45- Ticari Krediler Dahil Kredi ve Mevduat Faiz Oranları ile Komisyon ve Masraflarına İlişkin Bildirim ve İlan Yükümlülükleri Nelerdir?
“16.10.2006 tarihli ve 2006/11188 sayılı Mevduat ve Kredi Faiz Oranları ve Katılma Hesapları Kar ve Zarara Katılma Oranları ile Özel Cari Hesaplar Dahil Bu İşlemlerde Sağlanacak Diğer Menfaatler Hakkında Bakanlar Kurulu Kararı”nın “Bildirme ve İlan” başlıklı 5 inci maddesinde, bankaların, mevduat ve kredi faiz oranlarını Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB)’nca yayımlanacak tebliğler ile belirlenecek esas ve usuller çerçevesinde TCMB’ye bildirmek ve ilan etmek zorunda oldukları hüküm olunmuştur.
Bildirme ve ilan
MADDE 5 – (1) Bankalar, mevduat ve kredi faiz oranları ile katılma hesapları kâr ve zarara katılma oranlarını Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasınca yayımlanacak tebliğler ile belirlenecek esas ve usuller çerçevesinde bu Bankaya bildirmek ve ilan etmek zorundadırlar.
Bu Karar uyarınca 9.12.2006 tarihli ve 26371 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan “Mevduat ve Kredi Faiz Oranları ve Katılma Hesapları Kâr ve Zarara Katılma Oranları ile Kredi İşlemlerinde Faiz Dışında Sağlanacak Diğer Menfaatler Hakkında Tebliğ (Sayı: 2006/1)” (2006/1 Sayılı Tebliğ)’in “Bildirme ve ilan” başlıklı 6 ncı maddesinde de, bankaların, TCMB’ye bildirdikleri azami oranlarını aşmamak kaydıyla, mevduat ve kredi işlemlerinde uygulayacakları faiz oranlarını vadelerine göre tüm şubelerinde halkın görebileceği şekilde ilan etmeleri ve bu oranları internet sitelerinde yayımlamaları hüküm olunmuştur.
Bildirme ve ilan
MADDE 6 – (1) Bankalarca serbestçe belirlenen mevduat ve kredi işlemlerinde uygulanacak azami faiz oranları ile katılma hesaplarında uygulanacak kâr ve zarara katılma azami oranları uygulamaya konulmadan önce Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası İdare Merkezince tespit edilecek esaslar çerçevesinde Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasına bildirilir.(2) Bankalar, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasına bildirdikleri azami oranları aşmamak kaydıyla, mevduat ve kredi işlemlerinde uygulayacakları faiz oranlarını ve katılma hesaplarında uygulayacakları kâr ve zarara katılma oranlarını vadelerine göre tüm şubelerinde halkın görebileceği şekilde ilan eder ve bu oranları internet sitelerinde yayımlar.
Görüldüğü gibi 2006/1 sayılı TCMB Tebliği, mevduat ve kredi faiz oranlarının banka şubelerinde ilan edilmesi ve internet sitesinde yayımlanmasını öngörmektedir. Bu Tebliğ’de faiz dışındaki komisyon ve masrafların ilan edilmesine ilişkin bir yükümlülük öngörülmemiştir.
Bu Tebliğe ilişkin 13.03.2007 tarihli TCMB Uygulama Talimatı’nda da, bankaların TCMB’ye bildirdikleri azami oranları aşmamak kaydıyla, mevduat ve kredi işlemlerinde uygulayacakları faiz oranlarını, vadelerine göre (farklı gün sayısı ve hesap tutarlarına göre farklı faiz oranı uygulanıyorsa bu vade ve tutarlara ilişkin bilgiler de dahil olmak üzere) tüm şubelerinde halkın görebileceği şekilde ilan edecekleri ve bu oranları ayrıca internet sitelerinde yayımlayacakları belirtilmiştir.
TCMB’nin 13.03.2007 tarihli talimatı ve ekinde yer alan bildirim formları TCMB’nin 07.01.2011 tarihli ve 24 sayılı yazısı ile güncellenmiştir. 07 Ocak 2011 tarihli TCMB talimatına göre;
– Bankaların mevduat hesaplarında uygulanmak üzere belirledikleri yıllık azami faiz oranlarının EK: 1(A) örnek bildirim formu,
– Reeskont kaynaklı krediler dışındaki kredilere uygulanmak üzere belirledikleri yıllık azami kredi faiz oranlarının Ek: 3 örnek bildirim formu,
– Bankaların ilan ettikleri yıllık mevduat faiz oranlarının 2007/1 sayılı TCMB Tebliği’nde tanımlanan vadeler ve türler çerçevesinde Ek: 1(B) örnek bildirim formu,
– Bankalarca reeskont kaynaklı krediler dışındaki kredi işlemlerinde faiz dışında sağlanacak diğer menfaatlerin ve tahsil olunacak masrafların nitelikleri ve sınırları ile bankacılık hizmet komisyonlarının Ek: 5 bildirim formu
esas alınarak TCMB’ye bildirilmesi gerekmektedir. Kredilere ilişkin bu faiz oranı bildirimleri ve şubelerde yapılması gereken ilanlar hem bireysel hem de ticari kredi faiz oranlarını içermek zorundadır.
07.01.2011 tarihli TCMB Talimatı eki bildirim formlarında reeskont kaynaklı krediler dışındaki kredi işlemlerinde faiz dışında sağlanacak diğer menfaatler ve tahsil olunacak masraflar ile bankacılık hizmet komisyonlarının bildirilmesine ilişkin ayrı bir bildirim formu (Ek: 5) olmasına karşın bu komisyonların şubelerde ilan edilmesine ilişkin bir düzenleme yapılmamıştır. 07.01.2011 tarihli TCMB talimatında da, bankaların TCMB’ye bildirdikleri azami oranları aşmamak kaydıyla, sadece mevduat ve kredi işlemlerinde uygulayacakları faiz oranlarını, vadelerine göre şubelerinde ve internet sitelerinde ilan etmeleri öngörülmüştür. Komisyon ve masrafların ilanına ilişkin böyle bir yükümlülük getirilmemiştir.
Yukarıdaki TCMB talimatları dışında bankaların faiz oranları ve faiz dışında tahsil ettikleri komisyon ve masrafların şubelerinde ve internet sitelerinde ilanına ilişkin ilgili mevzuatta yer alan düzenlemeler aşağıda yer almaktadır:
Bireysel Müşterilerden Tahsil Edilen Komisyon ve Masrafların İnternet Sitesinde İlanı
Bankaların bireysel müşterilere sundukları hizmetler karşılığında farklı adlar altında tahsil ettikleri her türlü faiz dışı unsur ve her türlü yasal kesintiyi (BSMV, KKDF vb.) BDDK’nın 06.01.2011 tarihli ve 2011/1 sayılı Genelgesi uyarınca internet sitelerinin açılış sayfasında kuruluş birliklerince belirlenen ortak bir sembol üzerinden yayımlamaları ve BDDK internet sitesinde yayımlanmak üzere XML ortamında BDDK’ya göndermeleri gerekmektedir.
KOBİ’lere Kullandırılan Kredilerden Tahsil Edilen Faiz ve Komisyonların İnternet Sitesinde İlanı
Bankaların KOBİ’lere kullandırılan kredilere ilişkin faiz ve her ne ad altında olursa olsun tahsil ettikleri tüm parasal unsurları da BDDK’nın 30.05.2014 tarihli yazısı uyarınca Kurum’un yukarıda belirtilen 06.01.2011 tarihli ve 2011/1 sayılı Genelgesi’ne uygun olarak bireysel müşterilere yönelik “Ürün ve Hizmet Ücret Uygulamasında” olduğu gibi internet sitelerinin ana sayfalarında yayımlamaları ve BDDK internet sitesinde yayımlanmak üzere XML ortamında BDDK’ya göndermeleri gerekmektedir.
