Finansal Tüketicilerden Alınacak Ücretlere ilişkin Düzenlemelerin Tarihsel Perspektifi ve TCMB’nin Genişleyen Yetki Yelpazesi Açısından Bir Analiz
Bilindiği üzere tüketicilerin kredi ve sermaye piyasalarına artan ilgisi, teknoloji ve iletişimdeki devasa gelişmelerle birlikte yeni ödeme ve finansman yöntemleri ile dağıtım kanallarının (Mobil, internet bankacılığı vb.) gittikçe artan önemi, inovasyon ile finansal ürün ve hizmetlerin daha karmaşıklaşması gibi sebeplerle pek çok ülkede tüketici haklarını güvence altına alan ve koruyan kanunlar hayata geçirilmiştir. Ülkemizde de dünya uygulamalarına paralel olarak tüketicinin korunmasına yönelik çalışmalar doğrultusunda 2013 yılında yasalaşan 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun (Kanun), 28 Mayıs 2014 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
Kanun’da tüketicinin korunmasına ilişkin genel hususların yanı sıra finansal ürün ve hizmetlere yönelik özel hükümler de yer almaktadır. Kanun öncesinde ülkemizde finansal tüketicilerin korunmasına yönelik kamusal sorumluluk bankacılık, sermaye piyasaları, sigorta ve ödeme sistemleri çerçevesinde işlevsel bir dağılım göstermekle birlikte buna yönelik özel bir görev ve yetki adreslemesi mevcut değildi. Bu bakımdan Kanunun temel ilkeler başlıklı 4. maddesinin üçüncü fıkrası ile “bankalar, tüketici kredisi veren finansal kuruluşlar ve kart çıkaran kuruluşlar” (kuruluşlar) tarafından tüketiciye sunulan ürün veya hizmetlerde tüketiciden alınacak her türlü ücret, komisyon ve masraf türleri ile bunlara ilişkin usul ve esasları Ticaret Bakanlığı’nın görüşünü almak suretiyle kanunun ruhuna uygun olarak ve tüketiciyi koruyacak şekilde belirleme yetkisi “Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu”na (BDDK) verilmiştir. 25 Şubat 2020 tarih ve 31050 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 7222 sayılı Bankacılık Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile birlikte BDDK’nın bu kapsamdaki yetkisi Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’na (TCMB) devredilmiştir. Bu bağlamda esas itibariyle BDDK tarafından çıkarılan Finansal Tüketicilerden Alınacak Ücretlere ilişkin Usûl ve Esaslar Hakkında Yönetmelik (Yönetmelik) ile aynı muhteviyatta olan 2020/7 sayılı Finansal Tüketicilerden Alınacak Ücretlere ilişkin Usûl ve Esaslar Hakkında Tebliğ (Tebliğ), TCMB’ce 7 Mart 2020 tarih ve 31061 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Söz konusu Resmi Gazete’nin aynı sayısında yayımlanan düzenlemeyle BDDK’nın anılan Yönetmeliği’de yürürlükten kaldırılmıştır. Bu konuya 2 Mart 2020 tarihli yazımızda değinmiştik. İlgili yazıya buradan erişebilirsiniz.
