Girişimcilik Finansmanında Yeni Bir Model: Paya Dayalı Kitle Fonlaması

Köylerdeki imece usulünün finansal piyasalardaki karşılığı diyebileceğimiz kitle fonlaması, bir proje ya da girişimin çok sayıda kişinin ufak meblağları ile internet üzerinden fonlamasına dayalı yeni nesil bir finansman aracıdır. Özellikle girişim şirketleri ve “start-up” şeklinde kurulmuş firmaların sermayeye ulaşımını kolaylaştıran kitle fonlama platformları gibi alternatif finansman mekanizmaları tüm dünyada giderek yaygınlaşmaktadır. Ülkemizde 2017 yılında 6362 Sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’nda yapılan değişiklik ile yasal altyapısı oluşturulan Kitle Fonlaması’na 13.01.2018 tarihli yazımızda değinmiştik. Bunun yanı sıra kitle fonlamasına ilişkin düzenleme yapma ve platformları yetkilendirme görevi verilen Sermaye Piyasası Kurulu (“SPK”) nezdinde yürütülen ikincil düzenleme çalışmalarına 29.07.2019 tarihli yazımızda değinmiş ve ortaklığa dayalı kitle fonlaması modeline ilişkin taslak çalışmanın kamuoyu görüşüne açıldığını belirtmiştik. Söz konusu Paya Dayalı Kitle Fonlaması Tebliği (III-35/A.1) (“Tebliğ”) 03.10.2019 tarihli ve 30907 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Tebliğ ile yetkilendirilecek kitle fonlaması platformlarının işlettikleri internet siteleri vasıtasıyla girişimcinin kitleye, kitlenin de girişimciye erişimini kolaylaştıracak düzenli bir yatırım ortamının sağlanması amaçlanmaktadır.

Kitle fonlaması ile ilgili ülkemizdeki gelişmelerde bir yandan devam etmektedir. 2019-2023 dönemini kapsayan ve 23.07.2019 tarih ve 30840 (mükerrer) sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 11.Kalkınma Planı ile

• Yenilikçi projelerin finansmanı için kitle fonlaması gibi modern ve yeni nesil finansman modellerinin ülkemiz sermaye piyasalarına kazandırılması,
• Kitle fonlaması, girişim ve risk sermayesi gibi yollarla bankacılık dışı doğrudan finansman uygulamalarının çeşitlendirilmesi ve kullanımın yaygınlaştırılması için düzenleme ve çalışmalar yapılması,
• Kurumsal ve bireysel girişim sermayesi, kitle fonlaması, etki yatırımcılığı gibi alternatif finansman imkânlarının güçlendirilmesi ve kullanımlarının artırılması hedeflenmektedir.

Ayrıca 2020-2022 dönemini kapsayan ve 04.10.2019 tarih ve 30908 (mükerrer) sayılı Resmî Gazete’de Cumhurbaşkanı Kararı ile yayımlanan Orta Vadeli Program’da kitle fonlaması uygulaması ile yatırımcılar için alternatif bir yatırım kanalı, girişimciler içinde yeni bir finansman kanalı oluşturulması politika ve tedbirler arasında sayılmıştır.

TEBLİĞ’İN GETİRDİKLERİ

Tebliğ kapsamında sadece paya dayalı kitle fonlaması düzenlenmektedir. Paya dayalı kitle fonlaması, pay karşılığında kitle fonlama platformları aracılığıyla halktan para toplanması olarak tanımlanmaktadır. Bununla birlikte ortaklığa dayalı kitle fonlaması; 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 552. maddesindeki Sermaye Piyasası Kanunu hükümleri saklı kalmak kaydıyla bir şirket kurmak veya şirketin sermayesini artırmak maksadıyla yahut vaadiyle halka her türlü yoldan çağrıda bulunularak para toplanması yasağının istisnası olarak yerini almıştır.

Tebliğ ile ödül veya bağış karşılığında fon toplanması faaliyeti kapsam dışı tutulmuştur. Tebliğ; 6 bölüm, 28 madde ve 4 ekten oluşmakta olup; genel itibariyle kitle fonlama platformlarına, faaliyetlerine, platform üyeliği ve kampanya süreci ile fon kullanım yerleri ve girişim şirketlerine ilişkin esaslar düzenlenmektedir.

