Finansal Hizmetlere Dair Reklamlar Işığında 2022’de Öne Çıkan Düzenleyici Gelişmeler

Teknolojik gelişmeler, dijitalleşmenin sağladığı işlem hızı ve maliyet azalımı ile koronavirüs salgınının da etkisiyle e-ticaretin yaygınlaşması ve tüketim alışkanlıklarının da değişmesi nedeniyle pazarlama ve reklam çalışmaları oldukça artmıştır. E-ticaret, yemek siparişi, perakende mağazalar gibi hizmet sağlayıcıların, özellikle de büyük teknoloji şirketlerinin (BigTech), finansal hizmetleri doğrudan kendi ürünlerine yerleştirmesi, anında kredi değerlendirme, ürünün yanında sigorta planı satın alma, sadakat programlarından yararlandırma gibi birkaç saniyede mümkün olan ve birçok hizmeti tek noktadan veren dünyada yaygınlaşan uygulamalar (gömülü finans (embedded finance) vd.) günlük yaşantımızı öngörülemez bir şekilde değiştirdiği yadsınamaz bir gerçektir.

Bilindiği üzere reklam mevzuatı, tüketicinin korunmasına ilişkin düzenlemeler, haksız rekabet, belirli ürün ve hizmetlere özel yasal düzenlemeler ile Reklam Kurulu gibi idari otoritelerin kararlarını da ihtiva eden geniş bir kapsama haiz ve sürekli değişen dinamik bir sahadır. İlişkisi bağlamında bankacılık sektöründen buna verilebilecek önemli misallerden biri olarak Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun (BDDK) 21 Ocak 2019 tarihli Basın Açıklaması’nda bir takım sosyal medya platformlarında banka müşterilerini hedef alan sahte banka site bağlantılarını içeren reklamların arttığı ve bunların kullanıcıların hesaplarından para çekmeye yönelik dolandırıcılık eylemlerinde kullanıldığının belirtilerek mağduriyet yaşanmaması için banka müşterilerinin sosyal medya platformlarında yer alan söz konusu reklamlara tıklayarak ulaştıkları sitelere kişisel bilgilerini girmemeleri gerektiğinin hatırlatılması diyebiliriz. Nitekim BDDK’nın Bankaların Bilgi Sistemleri ve Elektronik Bankacılık Hizmetleri Hakkında Yönetmeliği’nin 01.07.2020’de yürürlüğe giren madde 29 / 4’teki “Banka, sunmakta olduğu bankacılık hizmetlerine yönelik reklam hizmeti almak istediği arama motoru, sosyal medya platformu gibi sağlayıcıların banka adına verilen sahte reklamları engellemeye yönelik tedbirleri alıp almadığını kontrol eder ve uygun tedbirleri almayan sağlayıcılardan reklam hizmeti alamaz. Banka, reklam hizmeti aldığı arama motoru, sosyal medya platformları gibi sağlayıcılarla yapacağı sözleşmelerde, sahte reklam yayımlanması durumunda, müşteriyi korumak adına, olaya özel gerekli bilgiyi alabileceğine dair hükümleri ekletmek zorundadır. Bankanın bu kapsamda reklam hizmeti almak üzere anlaştığı aracı firmalar ile yapılan sözleşmeler için de bu fıkra hükümleri geçerlidir.” hükmü getirilmiştir.

