Firmaların Yurt Dışı Kaynaklı Dövizlerinin TL’ye Dönüşümünün Desteklenmesi Hk. Tebliğ
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (“TCMB”) tarafından 2023 Yılı Para Politikası ve Liralaşma Stratejisi kapsamında ticari hayatta liralaşmanın desteklenmesi amacıyla firmaların yurt dışı kaynaklı dövizlerinin Türk Lirası’na dönüşümüne destek sağlanmasına yönelik düzenleme yapılması bir süredir beklenmekteydi. Bu doğrultuda TCMB tarafından hazırlanan Firmaların Yurt Dışı Kaynaklı Dövizlerinin Türk Lirasına Dönüşümünün Desteklenmesi Hakkında Tebliğ (Sayı 2023/5) (“Tebliğ”), 26.01.2023 tarihli ve 32085 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Malumunuz Liralaşma Stratejisi özetle hane halkı, firma ve bankacılık kesiminin varlık ve yükümlülüklerinde Türk lirası (TL) cinsinden kalemlerin payının kademeli bir şekilde artırılması ve finansal sistemin TL ağırlıklı bir yapıya dönüştürülmesidir. Baktığımızda Liralaşma Stratejisi çerçevesinde 2022 yılında ihracat ve döviz kazandırıcı hizmetler döviz gelirlerinin ilk aşamada %25’inin, nisan ayından itibaren ise %40’ının TCMB’ye satışı, yurt dışı yerleşiklere yönelik açılan YUVAM hesaplarından elde edilen dövizin TCMB’ye satımı, Vatandaşlık Kanunu kapsamında TCMB’ye yapılan döviz satışları, yabancı gerçek kişilere gayrimenkul satışlarından elde edilen dövizin TCMB’ye satışı ve genişletilmiş konut finansman paketi işlemlerinden TCMB’ye döviz satışı gibi TCMB rezerv kaynaklarını çeşitlendiren adımlar uygulamaya konulmuştu.
Tebliğe dönecek olursak firmaların yurt dışı kaynaklı dövizlerinin TCMB’ye satılması ile TL vadeli mevduat ve katılma hesaplarına dönüştürülmesi halinde firmalara sağlanacak desteğe ilişkin usul ve esaslar düzenlenmekte diyebiliriz. Ayrıca Tebliğin uygulama birliğinin temini ve operasyonel işlemler ile ilgili ayrıntılarının belirlenmesi amacıyla TCMB tarafından Firmaların Yurt Dışı Kaynaklı Dövizlerinin Türk Lirasına Dönüşümünün Desteklenmesi Hakkında Tebliğe İlişkin Uygulama Talimatı’da 27.01.2023’te internet sitesinde yayımlanmıştır. Firmalar derken “bankalar ve TCMB’ce belirlenen diğer mali kuruluşlar hariç olmak üzere Türkiye’de kanuni yerleşim yeri bulunan tüzel kişiliği haiz firmalar” kastedilmekte; yurt dışı kaynaklı döviz derken ise “yabancılara yurt içinde sunulan hizmetler karşılığında kazanılan döviz tutarları da dahil olmak üzere firmaların yurt dışında yerleşiklerden elde ettikleri döviz gelirlerinden ve firmaların yurt dışında bulunan döviz cinsi varlıklarından yurda getirdikleri döviz” kastedilmektedir. Tebliğ ve Uygulama Talimatı kapsamında özetle;
- Firmaların yurt dışı kaynaklı dövizlerinin TCMB’ye satışı sırasında, firmaların verecekleri 3 ay boyunca döviz alımı yapmama taahhüdü karşılığında, TL’ye çevrilen tutarın %2’si kadar döviz dönüşüm desteği alabilecektir.
- Firmalar yurda getirdikleri yurt dışı kaynaklı dövizlerinin en az %40’ını TCMB’ye sattıktan sonra getirilen dövizin kalan kısmını kur korumalı dönüşüm hesabında değerlendirebilecek ve verdikleri taahhüt karşılığında TL’ye çevrilen tutarın %2’si (üst sınır %2’dir.) kadar döviz dönüşüm desteği alabilecektir.
Bankalarca TCMB’ye satışı yapılacak döviz cinsleri ABD doları, Euro ve İngiliz sterlini ile sınırlıdır. Diğer döviz cinsleri üzerinden yapılan işlemlerde söz konusu döviz tutarları banka tarafından ABD doları, Euro veya İngiliz sterlinine dönüştürülerek TCMB’ye satılabilecektir.
Tebliğ ve Uygulama Talimatı kapsamında Bankalarca (Mevduat veya Katılım Bankaları) gerçekleştirilecek kontrolleri aşağıdaki şekilde belirtebiliriz:
- İşlemlerin bu Tebliğ ve Uygulama Talimatına uygun olarak gerçekleştirildiğine ilişkin kontroller (TCMB’ye satışı yapılacak dövizlerin ve TL vadeli mevduat ve katılma hesaplarına dönüştürülecek dövizlerin yurt dışı kaynaklı olduğunun tespiti, döviz almama taahhüdünün yerine getirilip getirilmediğine ilişkin kontroller vd.)
- Gerçekleştirilecek her türlü işlemin, suç gelirlerinin aklanması ve terörün finansmanının önlenmesine ilişkin ulusal ve uluslararası standartlara uygun gerçekleştirildiğine dair kontroller.
Döviz dönüşüm desteğinden yararlanan firmalar taahhüt verdikleri süre boyunca yurt dışına türev işlem ve döviz/kıymetli maden alım-satım amacıyla TL veya döviz transferi yapamayacak, açılan dönüşümlü mevduat ve katılma hesapları türev işlemlere konu edilemeyecektir. Grup firmalarınca verilecek taahhütler ana ortaklıklarını da bağlar. Taahhüdünü yerine getirmeyen firmaların TCMB kaynaklı kredi kullanım talepleri, taahhüdün yerine getirilmediğinin tespit edildiği tarihten itibaren bir yıl süreyle kabul edilmez.
Aracılı ihracat sözleşmesi kapsamında dış ticaret sermaye şirketleri tarafından yurda getirilen dövizlerin dış ticaret sermaye şirketine ürün tedarik eden firmalar adına satışı yapılır. Bu durumda, bu Tebliğin ve Uygulama Talimatı’nın tatbiki bakımından döviz satışının tedarikçi firmaca yapıldığı kabul edilecektir.
Saygılarımızla,
Vahdet Deniz AKÇAOĞLU
“UYARI: Bu çalışmada yer alan görüşler, yazarın kendi görüşleri olup, çalıştığı kurumun görüşlerini yansıtmamaktadır. Bu yazı yalnızca bilgilendirme amacıyla yayımlanmış olup, herhangi bir hukuki görüş, yönlendirme ve tavsiye içermemektedir. Ayrıca, bilgiler yazının hazırlandığı tarihteki mevzuat göz önünde bulundurularak verilmiş olup, yazı içeriği aradan geçen zaman içerisinde mevzuat değişiklikleri ve ilgili kurumların konu hakkındaki görüşleri çerçevesinde güncelliğini yitirmiş olabilir.”
Firmaların Yurt Dışı Kaynaklı Dövizlerinin Türk Lirasına Dönüşümünün Desteklenmesi Hakkında Tebliğ (Sayı 2023/5):
Firmaların Yurt Dışı Kaynaklı Dövizlerinin Türk Lirasına Dönüşümünün Desteklenmesi Hakkında Tebliğe İlişkin Uygulama Talimatı: