Karşılıksız Çekler İçin Banka Sorumluluk Tutarı 1.600 TL’ye Artırıldı

19.01.2018 tarihli ve 30306 sayılı Resmi Gazete’de TCMB tarafından yayımlanan “Çek Defterlerinin Baskı Şekline ve Bankaların Hamile Ödemekle Yükümlü Olduğu Miktarın Belirlenmesine İlişkin Tebliğ (Sayı: 2010/2)’de Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (Sayı: 2018/1)” ile

– 29 Ocak 2018 tarihinden itibaren bankaların süresinde ibraz edilen her çek yaprağı için karşılığının bulunmaması halinde ödemekle yükümlü oldukları tutar 1.410 TL’den 1.600 TL’ye artırıldı.

– 2010/2 sayılı Tebliğ’in yayımından (20 Ocak 2010 tarihinden) önce yayımlanan Tebliğlere göre bastırılan ve süresinde ibraz edilen çeklerin (bu çekler 3167 sayılı Kanuna ilişkin Tebliğler uyarınca bastırılmış olup üzerlerinde tacir olan ve tacir olmayan ayrımı bulunmamaktadır) karşılığının bulunmaması halinde her çek yaprağı için ödemekle yükümlü olunan tutar ise 815 TL’den 940 TL’ye artırıldı.

Yeni düzenleme sonrası 2010/2 sayılı Tebliğ’in değişen 4 üncü ve geçici 2 nci maddeleri ve süresinde ibraz edilen her çek yaprağı için karşılığının hiç bulunmaması ya da kısmen bulunması halinde yapılacak işlemler aşağıda yer almaktadır.

Tebliğ değişikliği 29 Ocak 2018 tarihinde yürürlüğe gireceği için bu tarihten itibaren muhatap bankalara süresinde ibraz edilen ve karşılığı kısmen veya tamamen bulunmayan her bir çek yaprağı için yapılacak banka sorumluluk tutarı ödemelerinde güncellenen tutarların dikkate alınması gerekecektir.

“Bankanın sorumlu olduğu miktar

MADDE 4- (1) Muhatap banka, ibraz eden düzenleyici dışındaki hamile, süresinde ibraz edilen her çek yaprağı için;

a) Karşılığının hiç bulunmaması halinde,

1) Çek bedeli binaltıyüz Türk Lirası veya üzerinde ise binaltıyüz Türk Lirası,

2) Çek bedeli binaltıyüz Türk Lirasının altında ise çek bedelini,

b) Karşılığının kısmen bulunması halinde,

1) Çek bedeli binaltıyüz Türk Lirası veya altında ise çek bedelini aşmamak koşuluyla, kısmi karşılığı binaltıyüz Türk Lirasına tamamlayacak bir miktarı,

2) Çek bedeli binaltıyüz Türk Lirasının üzerinde ise çek bedelini aşmamak koşuluyla, kısmi karşılığa ilave olarak binaltıyüz Türk Lirasını

ödemekle yükümlüdür.”

“GEÇİCİ MADDE 2 – (1) Bu Tebliğden önce yayımlanan Tebliğlere göre bastırılan çeklerden ötürü muhatap banka, süresinde ibraz edilen çekin karşılığının bulunmaması halinde her çek yaprağı için dokuzyüzkırk Türk Lirasına kadar ve kısmen karşılığının bulunması halinde ise bu miktarı her çek yaprağı için dokuzyüzkırk Türk Lirasına tamamlayacak biçimde ödeme yapmakla yükümlüdür.”

SORUMLULUK TUTARINA İLİŞKİN BANKALARCA YAPILMASI GEREKEN MUHASEBE KAYDI

5941 sayılı Çek Kanunu’nun 3 üncü maddesinin 3 üncü fıkrasında muhatap bankaların süresinde ibraz edilen ve karşılığı kısmen veya tamamen bulunmayan her bir çek yaprağı için ödemekle yükümlü oldukları tutar düzenlenmiş olup, bu ödeme yükümlülüğünün hesap sahibi ile muhatap banka arasında çek defterinin teslimi sırasında yapılmış olan dönülemeyecek bir gayri nakdî kredi sözleşmesi hükmünde olduğu belirtilmiştir. Bu sebeple, bankaların müşterilerine verdikleri her bir çek yaprağı için ödemekle yükümlü oldukları tutarı diğer gayrinakdi kredi yükümlülükleri gibi nazım kayıtlarında (98006- Çekler İçin Ödeme Taahhütlerimiz Hesabında) muhasebeleştirmeleri ve bu tutarları her yıl TCMB tarafından yayımlanan Tebliğlerdeki tutarlara göre güncellemeleri gerekmektedir.

