Karşılıklar Yönetmeliği Değişikliğiyle ELÜS’ler 2.Grup Teminatlar Kapsamına Alındı
Bilindiği üzere Devletin 23.03.2021 tarihli Ekonomi Reformları Eylem Planı’nda Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) sorumluluğundaki eylemler için bankacılık sektörünün aktif kalitesinin artırılmasına yönelik eylemlere yer verilmiş ve bu eylemlerden “3.1.b. Yakın izlemedeki kredilere yönelik olarak bankacılık sektöründe operasyonel yeniden yapılanma ve firma rehabilitasyon fonksiyonları oluşturulacaktır.” eylemi kapsamında hazırlanan “Sorunlu Alacak Çözümleme Rehber Taslağı” BDDK internet sitesinde yayımlanarak kamuoyunun görüşüne açılmıştı. Aynı zamanda bankalar arasındaki olası birtakım uygulama farklılıklarının giderilmesi ve ihtiyaç duyulan sahalarda iyileştirmelerde bulunulması amacıyla “Kredilerin Sınıflandırılması ve Bunlar İçin Ayrılacak Karşılıklara İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik”te de değişiklik yapılmasının planlandığını 24.06.2021 tarihli yazımızda belirtmiştik. Kredi yaşam döngüsü rehber taslakları hakkındaki söz konusu yazımıza ulaşmak için buraya tıklayabilirsiniz.
Yukarıda belirtilen gelişmeler ışığında 06.07.2021 tarihli ve 31533 Resmi Gazete’de Kredilerin Sınıflandırılması ve Bunlar İçin Ayrılacak Karşılıklara İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik (Yönetmelik) yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu kapsamda Yönetmelik ışığında Türkiye Ürün İhtisas Borsası A.Ş.’de işlem gören elektronik ürün senetleri (ELÜS) başta olmak üzere getirilen önemli yenilik ve değişikliklere özetle aşağıda yer verilmiştir:
- “ELÜS”ler ve “Devlet Destekli Ticari Alacak Sigortası Poliçeleri” 2.grup teminatlar arasına alınmıştır.
Bilindiği üzere 5174 sayılı Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Kanunu’nun 53.maddesi kapsamında kurulmuş olan Türkiye Ürün İhtisas Borsası A.Ş.’de işlem gören elektronik ürün senetlerine (ELÜS) ilişkin piyasanın işlerliğinin ve derinliğinin artırılması; Cumhurbaşkanlığı Finans Ofisi tarafından hazırlanan İFM Eylem Planı’nın bileşenlerinden biri olmuştur. Bu doğrultuda mevcutta “Üçüncü Grup Teminatlar” arasında yer alan, Türkiye Ürün İhtisas Borsası A.Ş.’de işlem gören Elektronik Ürün Senetleri ile Devlet Destekli Ticari Alacak Sigortası Poliçeleri, teminat olarak kabul edilebilirliğinin kolaylaştırılması ve yüksek teminat oranıyla dikkate alınması amacıyla “İkinci Grup Teminatlar” kapsamına dâhil edilmiştir.
Malumunuz tarımsal emtiayı temsil için oluşturulmuş yeni sayılabilecek bir finansal enstrüman olan ELÜS’ler hisse senetleri, kira sertifikaları, tahvil-bono gibi bir kıymetli evrak olup; Merkezi Kayıt Kuruluşu’nda kayden izlenmektedir. ELÜS’lerin finansal piyasalarda yerini almasıyla birlikte bankacılık sektöründe ELÜS teminatlı finansman / kredi işlemlerinin de sayıca artmaya başladığı söylenebilecektir. Bununla birlikte ELÜS’ler ile ilgili bir diğer güncel gelişmeye de değinecek olursak; Sermaye Piyasası Kurulu’nun (SPK) 01.07.2021 tarihli toplantısında III-37.1 sayılı Yatırım Hizmetleri ve Faaliyetleri ile Yan Hizmetlere İlişkin Esaslar Hakkında Tebliğ’in (Tebliğ) tanımlar ve kısaltmalar başlıklı 3.maddesinin (e) bendinde tanımlanan “finansal varlıklar” tanımı içerisinde ELÜS’lerin de olduğunun kabulü ve bu kapsamda ELÜS’lerin bireysel portföy yöneticiliği faaliyetine konu edilebilmelerine karar verilmiş olmasıdır.
Not: Bireysel portföy yöneticiliği faaliyetini aracı kurumlar, kalkınma ve yatırım bankaları ile portföy yönetim şirketleri SPK’dan izin alarak yürütebilirler. (Tebliğ madde 38 /1)
- Donuk alacak sınıf değişikliklerinin sınırlarını belirleyen kriterler dokümante edilecektir.
Kredilerin Sınıflandırılması ve Bunlar İçin Ayrılacak Karşılıklara İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin belgelendirme ve sistem başlıklı madde 18 / 3 uyarınca bankalar donuk alacaklarının canlı olarak sınıflandırılmasına veya donuk veya canlı alacakların alt grupları arasında daha yüksek kredi değerliliğini gösteren grupta yeniden sınıflandırılmasına ilişkin uygulamalarını belgelendirmek ve BDDK denetimine hazır bulundurmak zorundadır. Bununla birlikte, bankaların söz konusu nitelikteki uygulamalarını bir politika metni çerçevesinde gerçekleştirmelerinin fayda sağlayacağından hareketle Yönetmelik ile yeni bir kural getirilmiştir. Bu doğrultuda her bir yeniden sınıflandırma uygulamasına ilişkin değerlendirmelerin belgelendirilmesi zorunluluğuna ilave olarak, bu nitelikteki sınıf değişikliklerinin genel itibarıyla sınırlarını belirleyen bir politika metninin oluşturulması zorunlu kılınmaktadır.
Dolayısıyla bankalarca donuk alacakların sınıf değişikliğinde tatbik edilecek kriterlere ilişkin iç dokümanının hazırlanması veya mevcuttaki ilgili dokümana dahil edilmesi ve BDDK denetimine hazır bulundurulması gerekecektir.
- Yeniden yapılandırmadan önce borçlunun geri ödeyebilme kapasitesine ilişkin bankalarca değerlendirme yapılması gerekli kılınmıştır.
Mevzuatta borçluya ait yükümlülüklerin yeniden yapılandırılmasına karar verilmeden önce, bankalarca borçlunun geri ödeyebilme kapasitesine ilişkin bir değerlendirme yapmaya yönelik bir hüküm yer almadığından Yönetmeliğin “Yeniden yapılandırma” başlıklı 7.maddesine yeni bir fıkra eklenmiştir. Böylelikle borçluya ait yükümlülüklerin yeniden yapılandırılmasına karar verilmeden önce, bankalarca borçlunun geri ödeyebilme kapasitesine ilişkin bir değerlendirme yapılması ve sonucunun uygun bulunması halinde borçluların yeniden yapılandırma kapsamına alınması hüküm altına alınmaktadır.
Dolayısıyla bankalarca yeniden yapılandırmaya karar verilmeden önce borçluların geri ödeyebilme kapasitesine ilişkin kriterlerin belirlenerek / dokümante edilerek yazılı süreçlerine borçlunun geri ödeyebilme kapasitesine ilişkin bir değerlendirme adımı eklenmesi ve uygulanması gerekecektir.
- 5.grupta izlenen kredilerin kayıttan düşülmesinde bankalarca uygun görülen sürenin gerekçelendirilmesi zorunlu tutulmuştur.
TFRS 9 kapsamında kayıttan düşme uygulaması ihtiyari olmamakla birlikte Kredilerin Sınıflandırılması ve Bunlar İçin Ayrılacak Karşılıklara İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik bunu bankaların inisiyatifine bırakmaktadır. Bu açıdan bankalar ilave karşılık giderine katlanmamak amacıyla veya alacağın belli bir vadede tahsil edilebileceği düşüncesiyle 5. grupta izlenen kredileri uzun süre bilançosunda taşımaktadır. Alacakların türü, borçluya özgü koşullar, makroekonomik ortam gibi belirleyiciler makul tahsilat beklentisini tanımlamak açısından güçlük yarattığından, kayıttan düşmenin bir kural olduğu ancak zamanın uygunluğunun bankaya bırakıldığı bir uygulama ile Yönetmeliğin “Diğer hususlar” başlıklı 8.maddesinin üçüncü fıkrasında değişikliğe gidilmiştir.
Dolayısıyla bu kapsamda bankalarca belirlenen sürenin gerekçelendirilerek kayıt altına alınması ve BDDK denetime hazır bulundurulması zorunlu kılınmaktadır.
- Alacaklardan dolayı edinimlerin kapsamına “ortaklık payları” ve “diğer varlıklar” eklenmiştir.