Banka Şubelerinde Tüketici Kanunu Uyarınca BDDK’ca Yapılan Düzenlemeler Uyarınca İlan Edilmesi Gereken Ücretler
03.10.2014 tarihli ve 29138 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Finansal Tüketicilerden Alınacak Ücretlere İlişkin Usûl ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin 6 ncı maddesi uyarınca TBB tarafından BDDK’nın uygunluğu alınarak hazırlanan “Finansal Tüketicilerden Alınabilecek Ücretlere İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik Kapsamında Ücretlendirilebilecek Ürün ve Hizmetlere İlişkin İzahname”nin 4/2 maddesi uyarınca banka şubelerinin görülebilecek yerlerinde bireysel müşterilerden alınan aşağıda yer alan ana kalem ücretlerinin azami ve asgari tutar ve oranlarının ilan edilmesi gerekmektedir:
(a) Hesap işletim ücreti
(b) Kredi kartı yıllık üyelik ücreti
(c) Şube para çekme ücreti
(ç) Şube Elektronik Fon Transfer ücreti (EFT)
(d) Şube havale ücreti
(e) Şube SWIFT ücreti
(f) Kiralık kasa ücreti
(g) Şube arşiv-araştırma ücreti
Finansal Tüketicilerden Alınacak Ücretlere İlişkin Yönetmelik Uyarınca Tüketicilere Verilmesi Gereken Bilgilendirme Formları
Bankaların “Finansal Tüketicilerden Alınacak Ücretlere İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik”in 5/4 fıkrası uyarınca finansal tüketiciler ile yapılacak sözleşmeler kapsamında sunulacak ürün veya hizmetlerin ücret tarifesini ve bilgi verilmesi gereken diğer hususları göstermek üzere sözleşmeye ilişkin her bir ürün veya hizmetin asgari olarak; adı ya da tanımı, vadesi ya da süresi, tahsil edilecek faiz, kâr payı veya ücret kalemleri ile bunların tahsil yöntemi, geçerli olduğu süre, geçerlilik süresi sonunda yapılacak değişikliğin tutarı, oranı ya da değişikliğin hangi esasa göre yapılacağı hususlarını içerecek şekilde bilgilendirme formu hazırlamaları ve sözleşmenin yazılı olarak kurulması durumunda bu formun/formların taraflarca imzalanmış bir nüshasını finansal tüketiciye vermeleri gerekmektedir. Kalıcı veri saklayıcısı ve telefon aracılığıyla kurulan sözleşmelerde finansal tüketiciye bu bilgilendirme kullanılan araca uygun şekilde yapılır. İspat yükü kuruluşlara aittir.
Yönetmeliğin 9/5 fıkrası uyarınca bu bilgilendirme formlarının bir örneğine kuruluşların internet sitelerinde ücretsiz erişim imkânı sağlanmalıdır.
Ayrıca, aynı Yönetmeliğin 9/1 fıkrasında finansal kuruluşlara, kredi ürünlerinin kullanılması hâlinde ortaya çıkacak faiz, kâr payı oranı ve ücret bilgilerini detaylı bir şekilde gösteren hesaplama araçlarını internet sitelerinde sunma yükümlülüğü getirmiştir.
Ticari Kredi Komisyonları
Yukarıda verilen bilgilerden görüleceği üzere KOBİ kredileri dışındaki kredilerden tahsil edilen masraf ve komisyonların internet sitesi ya da banka şubelerinde ilanı zorunluluğu bulunmamakla birlikte, BDDK’nın 21.05.2018 tarihli yazısı ile ticari kredilere ilişkin düzenlenecek kredi sözleşmelerinde;
1- Komisyon ve sair masraf kalemlerinin açık, anlaşılır ve öngörülebilir olması,
2- Sözleşmenin yapıldığı tarih sonrasında borçluya ilave maliyet getirebilecek unsur ve değişkenler hakkında belirsizliğe mahal vermeyecek şekilde açıklayıcı bilgilendirme yapılması ya da bu hususlara sözleşme ekinde yer verilmesi,
3- Temerrüt faizinin sözleşmeyle belirlendiği durumlarda, temerrüt faizine ilişkin hususların açık, anlaşılır ve öngörülebilir şekilde belirlenmesi,
gerektiği belirtilmiştir.
Bu çerçevede, ticari kredi masraf ve komisyon kalemlerine düzenlenecek kredi sözleşmelerinde ya da sözleşme ekinde yer verilmesinin istendiği anlaşılmaktadır.