Bu istikamet tüketiciler nezdinde reklam ve pazarlama kampanyalarında yeni sorun ve tartışma konularının doğmasına yol açmıştır. Gelişen ticari hayat ve artan internet kullanımına bağlı olarak ticari reklam ve uygulamaların niteliğinde yaşanan çeşitlilik de göz önüne alınarak tüketicilerin daha ileri seviyede korunması amacıyla düzenleme ihtiyacı belirmiştir. Bu doğrultuda 01.02.2022 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan ve 01.03.2022’de yürürlüğe giren Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ile reklamlara ilişkin Avrupa Birliği düzenlemeleri ile büyük oranda paralellik gösteren bazı önemli değişiklik ve yenilikler (fiyat bilgisi içeren reklamlar, indirimli satış reklamları, sıralama uygulamaları vd.) yapılmıştır. Yönetmeliğin finansal hizmetlere ilişkin reklamların düzenlendiği 25. maddesine eklenen fıkra uyarınca bir mal veya hizmetin bağlı kredi ile satışa sunulduğunun belirtildiği reklamlarda, krediye dair detaylı bilgilere de yer verilmesi gerektiği düzenlenmiştir. Bu doğrultuda ilgili reklamlar bakımından reklamın yayınlandığı alanda ya da bir bağlantı veya uyarı işareti ile tüketicilerin yönlendirileceği bir internet sitesinde veya açılır ekranda ilgili kredinin vadesi, faiz oranı, tüketiciye toplam maliyetinin aylık ve yıllık yüzde değeri ve geri ödeme koşullarına yönelik bilgilere yer verilmesi gerekli kılınmıştır. Anılan Yönetmeliğe eklenen ek madde ile de Reklam Kurulu tarafından ticari reklam ve haksız ticari uygulamalara karşı tüketiciyi korumaya yönelik kılavuzların hazırlanacağı, Ticaret Bakanlığı’nın internet sitesinde yayımlanacağı ve söz konusu kılavuz hükümlerinin, değişiklik getiren Yönetmelik ile birlikte uygulanacağı belirtilmiştir.

Bilindiği üzere 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un (“TKHK”) 63. maddesi uyarınca Reklam Kurulu, ticari reklamlarda uyulması gereken ilkeleri belirleme ve haksız ticari uygulamalara karşı tüketiciyi korumaya yönelik düzenlemeleri yapma, bu hususlar çerçevesinde inceleme ve gerektiğinde denetim yapma ve sonucuna göre de yaptırım uygulama hususlarında görevlidir. Reklam Kurulu tarafından uygulanabilecek yaptırımlar reklam durdurma veya aynı yöntemle düzeltme veya idari para cezası veya gerekli görülen hallerde de üç aya kadar tedbiren durdurma cezası olmakla birlikte 01.04.2022 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ile Kat Mülkiyeti Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 15. maddesi ile internet üzerinden yapılan tüketicileri aldatıcı ve mevzuata aykırı reklamlar hakkında Reklam Kurulu’na erişimin engellenmesi kararı verme yetkisi de tanınmıştır. Reklam Kurulu tarafından reklamlara ilişkin mevzuata aykırı hareket eden reklam verenler, reklam ajansları ve mecra kuruluşları hakkında verilebilecek idari para cezaları TKHK’nın 77. maddesinin 12. fıkrasında mecra özelinde değişiklik gösterecek şekilde belirlenmiştir. 16 Aralık 2022 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun 77nci Maddesine Göre 2023 Yılında Uygulanacak Olan İdari Para Cezalarına İlişkin Tebliğ uyarınca 01.01.2023 ile 31.12.2023 tarihleri arasında reklamlar bakımından uygulanacak idari para cezası (İPC) miktarları mecralarına göre aşağıdaki şekildedir:

Reklam Kurulu tarafından reklam verenler, reklam ajansları, mecra kuruluşları tarafından gerçekleştirilen ticari reklam ve ticari uygulamalara yol göstermek amacıyla;

• Sosyal medya etkileyicileri (influencer) tarafından yapılan ticari reklam ve haksız ticari uygulamalara ilişkin olarak yürütülen incelemelerde esas teşkil etmek üzere 04.05.2021 tarihli ve 309 sayılı toplantısında 2021/2 numaralı ilke kararı olarak kabul edilen Sosyal Medya Etkileyicileri Tarafından Yapılan Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Hakkında Kılavuz yayımlanmıştır. Kılavuz kapsamında genel olarak influencerların örtülü reklam yasağı başta olmak üzere reklamlara dair yasal mevzuat hükümlerine aykırı hareket etmemeleri için reklam içerikli paylaşımlarına dair yükümlülükleri ve özellikle paylaşımların içeriğinde yer vermeleri gereken açıklamalar düzenlenmiştir.