BANKALARIN SORUMLULUK TUTARI ÖDEME YÜKÜMLÜLÜKLERİNİN SÜRESİ

Öte yandan, 5941 sayılı Çek Kanunu’nda 3 Şubat 2012 tarih ve 28193 sayılı Mükerrer Resmi Gazete’de yayımlanan ve aynı tarihte yürürlüğe giren 6273 sayılı Kanunla yapılan değişikliklerle çek defterlerinin herbir yaprağı üzerine çekin basıldığı tarihin yazılması zorunlu kılınmış; çekin, üzerinde yazılı baskı tarihinden itibaren beş yıl içinde ibraz edilmemesi hâlinde, bankanın karşılıksız çeklerle ilgili ödemekle yükümlü olduğu tutara ilişkin sorumluluğunun sona ermesi öngörülmüştür (5941 sayılı Kanun md. 3/9). Böylece bankaya hiçbir şekilde iade edilmediği halde kullanılmayan çek yaprakları için bankaların yükümlülüklerine bir süre sınırı getirilmiştir.

Üzerinde çekin basıldığı tarih olan çek yapraklarına ilişkin esaslar ise TCMB tarafından 03.03.2012 tarih ve 28222 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Çek Defterlerinin Baskı Şekline, Bankaların Hamile Ödemekle Yükümlü Olduğu Miktar İle Çek Düzenleme ve Çek Hesabı Açma Yasağı Kararlarının Bildirilmesine ve Duyurulmasına İlişkin Tebliğ (Sayı: 2010/2)’de Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (2012/2)” ile belirlenmiş ve bankalar bu Tebliğ’de belirlenen esaslar dahilinde çek defterleri üzerinde baskı tarihine yer vermeye başlamışlardır.

Üzerinde basıldığı tarih yer almayan çeklerle ilgili olarak muhatap bankanın kanunen ödemekle yükümlü olduğu tutara ilişkin sorumluluğu ise Çek Kanunu’nun Geçici 3 üncü maddesi uyarınca bu çeklerin 30.06.2018 tarihine kadar muhatap bankaya ibraz edilmemesi halinde sona erecektir.

BANKA SORUMLULUK TUTARINDA ZAMANAŞIMI

Süresinde ibraz edilen bir çek yaprağı için banka sorumluluk tutarının ibraz sırasında istenmemiş olması sonradan istenmesine engel teşkil etmemekte olup, bankaların hamile karşı banka sorumluluk tutarından kaynaklı borçları hakkında 10 yıllık genel zamanaşımı süresi bulunmaktadır. Buna göre, geçmiş yıllarda bankalara ibraz edilip karşılıksız işlemi yapılmış, ancak, banka sorumluluk tutarı talep edilmemiş çeklerde, çek hamillerinin 10 yıllık zamanaşımı süresinde ilgili tutarı bankalardan talep hakkı saklı bulunmaktadır. Burada talep edilecek tutarla ilgili çeke ilişkin karşılıksız işleminin yapıldığı yıl içinde geçerli sorumluluk tutarlarının dikkate alınması gerekmektedir. 2010 yılından bu yana olan sorumluluk tutarları aşağıdaki tabloda verilmektedir.

Hamdi GİRGİN

“NOT: Bu çalışmada yer alan görüşler, yazarın kendi görüşleri olup, çalıştığı kurumun görüşlerini yansıtmamaktadır. Bu yazı yalnızca bilgilendirme amacıyla yayımlanmış olup, herhangi bir hukuki görüş, yönlendirme ve tavsiye içermemektedir.”

Hamdi İlkay Girgin

Makalenin yazarı Hamdi Girgin 2001 – 2004 yılları arasında Bankalar Yeminli Murakıp Yardımcısı, 2004 yılından 2010 yılı sonuna kadar da Bankalar Yeminli Murakıbı olarak Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nda görev yaptı. 2011 yılı başından bu yana özel bir bankada Mevzuat ve Uyum Müdürü olarak görev yapmaktadır. Bankacılık, AML ve sermaye piyasası mevzuatı başta olmak üzere banka ve finans kurumlarını ilgilendiren her türlü mevzuat üzerinde çalışmaktadır.

 

Çek Defterlerinin Baskı Şekline ve Bankaların Hamile Ödemekle Yükümlü Olduğu Miktarın Belirlenmesine İlişkin Tebliğ (Sayı: 2010/2)’de Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (Sayı: 2018/1)