.2020’den itibaren faizsiz finans yöntemlerine dayalı finansman sağlama imkanı da getirilerek sektörün büyümesine yönelik önemli bir adım atılmıştır. Bu bakımdan “Ülkemizde Kalkınma ve Yatırım Bankacılığı ile Faizsiz Finansman Yöntemine Dayalı Faaliyetlerine ilişkin Mevzuatsal Gelişmeler” adlı 29.04.2020 tarihli yazımıza buradan ulaşabilirsiniz.
TKBB Danışma Kurulu’nun faaliyete başladığı 2018’den bu yana faizsiz finans sektörü için önem arz eden pek çok konuda karar aldığı ve birtakım standartlar hazırladığı görülmektedir. Danışma Kurulu’nun internet sitesinde ilan ettiği standartlar arasında Pay Senedi İhracı ve Alım-Satımı Standardı ve Teverruk Standardı bulunmakla birlikte 6 Mayıs 2021 tarihinde Murâbaha Standardı’nı da yayımlamıştır. Bilindiği üzere 5411 sayılı Bankacılık Kanunu madde 77/3’te “Katılım bankaları ile kalkınma ve yatırım bankalarınca faizsiz yöntemlerle gerçekleştirilebilecek faaliyetlere ilişkin usul ve esasları belirlemeye Kurul yetkilidir.” hükmü, Bankaların Kredi İşlemlerine İlişkin Yönetmelik (Yönetmelik) madde 19’da detaylandırılarak her bir finansman yöntemine ilişkin standartların Kurulun uygun görüşü alınmak suretiyle TKBB tarafından belirleneceği yönünde düzenlenmiştir. Bu bakımdan Murâbaha Standardı; katılım bankaları ile Yönetmelik madde 19/10 kapsamında finansman sağlayan kalkınma ve yatırım bankaları için de bağlayıcı niteliktedir.
Standarda kısaca değinecek olursak, konusu hâliyle finansal murâbahaya dayanmaktadır. İçeriği genel itibariyle murâbaha işlemlerine ilişkin hükümler ve ilmi müktesebata dayanan fıkhî gerekçelerden oluşmaktadır. Standartta “finansal murâbaha” müşterinin talimatı ve satın alma vaadi ile bir malın banka tarafından ilk satıcıdan genellikle peşin alınıp üzerine belirli bir kâr ilave edilerek müşteriye vadeli olarak satılması olarak tanımlanmaktadır. Bakıldığında ülkemize özgü murâbaha standardının oluşturularak işleyişinin belirli bir kural setine bağlanması mühim bir kazanım denilebilecektir. Bununla birlikte standartta sadece katılım bankalarının muhatap görüldüğü bir yazım dilinin tercih edilmesi; kalkınma ve yatırım bankalarını kapsayıcılığı açısından eleştirel bir yoruma açıktır. Bu durum standardın önemine gölge düşürmemekle beraber ileriki revizyonlarında bu yönden de bir gözden geçirmeyi gerektirdiği dile getirilebilecektir.
Ülkemizde kalkınma ve yatırım bankaları bu sahada henüz yeni olsa da katılım bankalarının aktiflerindeki ürünlerin dağılımına bakıldığında murâbaha kullanımı öne çıkmaktadır. Sektörün murâbaha ağırlıklı plasman yapısını gözettiğimizde, Murâbaha Standardı’nın uygulamaya konulmasının son derece önemli bir gelişme olduğunu belirtebiliriz.
Saygılarımızla,
Vahdet Deniz AKÇAOĞLU
“UYARI: Bu çalışmada yer alan görüşler, yazarın kendi görüşleri olup, çalıştığı kurumun görüşlerini yansıtmamaktadır. Bu yazı yalnızca bilgilendirme amacıyla yayımlanmış olup, herhangi bir hukuki görüş, yönlendirme ve tavsiye içermemektedir. Ayrıca, bilgiler yazının hazırlandığı tarihteki mevzuat göz önünde bulundurularak verilmiş olup, yazı içeriği aradan geçen zaman içerisinde mevzuat değişiklikleri ve ilgili kurumların konu hakkındaki görüşleri çerçevesinde güncelliğini yitirmiş olabilir.”
Murâbaha Standardı: