İhracat Bedelinin Yurda Getirilmesi: Tarihsel Süreç ve TCMB’ye Satış Oranının %40’tan %30’a Düşürülmesi
Bilindiği üzere ihracat bedellerinin yurda getirilmesi uygulaması, Türk parasının kıymetinin korunması gayesiyle getirilen yasal yükümlülüklerden biridir. Böylelikle ihraç edilen mal ve hizmetlerin karşılığını oluşturan ekonomik değerin yurtta kalması amaçlanmaktadır. Ülkemizdeki tarihsel arka planına baktığımızda 08.02.2008 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 2008/13186 sayılı Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Kararda Değişiklik Yapılmasına Dair Karar ile ticari amaçlarla ihraç edilen malların bedellerinin ihracatçılar tarafından yurda getirilerek bankalar aracılığıyla Türk Lirası (TL) cinsinden olması halinde tevsiki, döviz cinsinden olması halinde ise satılması zorunluluğu kaldırılarak 08.02.2008’ten itibaren ihracat bedellerinin tasarrufu serbest bırakılmıştır. Akabinde 10 yılı aşkın bir serbestliğin ardından 04.09.2018 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan “Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ (İhracat Bedelleri Hakkında Tebliğ No:2018-32/48)” ile ihracat bedellerinin yurda getirilmesine dair kurallar yeniden düzenlenmiş olup; “Türkiye’de yerleşik kişiler tarafından gerçekleştirilen ihracat işlemlerine ilişkin bedeller, ithalatçının ödemesini müteakip doğrudan ve gecikmeksizin ihracata aracılık eden bankaya transfer edilir veya getirilir. Bedellerin yurda getirilme süresi fiili ihraç tarihinden itibaren 180 günü geçemez. Söz konusu bedellerin en az %80’inin bir bankaya satılması zorunludur.” hükmü getirilmiştir. İhracat bedeli dövizlerin yurda getirilmesi ve getirilen dövizin bankalara satışına ilişkin uygulama süresi 2019-32/53 ve 2019-32/55 no’lu Tebliğler ile 6’şar ay uzatılmıştır. Detaylı bilgi için 06.09.2018 tarihli yazımıza ve 02.04.2019 tarihli yazımıza üzerine tıklayarak ulaşabilirsiniz.
Söz konusu düzenlemeye dair Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) tarafından 06.11.2018 tarihinde yayımlanan İhracat Genelgesi’nin 8. maddesinde de aynı sonucu doğuran ifadelere yer verilmekle birlikte TCMB’ye satış zorunluğu getiren bir hüküm bulunmamaktaydı. Devamında 31.12.2019 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 2019-32/56 Sayılı Değişiklik Tebliği ile ihracat bedellerinin Türkiye’ye getirilmesi uygulaması kalıcı hale getirilirken, anılan bedellerin en az %80’inin bankaya satılması zorunluluğu kaldırılmıştır. Bunun yanı sıra TCMB’nin internet sitesinde yayımlanan ihracat bedellerinin yurda getirilmesine dair 06.11.2018 tarihli İhracat Genelgesi yayımdan kaldırılarak 16.01.2020 tarihinde yeni “İhracat Genelgesi” yayımlanmış ve akabinde Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın 31.12.2021 tarihli Talimatı ile dahil edilen “İhracat Bedellerinin Merkez Bankasına Satışı” başlıklı Ek Madde 1 ile ihracat bedellerinin bankaya satılması uygulaması tekrar getirilmiştir. Bu doğrultuda 03.01.2022 tarihinden itibaren yürürlüğe giren Ek Madde 1 uyarınca yurda getirilen ihracat bedellerinin “İhracat Bedeli Kabul Belgesi” (İBKB) veya “Döviz Alım Belgesi”ne (DAB) bağlanması ve bedelin %25’nin ilgili Banka üzerinden TCMB’ satılması ve bunun TL karşılığının ihracatçı firmanın banka hesabına aktarılması şeklinde bir düzenlemeye gidilmiştir. Devamında Hazine ve Maliye Bakanlığının 15.04.2022 tarihli Talimatı ile ”TCMB İhracat Genelgesi’ndeki Ek Madde 1’de yapılan değişiklikle 18.04.2022 tarihinden itibaren yürürlüğe girmek üzere ihracat bedellerinin TCMB’ye satılma zorunluluğu %25’den %40’a yükseltilmiştir.
Bu kez, Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın “07.06.2024 Tarih ve 3187388 Sayılı Yazısı” ile İhracat Genelgesi’nde değişiklik yapılarak ihracat bedellerinin İBKB’ye veya DAB’a bağlanması gereken oran 10.06.2024 tarihinden itibaren yürürlüğe girmek üzere %40’tan %30’a düşürülmüştür.
Bu değişiklikle;
- 10.06.2024 tarihinden itibaren, İBKB’ye veya DAB’a bağlanan ihracat bedellerinin %30’u İBKB’yi veya DAB’ı düzenleyen bankaya satılacaktır.
- Fiili ihracat 10.06.2024 tarihinden önce gerçekleştirilmiş olsa dahi, 10.06.2024 tarihinden itibaren İBKB’ye veya DAB’a bağlanan ihracat bedellerinde en az satış zorunluluğu %30 olarak uygulanacaktır.
- Bu bedeller bankaca TCMB tarafından ilan edilen ve işlem günü için geçerli döviz alış kuru üzerinden aynı gün TCMB’ye satılacak ve TCMB’nin banka nezdindeki hesabına aktarılacaktır.
- Söz konusu tutarın tam karşılığı banka tarafından ihracatçıya TL olarak ödenecektir.
Saygılarımızla,
Vahdet Deniz AKÇAOĞLU
“UYARI: Bu çalışmada yer alan görüşler, yazarın kendi görüşleri olup, çalıştığı kurumun görüşlerini yansıtmamaktadır. Bu yazı yalnızca bilgilendirme amacıyla yayımlanmış olup, herhangi bir hukuki görüş, yönlendirme ve tavsiye içermemektedir. Ayrıca, bilgiler yazının hazırlandığı tarihteki mevzuat göz önünde bulundurularak verilmiş olup, yazı içeriği aradan geçen zaman içerisinde mevzuat değişiklikleri ve ilgili kurumların konu hakkındaki görüşleri çerçevesinde güncelliğini yitirmiş olabilir.”
Makalenin yazarı Vahdet Deniz AKÇAOĞLU, 2007 – 2009 yılları arasında özel bir bankanın İç Kontrol Merkezi Başkanlığı’nda Denetçi olarak, 2009 yılından 2018 yılına kadar aynı bankanın Uyum Başkanlığı’nda Ürün ve Hizmetler Uyum Kontrol Yöneticisi olarak görev yaptı. 2019 yılından itibaren de İç Kontrol ve Uyum Başkanlığı’nda Etik ve Mevzuat Takip Yöneticisi olarak görev yapmaktadır. Bankacılık ve sermaye piyasası mevzuatı ile kurumsal yönetim, etik, iç sistemler konuları başta olmak üzere banka ve finans kurumlarını ilgilendiren her türlü mevzuat üzerinde çalışmaktadır.
