Bu sorunun cevaplanmasında bankanın kendi kullanımındaki bir gayrimenkulün kiralanması ve bankanın alacaklarından dolayı edinmek durumunda kaldığı gayrimenkuller olarak ayrıma gitmek uygun olacaktır.

BANKANIN KENDİ KULLANIMINDAKİ GAYRİMENKULLERİN KİRALANMASI

Banka’nın kendi kullanımındaki bir gayirmenkulün kiralanması ihtiyacının bu gayrimenkulün ihtiyaç fazlası hale gelmesinden kaynaklanacağı düşünülürse 3182 sayılı Bankalar Kanunu’nda yer alan “bankaların bankacılık işlemlerini yürütebilmek için ihti­yaç duydukları sayı ve büyüklüğün üstünde herhangi bir şekilde gayri­menkul edinememeleri” şeklindeki kısıtlamaya bu Kanunu yürürlükten kaldıran 4389 sayılı ve 4389 Sayılı Kanunu da yürürlükten kaldıran mevcut 5411 sayılı Bankacılık Kanunu’nda yer verilmemiştir.

Bu çerçevede bankaların kullanmadıkları gayrimenkulleri kiraya vermelerinde mevzuatsal bir kısıt olmadığı görülmektedir. Nitekim Prof. Dr. Seza REİSOĞLU’nun Bankacılık Kanunu Şerhi’nde (Cilt 1, İkinci Baskı, Ankara – 2015, sf. 1149) atıf yapılan TCMB’nin TBB’ye gönderdiği bir yazıda (23.07.1999 tarihli ve 83175 sayılı yazı) “4389 sayılı Bankalar Kanunu’nun bankanın ihtiyaç dışında gayrimenkul edinemeyeceklerine dair bir hüküm ihtiva etmediğini, bu nedenle 105 sayılı banka kredilerini tanzim komitesi kararının yürürlükten kalktığını, bundan böyle bankaların gayrimenkullerini kiraya vermek için TCMB’ye başvurmayacaklarının” bildirildiği belirtilmektedir. 105 sayılı karara göre bankaların bankacılık hizmetlerini yürütmek üzere edindikleri taşınmazlardan, belirtilen hizmetlerde kullanılmaları geçici müddetle mümkün olmayanların, kısmen ihtiyaç fazlası olanların veya yılın muayyen aylarında bu hizmetlere tahsis edilemeyenlerin gelir getirecek şekilde kullanılması için TCMB’den izin alınması gerekiyordu.

Bununla birlikte mevcut durumda bankaların gayrimenkul ediniminde 5411 sayılı Kanun’un 57 nci maddesinde banka özkaynağına oranla getirilen sınırlamaya dikkat edilmesi gerekmekte olup, alacaklardan dolayı edinilen gayrimenkullerle ilgili olarak da “Bankaların Kıymetli Maden Alım Satımına ve Alacaklarından Dolayı Edindikleri Emtia ve Gayrimenkullerin Elden Çıkarılmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik“teki hükümlerin dikkate alınması gerekmektedir.

BANKALARIN ALACAKLARINDAN DOLAYI EDİNDİKLERİ GAYRİMENKULLERİN KİRAYA VERİLMESİ

5411 sayılı Bankacılık Kanunu’nun “Gayrimenkul ve emtia üzerine işlemler” başlıklı 57 nci maddesinde;

“Madde 57 — Bankaların gayrimenkullerinin net defter değerleri toplamı özkaynaklarının yüzde ellisini aşamaz. Bu hesaplamada, değerleme veya enflasyon düzeltmesine bağlı olarak oluşan ve gayrimenkul hesabına eklenen değer artışları yüzde elli oranında dikkate alınır.

……..

Alacaklardan dolayı edinilmek zorunda kalınan emtia ve gayrimenkullerin elden çıkarılmasına ilişkin usûl ve esaslar Kurul tarafından belirlenir.”

hükümlerine yer verilmiş olup, bu çerçevede bankaların gayrimenkul ediniminde 5411 sayılı Kanun’un 57 nci maddesinde banka özkaynağına oranla getirilen sınırlamaya dikkat edilmesi gerekmekte, alacaklardan dolayı edinilen gayrimenkullerle ilgili olarak da “Bankaların Kıymetli Maden Alım Satımına ve Alacaklarından Dolayı Edindikleri Emtia ve Gayrimenkullerin Elden Çıkarılmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik” (“Yönetmelik”)’teki hükümlerin dikkate alınması gerekmektedir. Bu Yönetmeliğe göre alacaklardan dolayı edinilen bir gayrimenkulun edinme tarihinden itibaren 3 yıl içinde elden çıkarılması gerekmektedir. 1 yıl içinde elden çıkması mümkün olmayan varlıkların amortismana tabi tutulması, 3 yıl dolmasına rağmen elden çıkarılmayan varlıklara 2 katı oranda amortisman uygulanması, 5 yıl geçmesine rağmen elden çıkarılmayan varlıklarında özkaynaktan indirilen değer olarak dikkate alınması gerekmektedir.

Öte yandan, bu Yönetmeliğin 5 inci maddesinin 8 ve 9 uncu fıkralarında bankaların alacaklarından dolayı edindikleri gayrimenkul ve emtianın kendi kullanımlarına tahsis edilmesine yönelik olarak aşağıdaki hükümler bulunmaktadır.

Bankaların alacaklarından dolayı edindikleri varlıkların elden çıkarılması
MADDE 5 –…

(8) Bankaların, alacaklarından dolayı edindikleri gayrimenkulleri, Kanunun 57 nci maddesinin birinci fıkrasında belirtilen sınırı ve bankacılık işlerini yürütebilmek için ihtiyaç duydukları sayı ve büyüklüğü aşmamak kaydıyla kendi kullanımları için tahsis edebilmeleri Kurumun iznine bağlıdır. Tahsis izni verilen gayrimenkuller bu Yönetmelik kapsamında değerlendirilmez.

(9) Bankalar, bankacılık faaliyetlerini yürütebilmek için ihtiyaç duydukları sayı ve nitelikte olması koşuluyla alacaklarından dolayı edindikleri emtiayı, kendi kullanımlarına tahsis edebilirler. Söz konusu emtia bu Yönetmelik kapsamında değerlendirilmez.”

Dolayısıyla bankaların ihtiyaç fazlası olarak değerlendirdikleri gayrimenkulleri alacaklarından dolayı edindikleri gayrimenkuller ise ve bunların Yönetmelik’te öngörülen elden çıkarma süresi geçtikten sonra elden çıkarılmaktan vazgeçerek kiraya verilerek değerlendirilmesi düşünülüyorsa bu şekilde bir kiraya verme eylemi gayrimenkulün banka kullanımına tahsis edilmesi olarak düşünüleceği için (gayrimenkulün satılmasından vazgeçildiği için) BDDK izninin aranılmasının gerektiği görülmektedir.

Ancak, 22.06.2016 tarihli ve 29750 sayılı Resmi Gazete’de BDDK tarafından yayımlanan ve 01.01.2017 tarihinde yürürlüğe giren “Bankaların Kıymetli Maden Alım Satımına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik” ile 01.11.2006 tarihli ve 26333 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan yukarıdaki “Bankaların Kıymetli Maden Alım Satımına ve Alacaklarından Dolayı Edindikleri Emtia ve Gayrimenkullerin Elden Çıkarılmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik” hükümleri yürürlükten kaldırılmıştır. 01.01.2017 tarihi itibarıyla yürürlükten kalkan bu Yönetmelik yukarıda bahsedildiği üzere bankaların, alacaklarından dolayı edindikleri gayrimenkulleri, Kanunun 57 nci maddesinin birinci fıkrasında belirtilen sınırı (özkaynakların %50’si) ve bankacılık işlerini yürütebilmek için ihtiyaç duydukları sayı ve büyüklüğü aşmamak kaydıyla kendi kullanımları için tahsis edebilmelerini BDDK’nın iznine bağlı kılıyordu.

Yürürlükten kalkan Yönetmelik’teki düzenleme yerine, 01.01.2018 tarihinde yürürlüğe girecek olan “Kredilerin Sınıflandırılması ve Bunlar İçin Ayrılacak Karşılıklara İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik”te yapılan düzenlemede ise, bankaların, alacaklarından dolayı edindikleri gayrimenkulleri, Kanun’un 57 nci maddesinin birinci fıkrasında belirtilen sınırı ve bankacılık faaliyetlerini yürütebilmek için ihtiyaç duydukları sayı ve büyüklüğü aşmamak ve gerekçelerini denetime hazır bulundurmaları kaydıyla ayrı bir BDDK izni olmadan kendi kullanımları için tahsis edebilmeleri imkanı getirilmiştir. Ayrıca, yine “Kredilerin Sınıflandırılması ve Bunlar İçin Ayrılacak Karşılıklara İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik”in 16 ncı maddesinde yapılan düzenleme ile, alacaklardan dolayı edinilen emtia ve gayrimenkullerin, ilgili Türkiye Muhasebe Standartlarına göre muhasebeleştirilmesi esası getirilirken, bu emtia ve gayrimenkullerin edinim tarihinden itibaren üç yıl içerisinde elden çıkarılmalarına ilişkin süre korunmuştur. Bununla birlikte mevcut durumda eski düzenlemenin 01.01.2017 tarihi itibarıyla yürürlükten kalkmış olması, yeni Yönetmelik hükmünün ise 01.01.2018 tarihi itibarıyla yürürlüğe girecek olması nedeniyle 2017 yılı için konuya ilişkin bir düzenleme açığı oluşmuştur.

Bu çerçevede, bankanın alacaklarından dolayı edindiği ve yasal süresi içinde henüz elden çıkaramadığı gayrimenkulü kiraya vermesinde veya bu gayrimenkulün içinde bir kiracı var ise ondan kira almasında bir sakınca olmadığı düşünülmektedir. Hatta gayrimenkul tahliye edilene kadar geçen sürede bankanın gayrimenkulün içinde önceden beri bulunan kiracıdan, kira almamasının banka mallarının karşılıksız olarak başkasına kullandırılması açısından sorun yaratabilmesi mümkündür. Bankanın bu gayrimenkulü elden çıkarma niyeti devam ettiği sürece de söz konusu gayrimenkulle ilgili olarak yukarıdaki Yönetmelik’teki prosedürü uygulamaya da gerek olmadığı görülmektedir.

Ancak, bankanın alacaklarından dolayı edindiği bir gayrimenkulü elden çıkarmaktan vazgeçerek ve kiraya vererek değerlendirmeyi düşünmesi durumunda bu husus gayrimenkulün bankanın kendi kullanımına tahsis edilmesi kapsamına gireceğinden Yönetmelik’teki prosedürün uygulanması ve bankanın Kanun’un 57 nci maddesinin birinci fıkrasında belirtilen sınırı gözeterek ve bankacılık faaliyetlerini yürütebilmek için ihtiyaç duyduğu sayı ve büyüklüğü aşmamak ve gerekçesini BDDK denetimine hazır bulundurmak kaydıyla kiraya verme eylemini gerçekleştirmesi gerekmektedir.