Döviz veya Dövize Endeksli Sözleşme Düzenlemesine Getirilen Kısıtlamalar (32 Sayılı Kararda Değişiklik)

7/8/1989 tarihli ve 32 sayılı Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında Karar (32 Sayılı Karar / Karar)’ın 4/1/c bendi uyarınca, Türkiye’de yerleşik kişilerin, Türkiye’de yapacakları işlemlerde kendi aralarında dövizle ödeme yapmaları önceden beri yasaktı. Ancak, bu yasak ödeme dövizle yapılmasa dahi ödemeye konu sözleşme bedelinin döviz veya dövize endeksli olarak belirlenmesi yoluyla aşılıyor ve döviz olarak belirlenen sözleşme bedelleri ödeme günü kurundan TL’ye çevrilerek ödeme yapılabiliyordu.

Döviz

Madde 4- …

c) Türkiye’de yerleşik kişilerin, dışarıda yerleşik kişilerden, Türkiye’de yapacakları işlemler nedeniyle döviz kabul etmeleri serbesttir.

13 Eylül 2018 tarihli ve 30534 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Türk Parası Kıymetini Korumu Hakkında 32 Sayılı Kararda Değişiklik Yapılmasına Dair Karar (Karar Sayısı: 85)” ile 32 sayılı Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında Karar (32 Sayılı Karar / Karar)’da yapılan değişiklikle Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarındaki işlemlerde dövizle ödeme yapmalarına ilişkin yasak belirli sözleşme tiplerinde sözleşmeye konu bedel ve sözleşmeden kaynaklı diğer ödeme yükümlülüklerinin de döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak belirlenememesini içerecek şekilde genişletildi.

Yapılan değişiklikle 32 sayılı Karar’ın 4 üncü maddesine ve geçici maddelerine aşağıdaki alt bent ve madde ilave edildi:

g) Türkiye’de yerleşik kişilerin, Bakanlıkça belirlenen haller dışında, kendi aralarındaki menkul ve gayrimenkul alım satım, taşıt ve finansal kiralama dâhil her türlü menkul ve gayrimenkul kiralama, leasing ile iş, hizmet ve eser sözleşmelerinde sözleşme bedeli ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülükleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılamaz.”

“Geçici Madde 8- Bu Kararın 4 üncü maddesinin (g) bendinin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren otuz gün içinde, söz konusu bentte belirtilen ve daha önce akdedilmiş yürürlükteki sözleşmelerdeki döviz cinsinden kararlaştırılmış bulunan bedeller, Bakanlıkça belirlenen haller dışında; Türk parası olarak taraflarca yeniden belirlenir.”

Yapılan değişiklikte döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak düzenlenemeyeceği belirtilen sözleşme tiplerinin genel olarak ifade edilmesi ve bu sözleşme tiplerinin tanımlandığı diğer kanunlara atıf yapılmamış olması uygulamada kapsamın belirlenmesi yönünden tereddütler yaratıyor. Ayrıca, finansal kiralama sözleşmelerinin hangi durumlarda döviz üzerinden düzenlenebileceği 32 Sayılı Karar’ın 17A maddesinde belirlendiği için yapılan değişiklikte finansal kiralama sözleşmelerinin de kapsam içinde sayılmış olması Karar’ın kendi içinde bir çelişki yaratıyor.

Tüm bu tereddütleri bir kenara bırakırsak Hazine ve Maliye Bakanlığı’nca yapılacak düzenlemede aksi belirlenmediği sürece döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak sözleşme düzenleme yasağı kapsamına giren kişiler ve sözleşme türlerinin aşağıdaki şekilde olacağı görüşündeyiz.

Kısıtlama Türkiye’de Yerleşik Kişilerin Kendi Aralarındaki İşlemlerde Uygulanacak

Karar’daki kısıtlama Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarındaki işlemlere ilişkin. Diğer bir ifadeyle, bir tarafı dışarıda yerleşik kişiler olan işlemlerde bu kısıtlamalar uygulanmayacak. Türkiye’de yerleşik ve dışarıda yerleşik kişi tanımları ise 32 sayılı Karar’ın 2 nci maddesinde aşağıdaki şekilde yapılıyor:

“b) Türkiye’de yerleşik kişiler: Yurtdışında işçi, serbest meslek ve müstakil iş sahibi Türk vatandaşları dahil Türkiye’de kanuni yerleşim yeri bulunan gerçek ve tüzel kişileri,

c) Dışarıda yerleşik kişiler: Türkiye’de yerleşik sayılmayan gerçek ve tüzel kişileri, …

ifade eder.”

Bu kapsamda yurt dışında işçi, serbest meslek ve müstakil iş sahibi Türk vatandaşları dahil Türkiye’de kanuni yerleşim yeri bulunan gerçek ve tüzel kişilerin kendi aralarında yaptıkları aşağıdaki tip sözleşmelerde, sözleşme bedeli ve bu sözleşmelerden kaynaklanan ödeme yükümlülükleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak belirlenemeyecek:

1- Menkul alım satımı ve kiralama (taşıt kiralama dahil) sözleşmeleri

Menkul, hukuki bir terim olarak bir yerden bir yere taşınabilir malları ifade etmek için kullanılmaktadır. 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 762 nci maddesinde, taşınır mülkiyetinin konusu, nitelikleri itibarıyla taşınabilen maddî şeyler ile edinmeye elverişli olan ve taşınmaz mülkiyetinin kapsamına girmeyen doğal güçler olarak tanımlanmıştır. Buna göre her türlü taşınır mal, eşya, değerli şey, hayvan alım satımı ve kiralaması için yapılan sözleşmelerde, sözleşme bedeli ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülükleri Bakanlıkça (Hazine ve Maliye Bakanlığı) aksi belirlenmediği sürece döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak belirlenemeyecek.

2- Gayrimenkul alım satımı ve kiralama (finansal kiralama dahil) sözleşmeleri

4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 704 üncü maddesine göre gayrimenkul (taşınmaz) mülkiyetinin konusu şunlardır:

1- Arazi,

2- Tapu kütüğünde ayrı sayfaya kaydedilen bağımsız ve sürekli haklar,

3- Kat mülkiyeti kütüğüne kayıtlı bağımsız bölümler.

Buna göre arazilerin, tapu kütüğünde ayrı sayfaya kaydedilen bağımsız ve sürekli hakların, kat mülkiyeti kütüğüne kayıtlı bağımsız bölümlerin alım satımı ve kiralamasına ilişkin yapılacak sözleşmelerde, sözleşme bedeli ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülükleri Bakanlıkça aksi belirlenmediği sürece döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılamayacaktır.

3- Finansal kiralama sözleşmeleri

32 sayılı Karar’da yapılan değişiklikle her ne kadar finansal kiralama ile yapılan menkul ve gayrimenkul kiralama işlemleri ile leasing sözleşmelerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılamayacağı düzenlenmiş olsa da, 32 sayılı Karar’ın Türkiye’de yerleşik finansal kiralama şirketlerinin döviz üzerinden yapacakları finansal kiralama işlemlerini düzenleyen 17/A/10 ve 17/A/3-(g) bentleri halen yürürlükte olduğu için yeni düzenlemenin mevcut ve gelecekte yapılacak finansal kiralama işlemlerine etkisi olmadığı görüşündeyiz (Döviz üzerinden yapılabilecek finansal kiralama işlemlerine ilişkin ayrıntılı bilgiler için 25 Ocak 2018 tarihli yazımıza bakınız).

Ancak, 32 Sayılı Karar’a yeni eklenen madde ile Karar’ın 17/A maddesinin alt bentlerindeki hükümler birbiri ile çelişki yarattığından, konunun Bakanlıkça açıklığa kavuşturulması gerektiğini düşünüyoruz. Bu aşamada Bakanlıkça farklı bir görüş verilmediği sürece mevcut finansal kiralama sözleşmelerinde bir değişiklik yapılmaması gerektiği ve Karar’daki mevcut istisnalar kapsamında döviz üzerinden finansal kiralama işlemleri yapılabileceği görüşündeyiz.

4- Leasing Sözleşmeleri

32 sayılı Karar’a eklenen 4/1/g bendinde finansal kiralama dışında ayrıca leasing sözleşmelerinde de, sözleşme bedeli ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılamayacağı hüküm olunuyor. Burada belirtilen leasing sözleşmelerinin finansal kiralamadan farklı olarak operasyonel kiralama işlemlerini (örn. bazı bilgi işlem demirbaşları ve fotokopi cihazlarında finansal kiralama şirketleri dışında doğrudan ithalatçı ya da distribütor firmalardan yapılan kiralama işlemleri gibi) içerdiğini düşünüyoruz.

5- İş Sözleşmeleri

4857 sayılı İş Kanunu’nun 8 inci maddesinde, iş sözleşmesi; bir tarafın (işçi) bağımlı olarak iş görmeyi, diğer tarafın (işveren) da ücret ödemeyi üstlenmesinden oluşan sözleşme olarak tanımlanıyor. Bu çerçevede, Türkiye’de çalışan yabancı uyruklu kişilerin (expatların) iş sözleşmeleri de eğer döviz üzerinden yapıldı ise Bakanlıkça aksi bir durum belirlenmediği sürece Türk Parası olarak yeniden belirlenmesi gerektiği ortaya çıkıyor.

6- Hizmet Sözleşmeleri

Hizmet sözleşmeleri, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun altıncı bölümünde, 393 ila 469 uncu maddelerinde düzenleniyor. Hizmet sözleşmesi 393 üncü maddede, “işçinin işverene bağımlı olarak belirli veya belirli olmayan süreyle işgörmeyi ve işverenin de ona zamana veya yapılan işe göre ücret ödemeyi üstlendiği sözleşme” olarak tanımlanmış. 448 inci maddede ise, pazarlamacılık sözleşmesi, “pazarlamacının sürekli olarak, bir ticari işletme sahibi işveren hesabına ve işletmesinin dışında, her türlü işlemin yapılmasına aracılık etmeyi veya yazılı anlaşma varsa, bu anlaşmada belirtilen işlemleri yapmayı, işletme sahibi işverenin de buna karşılık ücret ödemeyi üstlendiği sözleşme” olarak tanımlanmıştır. Aynı bölümde, hizmet sözleşmelerinin bir alt ayrımı olarak evde hizmet sözleşmesi düzenlenmiş olup, evde hizmet sözleşmesi tanımı 461 inci maddede, “işverenin verdiği işi, işçinin kendi evinde veya belirleyeceği başka bir yerde, bizzat veya aile bireyleriyle birlikte bir ücret karşılığında görmeyi üstlendiği sözleşme” olarak yapılmıştır.

Yukarıda verilen hizmet sözleşmeleri de 32 sayılı Karara yeni eklenen bentteki sözleşme bedeli ve sözleşmeden kaynaklı ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak belirlenememesi yasağı kapsamına giriyor.

7- Eser Sözleşmeleri

Eser sözleşmeleri de 6098 sayılı Türkler Borçlar Kanunu’nun 470 inci maddesinde; “yüklenicinin bir eser meydana getirmeyi, işsahibinin de bunun karşılığında bir bedel ödemeyi üstlendiği” sözleşme olarak tanımlanmış.

Sonuç olarak karar’ın yürürlüğe girdiği 13.09.2018 tarihinden itibaren yukarıdaki kapsamdaki sözleşmelere ilişkin bedeller ve sözleşmeden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülükleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak belirlenemeyecek.

Halen Yürürlükte Olan Sözleşmelerin Durumu

Karara eklenen geçici madde 8 uyarınca Karar’ın yürürlüğe girdiği 13.09.2018 tarihinden itibaren 30 gün içinde, yukarıda belirtilen ve daha önce akdedilmiş yürürlükteki sözleşmelerdeki döviz cinsinden kararlaştırılmış bulunan bedellerin, Hazine ve Maliye Bakanlığı’nca belirlenecek haller dışında Türk Parası olarak taraflarca yeniden belirlenmesi gerekiyor.

Öte yandan, Karar’da, döviz üzerinden düzenlenmiş olan ve halen yürürlükte bulunan sözleşmelerdeki bedellerin hangi kur üzerinden TL’ye dönüleceğine ilişkin bir düzenleme bulunmuyor. Ayrıca, Karar’ın Geçici 8 inci maddesinde, yürürlükte bulunan sözleşmelerden sadece döviz üzerinden olanların TL olarak yeniden belirlenmesine yönelik düzenleme yapılmış. Diğer bir ifadeyle, Karar’ın yürürlük tarihinden önce dövize endeksli olarak akdedilmiş sözleşmelerin TL’ye çevrilmesine ilişkin bir düzenleme bulunmuyor. Bu gözden kaçan bir husus mu yoksa bilerek bu şekilde yapılan bir düzenleme mi bu durumunda açıklığa kavuşturulmasında fayda bulunuyor.

Hazine ve Maliye Bakanlığı’nca Yapılacak Düzenleme

Karar’da yapılan değişiklik uyarınca Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın, Karar’da belirtilen sözleşme tiplerinden döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak belirlenmesine izin verilecek olanlarına (hallere) ilişkin bir düzenleme yapması gerekiyor. Ayrıca Karar’ın uygulamasına yönelik tereddütlerin de bu düzenlemede açıklığa kavuşturulacağını bekliyoruz.

Saygılarımızla,

Hamdi GİRGİN

“UYARI: Bu çalışmada yer alan görüşler, yazarın kendi görüşleri olup, çalıştığı kurumun görüşlerini yansıtmamaktadır. Bu yazı yalnızca bilgilendirme amacıyla yayımlanmış olup, herhangi bir hukuki görüş, yönlendirme ve tavsiye içermemektedir. Ayrıca, bilgiler yazının hazırlandığı tarihteki mevzuat göz önünde bulundurularak verilmiş olup, yazı içeriği aradan geçen zaman içerisinde mevzuat değişiklikleri ve ilgili kurumların konu hakkındaki görüşleri çerçevesinde güncelliğini yitirmiş olabilir.”

TÜRK PARASI KIYMETİNİ KORUMA HAKKINDA 32 SAYILI KARARDA DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR KARAR

TÜRK PARASI KIYMETİNİ KORUMA HAKKINDA 32 SAYILI KARAR (KARAR’DA 13.09.2018 TARİHİNDE YAPILAN DEĞİŞİKLİKLERİN İŞLENDİĞİ HALİ)

TÜRK PARASI KIYMETİNİ KORUMA HAKKINDA 32 SAYILI KARARDA DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR KARAR (KARAR SAYISI: 85) 13.09.2018 Tarihli ve 30534 Sayılı Resmi Gazete
ESKİ DÜZENLEME	YENİ DÜZENLEME
Döviz Madde 4- a) Yurda döviz ithali ve yurttan döviz ihracı serbesttir. b) Türkiye’de yerleşik kişilerin beraberlerinde döviz bulundurmaları, bankalar, yetkili müesseseler, PTT, kıymetli maden aracı kuruluşları ile yurt dışında döviz alım satımına yetkili kuruluşlardan döviz satın almaları ve bunlara döviz satmaları, dövizleri bankalarda açacakları döviz hesaplarında tutmaları, efektif olarak kullanmaları, bankalar vasıtasıyla yurt içinde ve yurt dışında tasarruf etmeleri serbesttir. c) Türkiye’de yerleşik kişilerin, dışarıda yerleşik kişilerden, Türkiye’de yapacakları işlemler nedeniyle döviz kabul etmeleri serbesttir. d) Dışarıda yerleşik kişiler; bankalar, yetkili müesseseler, PTT, kıymetli maden aracı kuruluşları ve aracı kurumlarla döviz alım ve satımı yapabilirler e) Türkiye’de yerleşik kişiler ile dışarıda yerleşik kişilerin, bankalar vasıtasıyla yurtdışına döviz transfer ettirmeleri serbesttir. Bakanlık yurtdışına döviz transferi yapılabilecek diğer kuruluşları belirlemeye yetkilidir. Bankalar, ithalat, ihracat ve görünmeyen işlemler dışındaki yurtdışına yapılan 50.000 ABD Doları ve eşiti dövizi aşan transferlere (Döviz tevdiat hesaplarından yapılan transferler dahil) ilişkin bilgileri, transfer tarihinden itibaren 30 gün içinde Bakanlıkça belirlenecek mercilere bildirirler. f) 10.000 Avro veya eşitini aşan efektifin yurt dışına çıkarılması Bakanlıkça belirlenecek esaslar dahilinde yapılır.	Döviz Madde 4- a) Yurda döviz ithali ve yurttan döviz ihracı serbesttir. b) Türkiye’de yerleşik kişilerin beraberlerinde döviz bulundurmaları, bankalar, yetkili müesseseler, PTT, kıymetli maden aracı kuruluşları ile yurt dışında döviz alım satımına yetkili kuruluşlardan döviz satın almaları ve bunlara döviz satmaları, dövizleri bankalarda açacakları döviz hesaplarında tutmaları, efektif olarak kullanmaları, bankalar vasıtasıyla yurt içinde ve yurt dışında tasarruf etmeleri serbesttir. c) Türkiye’de yerleşik kişilerin, dışarıda yerleşik kişilerden, Türkiye’de yapacakları işlemler nedeniyle döviz kabul etmeleri serbesttir. d) Dışarıda yerleşik kişiler; bankalar, yetkili müesseseler, PTT, kıymetli maden aracı kuruluşları ve aracı kurumlarla döviz alım ve satımı yapabilirler e) Türkiye’de yerleşik kişiler ile dışarıda yerleşik kişilerin, bankalar vasıtasıyla yurtdışına döviz transfer ettirmeleri serbesttir. Bakanlık yurtdışına döviz transferi yapılabilecek diğer kuruluşları belirlemeye yetkilidir. Bankalar, ithalat, ihracat ve görünmeyen işlemler dışındaki yurtdışına yapılan 50.000 ABD Doları ve eşiti dövizi aşan transferlere (Döviz tevdiat hesaplarından yapılan transferler dahil) ilişkin bilgileri, transfer tarihinden itibaren 30 gün içinde Bakanlıkça belirlenecek mercilere bildirirler. f) 10.000 Avro veya eşitini aşan efektifin yurt dışına çıkarılması Bakanlıkça belirlenecek esaslar dahilinde yapılır. g) Türkiye’de yerleşik kişilerin, Bakanlıkça belirlenen haller dışında, kendi aralarındaki menkul ve gayrimenkul alım satım, taşıt ve finansal kiralama dâhil her türlü menkul ve gayrimenkul kiralama, leasing ile iş, hizmet ve eser sözleşmelerinde sözleşme bedeli ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülükleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılamaz.
	Geçici Madde 8- Bu Kararın 4 üncü maddesinin (g) bendinin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren otuz gün içinde, söz konusu bentte belirtilen ve daha önce akdedilmiş yürürlükteki sözleşmelerdeki döviz cinsinden kararlaştırılmış bulunan bedeller, Bakanlıkça belirlenen haller dışında; Türk parası olarak taraflarca yeniden belirlenir.