• Artan şikayetlere binaen tüketicilerin aldatıcı ve yanıltıcı fiyat ve indirim duyurularından korunması amacıyla mal veya hizmetlerin fiyatlarına ve indirimli satış kampanyalarına ilişkin reklamlar ve ticari uygulamalar hakkında 12.04.2022 tarihli ve 320 sayılı toplantısında 2022/1 numaralı ilke kararı olarak kabul edilen Fiyat Bilgisi İçeren Reklamlar ile İndirimli Satış Reklamları ve Ticari Uygulamaları Hakkında Kılavuz yayımlanmıştır. Kılavuzda tüketiciye sunulan fiyat ve fiyat indirimlerinin daha açık, anlaşılabilir ve şeffaf bir zeminde gerçekleştirilmesi ve tüketicilerin bilgisini istismar eden yanıltıcı nitelikteki ticari uygulamaların önlenmesi hedeflenmiştir.

• Çevreye ilişkin beyan ve görsellerin ilgili mevzuata uyumlu olmaları konusunda reklamcılık ile ilgili tüm kişi, kurum ve kuruluşlara yönelik hazırlanarak 13.12.2022 tarihli ve 328 sayılı toplantısında ilke kararı olarak kabul edilen Çevreye İlişkin Beyanlar İçeren Reklamlar Hakkında Kılavuz yayımlanmıştır.

Ülkemizde, mecra ayrımı yapılmaksızın, tüketicilere yönelik ticari reklam yapan ve ticari uygulamada bulunan tüm aktörlerin bu mevzuat hükümlerine uyması zorunludur. İnternet sitesi, televizyon, dergi, sosyal medya platformu, afiş, broşür, kısa mesaj, açık hava ilanı, satış yerleri içinde ve dışında yer alan ilanlar gibi çeşitli mecralarda yapılan bir mal veya hizmete ilişkin tüm reklamlar dikkate alınmaktadır. Dolayısıyla marketlerden beyaz eşya satışı yapan işletmelere, GSM operatörlerinden bankalara, havayolu işletmelerinden emlak işletmelerine, çevrimiçi mağazalardan kuaför salonlarına kadar farklı sektörlerdeki tüketiciye yönelik tüm mal ve hizmetlere ilişkin reklamlar bu kılavuzların konusunu oluşturmaktadır. Finansal hizmetlere dair tüketicilere sunulan reklamlarda da reklam mevzuatının giderek genişleyen bu kapsamının gözetilmesi, mali kayba yol açabilecek yaptırımlara maruz kalınmaması açısından önem taşımaktadır. Sonuç itibariyle her sahada ve her sektörü ilgilendiren mevzuat düzenlemelerinin arttığı günümüzde, uyum risklerinin etkili yönetilmesi, cezaların, maddi ve itibar kayıplarının önlenmesi bakımından kuruluşlarda etik ve mevzuat uyum fonksiyonunun (compliance) giderek daha başat bir rol üstleneceğini söyleyebiliriz.

Saygılarımızla,

Vahdet Deniz AKÇAOĞLU

“UYARI: Bu çalışmada yer alan görüşler, yazarın kendi görüşleri olup, çalıştığı kurumun görüşlerini yansıtmamaktadır. Bu yazı yalnızca bilgilendirme amacıyla yayımlanmış olup, herhangi bir hukuki görüş, yönlendirme ve tavsiye içermemektedir. Ayrıca, bilgiler yazının hazırlandığı tarihteki mevzuat göz önünde bulundurularak verilmiş olup, yazı içeriği aradan geçen zaman içerisinde mevzuat değişiklikleri ve ilgili kurumların konu hakkındaki görüşleri çerçevesinde güncelliğini yitirmiş olabilir.”

Vahdet Deniz AKÇAOĞLU

Makalenin yazarı Vahdet Deniz AKÇAOĞLU, 2007 – 2009 yılları arasında özel bir bankanın İç Kontrol Merkezi Başkanlığı’nda Denetçi olarak, 2009 yılından 2018 yılına kadar aynı bankanın Uyum Başkanlığı’nda Ürün ve Hizmetler Uyum Kontrol Yöneticisi olarak görev yaptı. 2019 yılından itibaren de İç Kontrol ve Uyum Başkanlığı’nda Etik ve Mevzuat Takip Yöneticisi olarak görev yapmaktadır. Bankacılık ve sermaye piyasası mevzuatı ile kurumsal yönetim, etik, iç sistemler konuları başta olmak üzere banka ve finans kurumlarını ilgilendiren her türlü mevzuat üzerinde çalışmaktadır.