Bunun yanı sıra Tebliğin ücretlerin sınıflandırılması başlıklı 6.maddesinin birinci fıkrasında bankalar, tüketici kredisi veren finansal kuruluşlar ve kart çıkaran kuruluşlar tarafından ücretlendirilebilecek ürün ve hizmetlerin Tebliğ ekinde sınıflandırıldığı, bahse konu sınıflandırmanın işlemlerin finansal niteliklerine göre ayrımın TCMB’nin uygun görüşü alınarak Birlikler (Türkiye Bankalar Birliği (TBB), Türkiye Katılım Bankaları Birliği (TKBB) ve Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri Birliği) tarafından gerçekleştirileceği düzenlenmektedir. Böylelikle 10.02.2020 tarih ve 31035 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Yönetmelik değişikliğiyle bazı ücret kalemlerine sınır getirilmesi ve ücret listesinin sadeleştirilerek 20 kalemden 16 kaleme indirilmesi dahil olmak üzere yapılan değişiklikleri de içerecek şekilde güncellenen Finansal Tüketicilerden Alınacak Ücretlere İlişkin Usûl ve Esaslar Hakkında Tebliğ (Sayı: 2020/7) Kapsamında Ücretlendirilebilecek Ürün ve Hizmetlere İlişkin İzahname (İzahname) TBB ve TKBB internet sitelerinde yayımlanarak ilan edilmiştir. Bu gelişmeler ışığında kuruluşlarca finansal tüketicilerden alınabilecek ücret listeleri, internet sitelerinde ilan edilen ücretler gibi uygulamalarının izahname ile uyumluluklarının gözden geçirilerek gerekli güncellemelerin yapılması gerekecektir. Aynı zamanda Tebliğ ekinde yer alan ürün ve hizmet ücretlerine ilişkin uygulama detaylarını belirlemek üzere TCMB tarafından hazırlanacak uygulama talimatının da yakın dönemde yayımlanması beklenmektedir.
Düzenleme değişikliklerine TCMB’nin genişleyen yetki yelpazesi açısından tarihsel bir perspektifle bakacak olursak 22 Kasım 2019 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 7192 sayılı Kanun ile 6493 sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanunun ödeme hizmetleri başlıklı 12.maddesine eklenen dördüncü fıkrayla ödeme hizmeti kapsamındaki ücretlerin nitelik ve azami tutarlarını belirleme yetkisi TCMB’ye verilmişti. Ayrıca 25 Şubat 2020 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 7222 sayılı Kanun ile 5411 sayılı Bankacılık Kanunu’nun faiz oranları ve diğer menfaatler başlıklı 144.maddesi kapsamındaki Cumhurbaşkanı’nda olan yetkiler ve 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunu’nun 4.maddesi kapsamındaki BDDK’da olan yetkilerde TCMB’ye verilmiştir. Sonuç itibariyle TCMB’nin kredi kartlarına, kredili mevduat hesaplarına uygulanacak azami akdi ve gecikme faiz oranları, ticari müşterilerden alınabilecek ücretleri belirleme yetkilerine de haiz olduğu dikkate alındığında bu yetkilerin TCMB’de temerküz edilmesiyle ortaya çıkan resimde; finansal istikrarın tesisi ve tüketici haklarının korunması amacıyla finansal sistemin tek elden proaktif düzenleyici tedbirlerle daha istikrarlı, etkin ve kontrollü bir şekilde yönetiminin amaçlandığı görüşüne ulaşılmaktadır.
Saygılarımızla,
Vahdet Deniz AKÇAOĞLU
NOT: Bu çalışmada yer alan görüşler, yazarın kendi görüşleri olup, çalıştığı kurumun görüşlerini yansıtmamaktadır. Bu yazı yalnızca bilgilendirme amacıyla yayımlanmış olup, herhangi bir hukuki görüş, yönlendirme ve tavsiye içermemektedir. Ayrıca, bilgiler yazının hazırlandığı tarihteki mevzuat göz önünde bulundurularak verilmiş olup, yazı içeriği aradan geçen zaman içerisinde mevzuat değişiklikleri ve ilgili kurumların konu hakkındaki görüşleri çerçevesinde güncelliğini yitirmiş olabilir.
Türkiye Bankalar Birliği internet sitesinde ilan edilen Finansal Tüketicilerden Alınacak Ücretlere İlişkin Usûl ve Esaslar Hakkında Tebliğ (Sayı: 2020/7) Kapsamında Ücretlendirilebilecek Ürün ve Hizmetlere İlişkin İzahname:
Türkiye Katılım Bankaları Birliği internet sitesinde ilan edilen Finansal Tüketicilerden Alınacak Ücretlere İlişkin Usûl ve Esaslar Hakkında Tebliğ (Sayı: 2020/7) Kapsamında Ücretlendirilebilecek Ürün ve Hizmetlere İlişkin İzahname: