Düzenleyici Nitelikteki Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu Kararları
Malumunuz Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nca (BDDK) daha önce Yönetmelik, Tebliğ gibi Resmi Gazete’de yayımlanan ikincil düzenlemeler ile belirlenen / değiştirilen bazı rakam, oran, tutar gibi sıkça değişebilecek unsurların; karar alma sürecinin hızlı olabilmesi ve pratikte esneklik sağlanabilmesi amacıyla düzenleyici nitelikteki Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu (Kurul) Kararı ile belirlenmesi uygulamasına geçildi diyebiliriz. Nitekim örneğin;
- 11 Ocak 2019 tarihli Resmi Gazete’de yayımlananYönetmelik’te yapılan değişiklikle bugüne kadar Resmi Gazete’de yayımlanan Yönetmeliklerle belirlenen kredi kartları taksit sınırlarının bundan sonraki süreçte ilgili devlet kurumlarının görüşleri alınarak Kurul Kararları ile belirlenmesine yönelik bir düzenleme yapılmıştır.
- Benzer şekilde 14 Ocak 2020 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan “Yönetmelikler” de yapılan değişikliklerle bugüne kadar Resmi Gazete’de yayımlanan Yönetmelikler ile belirlenen konut, taşıt ve tüketici kredilerine ilişkin sınırlamaların bundan sonraki süreçte ilgili devlet kurumlarının görüşleri alınarak Kurul Kararları ile belirlenebilmesine yönelikte düzenlemeye gidilmiştir.
- Yine Şubat 2019’da yapılan değişiklikle sektörde yüksek kredi borcu taşıyan veya taşıyacak nitelikte olan firmalarla ilgili olarak bankaların daha detaylı bilgi ve belge elde etmelerini teminen kredi tahsis aşamasında sektördeki toplam riski 500 milyon TL ve üzerinde olan firmalar için bankalarca ilave belgeler alınması zorunlu hale getirilmiş ve Ağustos 2019’da yapılan değişiklikle de bu tutar 100 milyon TL’ye düşürülmüştü. Akabinde 08.07.2021 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Bankaların Kredi İşlemlerine İlişkin Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ile belirlenen tutar sınırı uygulaması kaldırılarak Yönetmelik yerine Kurul Kararı ile belirlenmesi uygulamasına geçilmiştir.
Sektör uygulamasını belirleyici nitelikte olan, BDDK Yönetmeliği gibi alt düzenleme hükümlerine istisna getirebilen genele şamil düzenleyici nitelikteki bu tip Kurul Kararları artış eğiliminde denilebilecektir. BDDK’daki bu yaklaşım ve yöntem değişikliğinin özellikle 2019’dan bu zamana yerleşmeye başladığı ve özellikle pandemi ile birlikte ülkemizde finansal sistemin dayanıklılığını korumak amacıyla pek çok ihtiyati tedbir hayata geçirilerek yoğun bir şekilde uygulana geldiği söylenebilecektir. Nitekim Yönetmelik, Tebliğ gibi Resmi Gazete’de yayımlanan alt düzenlemeler ile belirlenen / değiştirilen söz konusu rakam, oran, tutar gibi sık değişebilecek unsurların; kamuya açıklanmasındaki yöntem değişikliği ile birlikte resmi gazetede yayımlanması gibi süreçlerin dışına çıkılarak BDDK nezdinde işletilebilecek daha esnek bir akış tasarımına imkan tanıdığı belirtilebilir. Bu yöntem değişikliğine doğru giden istikametin; bu tip rakamsal / tutarsal konular için ekonomide hızlı değişen şartlara zamanında cevap verebilecek karar alma ve uygulama süreçleri açısından isabetli olduğu dile getirilmekle birlikte kuralları ve değişiklikleri tatbik eden uygulayıcılar açısından dikkate alınmayı gerektirebilecek birtakım hususları da gün yüzüne çıkardı diyebiliriz.
Bakıldığında bu tip uygulama yöntemi değişikliklerinin sadece BDDK özelinde değil finansal sistemi düzenleyici diğer kamu kuruluşlarında da söz konusu olduğu söylenebilir. Nitekim Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) tarafından 31.10.2020 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 2020/16 sayılı Kredi Kartı İşlemlerinde Uygulanacak Azami Faiz Oranları Hk. Tebliğ ile bu zamana kadar Resmi Gazete’de yayımlanan Tebliğlerle kredi kartı işlemlerinde tatbik edilen azami akdi ve gecikme faiz oranlarının açıklanması yönteminde değişikliğe gidilerek TCMB internet sitesinde ilanıyla birlikte uygulamaya geçilmesi yöntemi benimsenmiştir. Anılan Tebliğ’de düzenlendiği üzere yeni yönteme göre kredi kartı işlemlerinde uygulanacak aylık azami akdi ve gecikme faiz oranları, TCMB’nin her ayın sondan beşinci iş günü resmi internet sitesinde ilan edilecek ve takip eden ayın ilk gününden geçerli olmak üzere uygulanacak olup; bu konuya 01.11.2020 tarihli yazımızda detaylıca yer vermiştik.
Bilindiği üzere BDDK’nın ilgili mevzuat ışığında Resmi Gazete’de yayımlayarak uygulamaya alınan Kurul Kararları bulunduğu gibi Resmi Gazete’de yayımlanmadan uygulamaya alınan Kurul Kararları’da bulunmaktadır. Resmi Gazete’de yayımlanan Kurul Kararlarının aksi belirtilmedikçe yayım tarihinde yürürlüğe girmesi ve Resmi Gazete’de yayımlandığı için takibi ile getirilen kural ve değişikliklerin tatbikinde; Yönetmelik, Tebliğ gibi alt düzenleme değişikliklerinde olduğu gibi uygulayıcılar açısından benzer bir akış işlemektedir. Bununla birlikte Resmi Gazete’de yayımlanmayan genele şamil düzenleyici nitelikteki Kurul Kararları ise fiiliyatta BDDK internet sitesinde yayımlanabilmekte ve resmi yazıyla da belli bir süre sonra uygulayıcılara birlikler aracılığıyla tebliğ edilebilmektedir. 12.07.2006 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulunun Çalışma Usul ve Esaslarına İlişkin Yönetmeliğin kararların açıklanması ve yayımlanması başlıklı 15.maddesine bakıldığında ise bu konuya ilişkin herhangi bir açıklayıcı hükmün bulunmadığı görülmektedir. Bu durumda Resmi Gazete’de yayımlanmayan düzenleyici nitelikteki Kurul Kararlarının aksi belirtilmedikçe fiiliyatta BDDK internet sitesinde yayımlandığı bir başka deyişle kamuoyuna duyurulduğu tarihin; teamülen kararın yürürlüğe girdiği tarih olarak dikkate alınması gerektiği söylenebilecektir.
Malumunuz 25 Şubat 2020 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 7222 sayılı Kanun ile 5411 sayılı Bankacılık Kanunu’nda yapılan değişiklik ile;
- 5411 sayılı Bankacılık Kanunu ve buna istinaden çıkarılan düzenlemelerde yer alan sınırlamalara uyulmaması hâlinde 500.000 TL’den az olmamak üzere aykırılık oluşturan tutarın % 5’ine kadar,
- Kurul ve BDDK tarafından 5411 sayılı Bankacılık Kanuna dayanılarak alınan kararlara ve verilen talimatlara, çıkarılan yönetmelik ve tebliğlere ve yapılan diğer düzenlemelere uyulmaması hâlinde 50.000TL’den 500.000 TL’ye kadar
idari para cezası tatbik edilebilecektir. Bunun yanı sıra idari para cezalarının; 5326 sayılı Kabahatler Kanunu uyarınca her yıl yeniden değerleme oranında artırılarak uygulandığı da göz ardı edilmemelidir. Dolayısıyla genele yönelik düzenleyici nitelikteki Kurul Kararlarının BDDK internet sitesinde yayımlandığı bir başka deyişle kamuoyuna duyurulduğu tarih kararın yürürlüğe girdiği tarih olacağından; uygulayıcı bünyesinde karara aynı gün içinde ivedi uyum sağlanabilmesi bahse konu yaptırımlara konu olunmaması açısından kritik niteliktedir. Bu bakımdan gün içinde özellikle öğleden sonra mesai bitimine yakın sayılabilecek saatlerde BDDK internet sitesinde yayımlanabilecek düzenleyici nitelikteki Kurul Kararları için şirket içinde eş anlı olarak duyurulması, tüketici kredisi genel vade sınırı gibi değişikliklerde sistemsel değişiklik gerektirmesi, ilgili ekiplerin ivedi olarak kaynağını buna ayırması, mesaiye kalması gibi yoğun uyum çalışmalarına konu olabilecektir. Bunun dışında aynı zamanda gün içinde kararın internet sitesinde yayımlandığı an öncesindeki örneğin – 50 Bin TL üzeri tüketici kredilerinde vadenin 36 aydan 24 aya indirilmesi gibi – müşterilere kullandırılan finansal ürünler için birtakım değişiklikler gerektirebileceğinden bu durum müşteri memnuniyetsizliklerinin doğmasına da yol açabilecek potansiyel oluşturabilecektir.
Sonuç itibariyle BDDK’nın Resmi Gazete’de yayımlanmayan genel düzenleyici nitelikteki Kurul kararlarının sektördeki giderek artan belirleyici rolü göz önünde bulundurulduğunda; yukarıda zikredilen TCMB örneğinde olduğu gibi düzenleyici nitelikteki söz konusu Kurul kararlarının da yürürlüğe konulmasında tatbik edilecek usul ve esaslarının belirlenmesi kritiktir. İlaveten bu tip kararların BDDK internet sitesinde tümünün erişilebilir şekilde yayımlanması, Sermaye Piyasası Kurulu’nun bülten uygulamasında olduğu gibi eş anlı olarak web üyelik sisteminden ilgililere iletilmesi, BDDK Yönetmeliği gibi düzenlemelerin taksit sınırı gibi hükümlerine istisna getirebilen bu kararların “Bankaların İlgili Mevzuat Gereği Uymakla Yükümlü Oldukları Oran ve Sınırlamalar” dokümanına eklenmesi gibi şeffaflığı tesis edecek ve uygulayıcılar açısından yönetişimini kolaylaştıracak adımların atılması öneme haiz denilebilecektir. Aynı zamanda bu tip tedbirlerin hayata geçirilmesi; sektörde uygulama birliğinin sağlanması ve olası uyumsuzlukların önüne geçilmesi açısından da faydalı olacağı söylenebilecektir.
Saygılarımızla,
Vahdet Deniz AKÇAOĞLU
“UYARI: Bu çalışmada yer alan görüşler, yazarın kendi görüşleri olup, çalıştığı kurumun görüşlerini yansıtmamaktadır. Bu yazı yalnızca bilgilendirme amacıyla yayımlanmış olup, herhangi bir hukuki görüş, yönlendirme ve tavsiye içermemektedir. Ayrıca, bilgiler yazının hazırlandığı tarihteki mevzuat göz önünde bulundurularak verilmiş olup, yazı içeriği aradan geçen zaman içerisinde mevzuat değişiklikleri ve ilgili kurumların konu hakkındaki görüşleri çerçevesinde güncelliğini yitirmiş olabilir.”
Makalenin yazarı Vahdet Deniz AKÇAOĞLU, 2007 – 2009 yılları arasında özel bir bankanın İç Kontrol Merkezi Başkanlığı’nda Denetçi olarak, 2009 yılından 2018 yılına kadar aynı bankanın Uyum Başkanlığı’nda Ürün ve Hizmetler Uyum Kontrol Yöneticisi olarak görev yaptı. 2019 yılından itibaren de İç Kontrol ve Uyum Başkanlığı’nda Etik ve Mevzuat Takip Yöneticisi olarak görev yapmaktadır. Bankacılık ve sermaye piyasası mevzuatı ile kurumsal yönetim, etik, iç sistemler konuları başta olmak üzere banka ve finans kurumlarını ilgilendiren her türlü mevzuat üzerinde çalışmaktadır.
