49- Velayet İlişkisi, Risk Grubu Oluşturulması, Taraf Olunan Kredi İşlemleri ve Mensuplara Kullandırılan Kredilerde Hangi Açıdan Önemlidir?
5411 sayılı Bankacılık Kanunu (Kanun)’nun 49 uncu maddesinin 1 inci fıkrası,
5411 SAYILI BANKACILIK KANUNU
Risk grubu
Madde 49 — Bir gerçek kişi ile eşi ve çocukları, bunların yönetim kurulu üyesi veya genel müdürü oldukları veya bunların ya da bir tüzel kişinin birlikte veya tek başlarına, doğrudan ya da dolaylı olarak kontrol ettikleri ya da sınırsız sorumlulukla katıldıkları ortaklıklar bir risk grubunu oluşturur. …”
hükmünü amirdir. Yine aynı maddenin son fıkrası,
Bu maddenin uygulanmasına, banka ve ortaklıklarda yönetim kurulu üyesi ve genel müdür olarak görev yapanlar ve velâyet altında olmayan çocuklar bakımından aynı risk grubuna dahil edilecek gerçek ve tüzel kişilerin tespitine ilişkin usûl ve esaslar Kurulca belirlenir.
hükmünü amirdir.
Kanun’da belirtilen bu belirlemeye ilişkin Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) tarafından 01.11.2006 tarihli ve 26333 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Bankaların Kredi İşlemlerine İlişkin Yönetmelik” (Yönetmelik)’in “Amaç ve Kapsam” başlıklı 1/2/a maddesinde yapılan düzenlemede, Yönetmelik hükümlerinin risk grubunun belirlenmesinde banka ve ortaklıklarda yönetim kurulu üyesi ve genel müdür olarak görev yapanlar ve velâyet altında olmayan çocuklar bakımından aynı risk grubuna dahil edilecek gerçek ve tüzel kişilerin tespitine ilişkin usul ve esasları da kapsadığı belirtilmekle birlikte Yönetmelik içinde risk grubunun oluşturulmasına ilişkin esaslarda bu tip bir belirleme yapılmamıştır.
BANKALARIN KREDİ İŞLEMLERİNE İLİŞKİN YÖNETMELİK
Amaç ve kapsam
MADDE 1 – (1) Bu Yönetmeliğin amacı, bankalarca verilen kredilere ilişkin usul ve esasları düzenlemektir.
(2) Bu Yönetmelik hükümleri;
a) Risk grubunun belirlenmesinde banka ve ortaklıklarda yönetim kurulu üyesi ve genel müdür olarak görev yapanlar ve velâyet altında olmayan çocuklar bakımından aynı risk grubuna dahil edilecek gerçek ve tüzel kişilerin tespiti,
…
ile ilgili usul ve esasları kapsar.”
Bu açıdan Bankacılık Kanunu çerçevesinde risk grupları oluşturulurken aradaki velayet ilişkisine bakılmaksızın bir gerçek kişi ile çocukları aynı risk grubu içerisinde değerlendirilmektedir.
Ancak, Bankacılık Kanunu’nun 51 inci maddesinin 3 üncü fıkrasında düzenlenen taraf olunan kredi işlemlerine katılmama yasağı düzenlemesinde velayet ilişkisine atıf yapıldığından bir banka mensubunun velayeti altında olmayan ya da reşit olarak velayetinden çıkmış çocuğunun* taraf olduğu kredi işlemlerine katılmasında hukuksal açıdan bir sakınca bulunmamaktadır.
5411 SAYILI BANKACILIK KANUNU
Kredi açma
Madde 51 — …
Kredi açma yetkisini haiz olanlar, kendileri ile eş ve velâyeti altındaki çocuklarının veya bunlarla risk grubu oluşturan diğer gerçek ve tüzel kişilerin taraf olduğu kredi işlemlerine ilişkin değerlendirme ve karar verme aşamalarında yer alamaz ve bu hususu yazılı olarak yetkililere bildirir.
Söz konusu maddede yazılı olarak bildirim yapılacak yetkililer ise Bankaların Kredi İşlemlerine İlişkin Yönetmelik’in 5 inci maddesi 4 üncü fıkrasında “Denetim Komitesi” olarak belirlenmiştir.
BANKALARIN KREDİ İŞLEMLERİNE İLİŞKİN YÖNETMELİK
Kredi açma yetkisinin devri
MADDE 5 – …
(4) Kredi açma yetkisini haiz olanlar, kendileri ile eş ve velâyeti altındaki çocuklarının veya bunlarla risk grubu oluşturan diğer gerçek ve tüzel kişilerin taraf olduğu kredi işlemlerine ilişkin değerlendirme ve karar verme aşamalarında yer alamaz ve bu hususu yazılı olarak denetim komitesine bildirir.”
Velayet ilişkisi bir de Kanun’un banka mensuplarına kredi sınırlaması ile ilgili 50 inci madde hükümlerinde karşımıza çıkmaktadır. Kanun’un “Dahil Olunan Risk Grubu ve Mensuplara Kredi Kullandırma Koşulları” başlıklı 50 inci maddesinin 1 ve 5 inci fıkraları,
5411 SAYILI BANKACILIK KANUNU
Dâhil olunan risk grubu ve mensuplara kredi kullandırma koşulları
Madde 50 — Bankalar;
a) Yönetim kurulu üyelerine, genel müdüre, genel müdür yardımcılarına ve kredi açmaya yetkili mensuplarına; bunların eş ve velâyet altındaki çocuklarına; tek başlarına ya da birlikte sermayesinin yüzde yirmibeş veya fazlasına sahip oldukları ortaklıklara,
b) (a) bendinde sayılanlar dışında kalan mensupları ile bunların eş ve velâyeti altındaki çocuklarına,
c) Mensuplarının kurduğu veya bunlar için kurulan sandık, dernek, sendika veya vakıflara,
Her ne şekil ve surette olursa olsun nakdî ve gayrinakdî kredi veremez, tahvil ya da benzeri menkul kıymetlerini satın alamazlar. …
… Bir bankanın yönetim kurulu üyelerine, mensupları ile bunların eşlerine ve velâyet altındaki çocuklarına, aylık net ücretleri toplamının beş katını aşmamak üzere verilecek krediler, üç katını aşmamak üzere çek karnesi veya kredi kartı verilmesi suretiyle kullandırılacak krediler ile bu Kanunun 55 inci maddesinin (a) ve (b) bentlerinde belirtilen menkul kıymetler karşılığı kullandırılan krediler birinci ve dördüncü fıkra hükümlerine tâbi değildir. …”
hükümlerini amirdir. Bu çerçevede, bankanın kredi açmaya yetkili mensubunun velayeti altında olmayan çocuğuna* ilgili banka tarafından kredi kullandırılması 50 inci maddede düzenlenen banka mensubuna kredi yasağı ve aylık net ücretinin 5 katı olarak belirlenen kredi sınırlamasına tabi bulunmamaktadır.
* Küçüğün ya da velayet hakkını kullanmakta olan tarafın/velinin vefatı, vesayet altına alınması, velayet altındaki küçüğün 18 yaşını tamamlayarak reşit olması, velayetin diğer tarafa bırakılması hallerinde velayet hakkı ortadan kalkar.