Tebliğ kapsamında getirilen bazı önemli başlıklara ve açıklamalara aşağıda özetle yer verilmiştir:

1. Listeye Alınma Zorunluluğu ve Platformlarca Sağlanması Gereken Şartlar

Kitle fonlamasına aracılık eden ve elektronik ortamda hizmet veren kuruluşlar “Kitle Fonlama Platformu” (“Platform”) olarak tanımlanmıştır. Tebliğ’de belirtilen şartları sağlayan sadece SPK’nın faaliyet izni verdiği ve listesine aldığı platformlar kitle fonlamasına aracılık edebilecektir. Böylelikle girişimciler ile bireysel yatırımcılar internet üzerinden bahse konu platformlarda buluşabilecektir.

Platform işletebilecek kuruluşlar arasında “Katılım Bankaları” ve “Geniş Yetkili Aracı Kurumlar“da sayılmıştır. Anılan kuruluşların listeye alınma koşullarında aşağıda belirtilen şartları sağlamak kaydıyla muafiyet tanınmıştır.

• Tebliğ’de nitelikleri belirlenen bir yatırım komitesini oluşturmuş olması,
• Merkezi Kayıt Kuruluşu (“MKK”) ve Emanet Yetkilisi (İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş. ile diğer portföy saklayıcıları) ile sözleşme imzalaması ve bilgi sistemleri altyapısını bu kuruluşların belirlediği esaslar çerçevesinde uyumlaştırması,
• Üyelerin, girişim şirketi yetkilileri ve/veya girişimci ile elektronik ortamda iletişim kurabilecekleri altyapıyı platform nezdinde oluşturması.

Katılım Bankaları ve Geniş Yetkili Aracı Kurumlar’da aksi belirtilmedikçe platformlar için öngörülen hükümlere tabidir.

2. Yatırım Komitesi Oluşturma Zorunluluğu ve Sorumluluk

Tebliğ’de platform bünyesinde oluşturulacak yatırım komitesinin üyelik yapısı, karar alma mekanizması ve işleyişine ilişkin esaslara yer verilmiştir. Bu doğrultuda kitle fonlamasına katılacak girişimler ön elemeden geçecektir. Aracılık eden platformların kendi bünyelerinde oluşturacakları en az üçer kişilik yatırım komitelerince incelenecek ve kriterlere uygun girişimler fon toplayabilecektir. Her girişim, kitle fonlamasından faydalanamayacaktır.

Katılım bankaları ve geniş yetkili aracı kurumlar, yatırım komitesinin yalnızca bir üyesinin platformun yönetim kurulu üyesi olması ve bireysel katılım yatırımcısı lisansına sahip olması zorunluluğundan muaf tutulmuş ve bu kurumlarda yatırım komitesinin yalnızca bir üyesinin bireysel katılım yatırımcısı lisansına sahip olması yeterli görülmüştür.

3. Platformlarca Gerçekleştirilebilecek Faaliyetler

Platformlar münhasıran kitle fonlaması faaliyeti yürütebilirler. Bu faaliyetlerin yürütülmesi esnasında girişim şirketlerine veya girişimciye yönelik danışmanlık hizmeti verilmesi buna aykırılık teşkil etmez. Kitle fonlaması faaliyeti kapsamında uyulması gereken esasların girişimci ile platform arasında imzalanacak yazılı bir kitle fonlaması sözleşmesi ile belirlenmesi zorunlu tutulmuştur. İlgili sözleşmenin, Tebliğ’de yer alan asgari şartları taşıması gerekmektedir.

Ayrıca platformların gerçekleştiremeyecekleri faaliyetlerde Tebliğin 12. maddesinde ayrıntılı olarak düzenlenmiştir.

4. Platform Üyelik İşlemleri

Kitle fonlaması işlemlerinde bulunabilmek için yatırımcıların ilgili platforma elektronik ortamda üye olmaları zorunlu kılınmıştır. Üyelik sözleşmesinin akdedilmesi, MKK’ya bildirim dâhil olmak üzere üyelik işlemleri kapsamında Platformlar tarafından izlenmesi gereken usul ve esaslar düzenlenmiştir.

5. Yatırım Sınırları

Olası kayıpların sınırlandırılması için nitelikli yatırımcı olmayan gerçek kişiler, bir takvim yılı içerisinde en fazla 20 bin TL yatırım yapabilecektir. Bu limit yatırımcının gelir düzeyine bağlı olarak 100 bin TL’ye kadar artırılabilecektir. Tüzel kişiler ve nitelikli yatırımcılar açısından ise herhangi bir sınırlama bulunmamaktadır.

6. Tüm Payların Kayden Oluşturulması ve İzlenmesi Zorunluluğu

Toplanan fonlar karşılığında çıkarılacak paylar da dâhil olmak üzere girişim şirketinin tüm paylarının MKK nezdinde elektronik ortamda kayden oluşturulması ve hak sahipleri bazında izlenmesi zorunlu tutulmuştur.

7. Girişim Şirketinin Taşıması Gereken Nitelikler

Paya dayalı kitle fonlaması yoluyla bireysel yatırımcılar tek başlarına kayda değer bir etki yaratamayacak olan küçük tutardaki fonlarını birleştirerek bir şirketin hayata geçmesini sağlayabilecek ve gelişme potansiyeli olan bir şirkete daha kuruluş aşamasında ortak olma fırsatını elde edebilecektir. Bununla birlikte Tebliğ’de kitle fonlaması yoluyla fon toplayacak girişim şirketlerinin teknoloji ve/veya üretim faaliyetinde bulunma, son beş yıl içinde kurulmuş olma gibi taşımaları gereken şartlar öngörülmektedir. Ayrıca halka açık ortaklıklar, yönetim kontrolü başka bir tüzel kişiye ait olan şirketler, halka açık ortaklıklar ile sermaye piyasası kurumlarının önemli etkiye sahip olduğu şirketlerin kitle fonlaması yoluyla fon toplamasına izin verilmemektedir.

8. Paya Dayalı Kitle Fonlaması Faaliyetindeki Operasyonel İşlemler

Bir girişim şirketinin veya projenin ihtiyaç duyduğu fonu sağlamak amacıyla gerçekleştirilen fon toplama talebinin platformlar üzerinden kampanya kapsamında kamuya duyurulması, toplanan fonların ilan edilen amacına uygun olarak kullanıldığının kontrolü ve denetimine ilişkin operasyonel (kampanya süreci vb.) işlemlerin; Tebliğ kapsamında belirlenen usul ve esaslar dâhilinde Merkezi Kayıt Kuruluşu (MKK) ve Emanet Yetkilisi ile birlikte Kitle Fonlama Platformları, yatırımcılar ve girişim şirketleri arasında gerçekleşeceği düzenlenmektedir.

9. Yurt Dışında Yerleşik Platformların Faaliyetleri

Türkiye’de yerleşik kişilerin yurt dışında kurulu platformlar üzerinden katıldıkları kitle fonlaması işlemleri Tebliğ’in kapsamı dışında bırakılmıştır. Ancak Türkiye’de yerleşik kişilere yönelik tanıtım ve pazarlama faaliyetlerinde bulunulması gibi bazı hallerde Tebliğ uygulama alanı bulacağından, yurt dışında kurulu platformların da dikkatli hareket etmesi gerekmektedir.

SONUÇ

Tebliğ ile birlikte yakın zamanda kitle fonlama platformu listesine alınma başvurularının başlaması ve bu başvuruların sonuçlanmasıyla girişimcilerin ve girişim şirketlerinin kitle fonlama kampanyalarını hayata geçirmesi söz konusu olacaktır. Böylelikle ekonomik kalkınmayı destekleyici potansiyele sahip yenilikçi ve teknoloji odaklı girişimlerin hayata geçirilmesine zemin oluşturulacaktır. Ayrıca yatırımcıların haklarını gözeten ilke ve kurallar ile kontroller sayesinde insanların saadet zincirlerinin tuzağına düşerek mağdur olmasının da önüne geçilebilecektir.

Saygılarımızla,

Vahdet Deniz AKÇAOĞLU

“UYARI: Bu çalışmada yer alan görüşler, yazarın kendi görüşleri olup, çalıştığı kurumun görüşlerini yansıtmamaktadır. Bu yazı yalnızca bilgilendirme amacıyla yayımlanmış olup, herhangi bir hukuki görüş, yönlendirme ve tavsiye içermemektedir. Ayrıca, bilgiler yazının hazırlandığı tarihteki mevzuat göz önünde bulundurularak verilmiş olup, yazı içeriği aradan geçen zaman içerisinde mevzuat değişiklikleri ve ilgili kurumların konu hakkındaki görüşleri çerçevesinde güncelliğini yitirmiş olabilir.”

PAYA DAYALI KİTLE FONLAMASI TEBLİĞİ (III – 35/A.1)

PAYA DAYALI KİTLE FONLAMASI TEBLİĞİ EKLERI

KİTLE FONLAMASI SPK BASIN DUYURUSU – 03.10.2019