Bankalar, ihtiyaçları için satın almadıkları halde alacaklarını tasfiye etmek için kredilerinin teminatında olsun olmasın gayrimenkul, emtia gibi mal edinmek zorunda kalabilmektedir. 5411 sayılı Bankacılık Kanunu’nun 57.maddesince bankaların ticaret amacıyla gayrimenkul / emtia alım satımının yasaklanması; bir taraftan spekülatif olan bir ticaret dalının risklerinin banka bilançosuna taşınması diğer taraftan ekonominin geniş kaynaklarını yöneten bankaların bu sahadaki spekülatif hareketleri artırmalarını önlemeyi ve banka kaynaklarının verimli sahalara yönlendirilmesini sağlamayı hedeflemektedir. Bu bakımdan bankaların alacaklardan dolayı edinilmek zorunda kalınan emtia ve gayrimenkullerin elden çıkarılmasına ilişkin usûl ve esasların belirlenmesinde Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu (Kurul) görevlendirilmiştir.
Bu bakımdan Yönetmelik değişikliği ile de fiiliyatta alacaklar dolayısıyla gayrimenkul ve emtia dışında edinilmek zorunda kalınan varlıklar bulunması ve bu varlıkların muhasebeleştirilmesi ile ilgili sektörden gelen talepler gözetilerek Kredilerin Sınıflandırılması ve Bunlar İçin Ayrılacak Karşılıklara İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin 16.maddesine gayrimenkul ve emtiaya ilave olarak “alacaklardan dolayı edinilen ortaklık payları” ve “diğer varlıklar” eklenmiştir. Ayrıca alacaklardan dolayı edinilen emtia, gayrimenkul, ortaklık payları ve diğer varlıkların elden çıkarılmasında bankalarca uyulan edinim tarihinden itibaren 3 yıllık süre kuralındaki süreyi değiştirmeye Kurul yetkili kılınmıştır. Böylelikle alacaklardan dolayı edinilen varlıkların elden çıkarılmasında tatbik edilen 3 yıllık süre kuralında değişiklik yapma yetkisi; somut durum ve içinde bulunulan koşulların (Örneğin; pandemi nedeniyle küresel piyasalardaki belirsizlikler ve risklerin yüksek olduğu bir dönemde yaşanan olumsuzlukları azaltmak ve uygulayıcılara destek olmak vs.) gözetimini mümkün kılmak için Kurulun ihtiyarına bırakılmıştır. Örneğin; 08.12.2020 tarihli ve 9312 sayılı Kurul Kararı ile emtia ve gayrimenkullerin edinim tarihinden itibaren 3 yıl içinde elden çıkarılması zorunluluğunun uygulanmamasına karar verilmişti.
- Alacaklardan dolayı edinimlerin değerinin tespitinde uygulanacak esaslar belirlenmiştir.
Alacaktan dolayı edinilecek varlıkların alacağa mahsup edilirken ki değerinin tespiti hususuna açıklık getirmek amacıyla Kredilerin Sınıflandırılması ve Bunlar İçin Ayrılacak Karşılıklara İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin “Bankaların alacaklarından dolayı edindikleri varlıklar” başlıklı 16.maddesine yeni bir fıkra eklenmiştir.
Böylelikle alacaktan dolayı edinilecek emtia, gayrimenkul, ortaklık payları ve diğer varlıklar için edinim tarihinden önce Kredi Riski Azaltım Tekniklerine İlişkin Tebliğ’de belirtilen esas ve usullere göre gerçeğe uygun değer tespiti yapılacağı, kredi borcuna mahsuben hesaplanan tutar ile gerçeğe uygun değerinden satış maliyetleri düşülmüş tutardan düşük olanı üzerinden kayda alınacağı hüküm altına alınmıştır.
Saygılarımızla,
Vahdet Deniz AKÇAOĞLU
“UYARI: Bu çalışmada yer alan görüşler, yazarın kendi görüşleri olup, çalıştığı kurumun görüşlerini yansıtmamaktadır. Bu yazı yalnızca bilgilendirme amacıyla yayımlanmış olup, herhangi bir hukuki görüş, yönlendirme ve tavsiye içermemektedir. Ayrıca, bilgiler yazının hazırlandığı tarihteki mevzuat göz önünde bulundurularak verilmiş olup, yazı içeriği aradan geçen zaman içerisinde mevzuat değişiklikleri ve ilgili kurumların konu hakkındaki görüşleri çerçevesinde güncelliğini yitirmiş olabilir.”
Kredilerin Sınıflandırılması ve Bunlar İçin Ayrılacak Karşılıklara İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik – Karşılaştırma Tablosu: