Döviz Cinsinden ve Dövize Endeksli Sözleşme Düzenlenmesine Getirilen İstisnalara İlişkin Tebliğ Yayımlandı

13 Eylül 2018 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan “Türk Parası Kıymetini Korumu Hakkında 32 Sayılı Kararda Değişiklik Yapılmasına Dair Karar (Karar Sayısı: 85)” ile yapılan değişiklikle Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdedecekleri bazı sözleşme tiplerinde sözleşmeye konu bedel ve sözleşmeden kaynaklı diğer ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak belirlenmesi yasaklanmış ve döviz ve dövize endeksli sözleşme düzenleme yasağından istisna tutulacak işlemleri belirleme konusunda Hazine ve Maliye Bakanlığı (Bakanlık) yetkili kılınmıştı. Bu değişiklik hakkında 14 Eylül 2018 tarihinde yayımladığımız yazımıza buradan ulaşabilirsiniz.

Hazine ve Maliye Bakanlığı, 32 sayılı Karar’da kendisine tanınan yetki çerçevesinde, Karar’da belirtilen sözleşme tiplerinden döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak belirlenmesine izin verilecek olanları 6 Ekim 2018 tarihli Resmi Gazete‘de yayımlanan “Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ (Tebliğ No: 2008-32/34)’de Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (No: 2018-32/51)“ (Tebliğ) ile belirledi.

Söz konusu Tebliğ çerçevesinde getirilen istisnalar ve 32 sayılı Karar’da 13.09.2018 tarihinde yapılan değişiklikle ilgili açıklığa kavuşturulan hususlar bu yazımızın konusunu oluşturuyor:

DÖVİZ VE DÖVİZE ENDEKSLİ SÖZLEŞME DÜZENLEME YASAĞI KAPSAMINDAKİ SÖZLEŞMELER

Türkiye’de yerleşikler arasında akdedilen aşağıdaki tip sözleşmelerde, sözleşmeye konu bedel ve sözleşmeden kaynaklı diğer ödeme yükümlülükleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak belirlenemeyecek.

1- Gayrimenkul Kiralama ve Satış Sözleşmeleri (Serbest Bölgelerdeki gayrimenkuller dahil)

Tebliğ’in 8/1 ve 8/2 fıkraları uyarınca Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdedecekleri, konusu serbest bölgeler dahil yurt içinde yer alan gayrimenkuller olan, konut ve çatılı iş yeri dâhil gayrimenkul kiralama ve satış sözleşmelerinde, sözleşme bedeli ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülükleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılamayacak.

Burada döviz cinsinden ve dövize endeksli satış ve kiralama sözleşmesi düzenleme yasağı kapsamına alınan gayrimenkuller arasına serbest bölgelerde yer alanların da dahil edilmiş olması dikkat çekiyor. Sınırlama Türkiye’de yerleşikler arasında düzenlenen bu tip kiralama ve satış sözleşmelerine uygulanacağı; ancak, serbest bölgeler, 3218 sayılı Serbest Bölgeler Kanunu’nun uygulanması bakımından Türkiye Gümrük Bölgesi dışında kabul edildikleri ve bu bölgede yerleşik firmalar yurt dışında yerleşik kabul edildikleri için serbest bölgede yerleşik firmalar arasında yapılacak gayrimenkul kiralama ve satış sözleşmelerinin bu sınırlamadan istisna olacağı görüşündeyiz.

2- İş sözleşmeleri (yurt dışında ifa edilecek olanlar ve T.C. vatandaşı olmayanlar ile serbest bölgelerdeki şirketlerin taraf oldukları iş sözleşmeleri hariç),

3- Danışmanlık, aracılık ve taşımacılık dahil hizmet sözleşmeleri (Aşağıda belirtilen istisnalar dışında kalanlar)

Tebliğ’in 8/4 fıkrası uyarınca aşağıda belirtilenler dışında kalan danışmanlık, aracılık ve taşımacılık dâhil hizmet sözleşmelerinde, sözleşme bedeli ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülükleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak belirlenemeyecek:

a) Türkiye Cumhuriyeti Devleti ile vatandaşlık bağı bulunmayan kişilerin taraf oldukları hizmet sözleşmeleri,

b) İhracat, transit ticaret, ihracat sayılan satış ve teslimler ile döviz kazandırıcı hizmet ve faaliyetler kapsamında yapılan hizmet sözleşmeleri,

c) Türkiye’de yerleşik kişilerin yurt dışında gerçekleştirecekleri faaliyetler kapsamında yapılan hizmet sözleşmeleri,

ç) Türkiye’de yerleşik kişilerin, kendi aralarında akdedecekleri, Türkiye’de başlayıp yurt dışında sonlanan ve yurt dışında başlayıp Türkiye’de sonlanan elektronik haberleşme ile ilgili hizmet sözleşmeleri

4- Eser sözleşmeleri (Gemilerin inşası, tamiri ve bakımı dışında kalanlar)

4490 sayılı Türk Uluslararası Gemi Sicili Kanunu ile 491 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunda tanımlanan gemilerin inşası, tamiri ve bakımı dışında kalan eser sözleşmelerinde sözleşme bedeli ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülükleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılamayacak (md. 8/5).

5- İş makinaları dahil taşıt kiralama ve satış sözleşmeleri (md. 8/6 ve 8/7).

6- Bilişim teknolojileri kapsamında yurt içinde üretilen yazılımlara ilişkin satış sözleşmeleri ile donanım ve yazılımlara ilişkin lisans ve hizmet sözleşmeleri (md. 8/8).

Döviz veya dövize endeksli sözleşme düzenleme yasağı kapsamındaki sözleşmelere ilişkin kıymetli evraklarda yer alan bedeller de döviz veya dövize endeksli olarak belirlenemeyecek

Yukarıdaki sınırlamalar kapsamında sözleşme bedeli ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülükleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılamayan sözleşmeler kapsamında düzenlenecek kıymetli evraklarda yer alan bedellerin de döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak belirlenmesi mümkün bulunmuyor (md. 8/18).

Dövize endeksli sözleşme olarak kabul edilecek diğer endeksli sözleşmeler

Uluslararası piyasalarda fiyatı döviz cinsinden belirlenen kıymetli madenlere ve/veya emtiaya endekslenen ve/veya dolaylı olarak dövize endekslenen sözleşmeler de, dövize endeksli sözleşme olarak değerlendirilerek yukarıdaki kısıtlamalara tabi tutulacak (md. 8/19).

Türkiye’de yerleşik şirketlerin yurt dışındaki birim ve iştiraklerinin durumu

Türkiye’de yerleşik kişilerin yurt dışındaki; şube, temsilcilik, ofis, irtibat bürosu, işlettiği veya yönettiği fonlar, %50 ve üzerinde pay sahipliklerinin bulunduğu şirketler ile doğrudan ya da dolaylı olarak sahipliklerinde bulunan şirketler de yukarıdaki uygulama kapsamında Türkiye’de yerleşik olarak değerlendirilerek akit ettikleri sözleşmelerin karşı tarafının Türkiye’de yerleşik başka bir kişi olması durumunda 32 sayılı Karar kapsamındaki döviz ve dövize endeksli sözleşme düzenleme yasağına tabi olacaklar. Tebliğ’in 8 inci maddesinin 20 inci fıkrasında yer alan bu hükümle, Türkiye’deki şirketlerin yurt dışında kuracakları şirketler vasıtasıyla Karar’daki sınırlamaları dolanmalarının önüne geçilmiş oluyor.

İSTİSNALAR

Türkiye’de yerleşikler arasında akdedilen aşağıdaki tip sözleşmelerde, sözleşmeye konu bedel ve sözleşmeden kaynaklı diğer ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak belirlenmesi mümkün bulunuyor. Diğer bir ifadeyle, aşağıdaki sözleşmeler 32 sayılı Karardaki sınırlamalardan istisna tutulmuş:

1- Yurt dışında ifa edilecek iş sözleşmeleri (md. 8/3),

2- Türkiye Cumhuriyeti Devleti ile vatandaşlık bağı bulunmayan (yabancı uyruklu) Türkiye’de yerleşik kişilerin taraf olduğu iş sözleşmeleri (md. 8/11),

3- Dışarıda yerleşik kişilerin Türkiye’de bulunan; şube, temsilcilik, ofis, irtibat bürosu, doğrudan veya dolaylı olarak % 50 ve üzerinde pay sahipliklerinin bulunduğu şirketler ile serbest bölgedeki faaliyetleri kapsamında serbest bölgelerdeki şirketlerin taraf olduğu iş ve hizmet sözleşmeleri (md. 8/16),

4- Türkiye Cumhuriyeti Devleti ile vatandaşlık bağı bulunmayan kişilerin taraf oldukları hizmet sözleşmeleri,

5- İhracat, transit ticaret, ihracat sayılan satış ve teslimler ile döviz kazandırıcı hizmet ve faaliyetler kapsamında yapılan hizmet sözleşmeleri,

6- Türkiye’de yerleşik kişilerin yurt dışında gerçekleştirecekleri faaliyetler kapsamında yapılan hizmet sözleşmeleri,

7- Türkiye’de yerleşik kişilerin, kendi aralarında akdedecekleri, Türkiye’de başlayıp yurt dışında sonlanan ve yurt dışında başlayıp Türkiye’de sonlanan elektronik haberleşme ile ilgili hizmet sözleşmeleri,

8- 4490 sayılı Türk Uluslararası Gemi Sicili Kanunu ile 491 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunda tanımlanan gemilerin inşası, tamiri ve bakımı kapsamındaki eser sözleşmeleri ile bu gemilere ilişkin finansal kiralama (leasing) sözleşmeleri (md. 8/5 ve md. 8/9),

9- Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar’ın 17 ve 17/A maddeleri kapsamında yapılacak finansal kiralama (leasing) sözleşmeleri (md. 8/10 – Bu sözleşmeler döviz üzerinden düzenlenebilir, dövize endeksli olarak düzenlenemez),

10- Menkul satış ve kiralama sözleşmeleri (iş makinaları dahil taşıt satış ve kiralama sözleşmeleri dışında kalan menkul satış ve kiralama sözleşmeleri)

11- Bilişim teknolojileri kapsamında yurt dışında üretilen yazılımlara ilişkin satış sözleşmeleri ile donanım ve yazılımlara ilişkin lisans ve hizmet sözleşmeleri (md. 8/8’deki fıkra hükmüne göre yurt içinde üretilen yazılımlara ilişkin satış sözleşmeleri ile donanım ve yazılımlara ilişkin lisans ve hizmet sözleşmelerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılamayacağı anlaşılmaktadır),

12- Kamu kurum ve kuruluşları ile Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı şirketlerinin taraf olduğu gayrimenkul satış ve gayrimenkul kiralama dışında kalan sözleşmeler (md. 8/12),

13- Kamu kurum ve kuruluşlarının taraf olduğu döviz cinsinden veya dövize endeksli ihaleler, sözleşmeler ve milletlerarası antlaşmaların ifası kapsamında olmak kaydıyla; yüklenicilerin üçüncü taraflarla akdedeceği gayrimenkul satış, gayrimenkul kiralama ve iş sözleşmeleri dışında kalan sözleşmeler (md. 8/13),

14- Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın 4749 sayılı Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanun kapsamında gerçekleştirdiği işlemlerle ilgili olarak bankaların taraf olduğu sözleşmeler,

15- Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar hükümleri saklı kalmak kaydıyla, 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu ile bu Kanuna dayalı olarak yapılan düzenlemeler çerçevesinde sermaye piyasası araçlarının (yabancı sermaye piyasası araçları ve depo sertifikaları ile yabancı yatırım fonu payları da dahil olmak üzere) döviz cinsinden oluşturulması, ihracı, alım satımı ve yapılan işlemlere ilişkin yükümlülüklerin döviz cinsinden kararlaştırılması mümkün (md. 8/15),

16- – Yolcu, yük veya posta taşıma faaliyetinde bulunan ticari havayolu işletmeleri;

– hava taşıma araçlarına, motorlarına ve bunların aksam ve parçalarına yönelik teknik bakım hizmeti veren şirketler;

– sivil havacılık mevzuatı kapsamında havalimanlarında yer hizmetleri yapmak üzere çalışma ruhsatı alan veya yetkilendirilen kamu ya da özel hukuk tüzel kişiliği statüsündeki kuruluşlar,

– ile söz konusu kuruluşların kurdukları işletme ve şirketler ile doğrudan veya dolaylı olarak sermayelerinde en az %50 hisse oranına sahip olduğu ortaklıkların Türkiye’de yerleşik kişilerle akdedecekleri gayrimenkul satış, gayrimenkul kiralama ve iş sözleşmeleri dışında kalan sözleşmeler.

MEVCUT SÖZLEŞMELERİN TL’YE DÖNÜLMESİ ZORUNLULUĞU

13 Eylül 2018 tarihinde 32 sayılı Karar’a eklenen Geçici Madde 8 ile değişikliğin yürürlüğe girdiği 13 Eylül 2018 tarihinden itibaren 30 gün içinde (13 Ekim 2018 tarihine kadar) 13 Eylül 2018 tarihinden önce akdedilmiş mevcut sözleşmelerdeki döviz cinsinden kararlaştırılmış bedellerin Bakanlıkça belirlenecek istisnalar dışında TL olarak yeniden belirlenmesi zorunluluğu getirilmişti.

Mevcut sözleşmelerin TL’ye dönülmesi zorunluluğuna ilişkin yukarıdaki düzenlemeyle ilgili olarak Tebliğ’de aşağıda belirtilen istisnalar belirlenmiş:

1- 32 sayılı Karar’da yapılan değişikliğin yürürlüğe girdiği 13.09.2018 tarihinden önce akdedilmiş bulunan sözleşmeler, yukarıda tanımlanan istisnalar kapsamına alınan sözleşme tiplerinden birine giriyorsa Türk parası olarak yeniden belirlenme zorunluluğundan istisna tutulacak (md. 8/21),

2- 13 Eylül 2018 tarihinden önce akdedilmiş bulunan iş makineleri dahil taşıt kiralama sözleşmeleri TL olarak yeniden belirlenme zorunluluğundan istisna tutulacak (md. 8/22),

3- Yukarıdaki istisnalar kapsamında yer almayan 13 Eylül 2018 tarihinden önce akdedilmiş mevcut sözleşmelerde yer alan bedellerin ise taraflarca Türk Parası olarak yeniden belirlenmesi gerekiyor (md. 8/23),

Sözleşmeler TL’ye dönülürken mutabakata varılamazsa ne olacak?

4- TL’ye dönülmesi zorunluluğu bulunan mevcut sözleşmelerde yer alan bedeller taraflarca TL olarak yeniden belirlenirken mutabakata varılamazsa; akdedilen sözleşmelerde döviz veya dövize endeksli olarak belirlenen bedeller, söz konusu bedellerin 2 Ocak 2018 tarihinde belirlenen gösterge niteliğindeki TCMB efektif satış kuru (1 USD= 3,7776 TL; 1 EUR=4,5525 TL) kullanılarak hesaplanan Türk parası cinsinden karşılığının 2 Ocak 2018 tarihinden bedellerin yeniden belirlendiği tarihe kadar Türkiye İstatistik Kurumu’nun her ay için belirlediği tüketici fiyat endeksi (TÜFE) aylık değişim oranları esas alınarak artırılması suretiyle yeniden belirlenecek.

13 Eylül 2018 Tarihinde Önce Akdedilen Konut ve Çatılı İş Yeri Kiralama Sözleşmelerinin TL’ye Dönülmesinde Uygulanacak Hükümler

Tebliğ’in 8 inci maddesinin 24 üncü fıkrası hükümlerine göre 13 Eylül 2018 tarihinden önce akdedilen konut ve çatılı iş yeri kira sözleşmelerinde döviz veya dövize endeksli olarak belirlenen bedeller iki yıllık süre için TL olarak yeniden belirlenecek. Bu belirleme yapılırken mutabakata varılamazsa akdedilen sözleşmelerde döviz veya dövize endeksli olarak belirlenen bedeller, söz konusu bedellerin 2 Ocak 2018 tarihinde belirlenen gösterge niteliğindeki TCMB efektif satış kuru kullanılarak hesaplanan Türk parası cinsinden karşılığının 2 Ocak 2018 tarihinden bedellerin yeniden belirlendiği tarihe kadar (şu an için en geç 13.10.2018 tarihine kadar) Türkiye İstatistik Kurumu’nun her ay için belirlediği TÜFE aylık değişim oranları esas alınarak artırılması suretiyle yeniden belirlenecek.

Ancak, Türk parası olarak belirlemenin yapıldığı kira yılının sonundan itibaren bir yıl geçerli olmak üzere; yukarıdaki şekilde Türk parası olarak belirlenen kira bedeli, taraflarca belirlenirken mutabakata varılamazsa, belirleme tarihinden belirlemenin yapıldığı kira yılının sonuna kadar TÜFE aylık değişim oranları esas alınarak artırılması yoluyla belirlenecek.

Bir sonraki kira yılı TL kira bedeli, belirlenirken mutabakata varılamazsa da, önceki kira yılında  geçerli olan kira bedelinin TÜFE aylık değişim oranları esas alınarak artırılması yoluna gidilecek ve belirlenen Türk parası cinsinden kira bedeli bu fıkrada belirtilen iki yıllık sürenin sonuna kadar geçerli olacak.

TL’ye Dönem Zorunluluğu Bulunan Sözleşmelerde Peşin Ödenen ve Tahsili Gecikmiş Sözleşme Bedellerinin Durumu

13 Eylül 2018 tarihinden önce akdedilmiş ve bu tarihten itibaren 30 gün içinde TL’ye dönülmesi zorunluluğu bulunan sözleşmelerde, sözleşme bedeli ve sözleşmeden kaynaklanan ödeme yükümlülüklerinin tahsilinin yapılmış olması veya ilgili bedellerin ödenmesinde gecikmeye düşülmüş olması halinde bu bedellerin TL’ye dönülmesi gerekmeyecek (md. 8/25). Diğer bir ifadeyle, 13.10.2018 tarihine kadar TL’ye dönülmesi zorunluluğu bulunan sözleşmelerde, sözleşme bedellerinin peşin ödenmiş veya tahsilinde gecikmeye düşülmüş olması halinde Tebliğ’in 8/25 fıkrası hükmü uyarınca bu bedellerin yukarıdaki hükümler çerçevesinde yeniden TL olarak belirlenmesi zorunluluğunun bulunmadığını düşünüyoruz.

Döviz veya Dövize Endeksli Olarak Düzenleme İstisnası Bulunan Sözleşmelerin TL Olarak Düzenlenmesi veya TL Olarak Yeniden Belirlenmek İstenmesi Durumunda Uygulanacak Hükümler

Tebliğ’in 8 inci maddesinin 25 inci fıkrasına göre Tebliğ’de istisna tanınan tarafların mutabakatıyla yeni yapılacak sözleşmelerin Türk parası cinsinden yapılmasını veya mevcut döviz cinsinden veya dövize endeksli sözleşmelerde yer alan bedellerin Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Kararın Geçici 8 inci maddesi uyarınca Türk parası olarak yeniden kararlaştırılmasını talep etmeleri durumunda sözleşmelerde yer alan bedeller Türk parası cinsinden kararlaştırılacak. Buna göre döviz veya dövize endeksli olarak düzenlenmesi imkanı bulunan bir sözleşme akdedilmek istenmesi veya bu nitelikteki sözleşmelerin 32 sayılı Karar’ın Geçici 8 inci maddesi uyarınca 13.10.2018 tarihine kadar TL olarak yeniden kararlaştırılmasının talep edilmesi halinde tarafların mutabakatı gerekecek. Yine de bu fıkra hükmünün yazımının uygulamada tereddütlere neden olabileceğini düşünüyoruz.

Bu kapsamda, Tebliğ genel olarak değerlendirildiğinde döviz veya dövize endeksli sözleşme düzenleme yasağının en sıkı şekilde gayrimenkul satış ve kiralama sözleşmeleri için uygulanacağı; gayrimenkul satış ve kiralama sözleşmeleri dışındaki sözleşmelerde ise genel olarak piyasaların mevcut işleyişi ve hassasiyetleri dikkate alınarak istisnalar tanındığı görülüyor.

Bunun dışında Tebliğ’in 13 Eylül 2018 tarihinden önce düzenlenen konut ve işyeri kiralama sözleşmelerinin TL’ye dönülmesine ilişkin 8/24 fıkrası hükümleri biraz anlaşılması zor yazılmış, ilgili bentteki kira yılı ifadesinden TL belirlemenin yapıldığı dönemden bir sonraki belirlemenin yapılacağı döneme kadar olan yıllık sürenin anlaşılması gerektiğini düşünüyoruz.

Son olarak mevcut sözleşmelerin TL’ye dönülmesinde en büyük zorluk 32 sayılı Karar’ın Geçici Madde 8’inde belirtilen 30 günlük sürenin bitimi için bugün dahil 5 iş günlük bir sürenin kalmış olması. Düzenlemenin sınırları henüz 2 gün önce yayımlanan Tebliğ ile netleşmiş olduğu için düzenlemeden etkilenen sözleşme taraflarının düzenlemenin detaylarını anlayarak kapsamdaki sözleşmeleri belirlemeleri için kalan süre yeterli olamayabilecektir. Kalan sürenin kısıtlı olması karşısında bu duruma bir çözüm olarak 32 sayılı Karar’ın Geçici Madde 8’indeki 30 günlük sürenin yeni bir Cumhurbaşkanı Kararı ile uzatılmasının düşünülmesi olası.

Saygılarımızla,

Hamdi GİRGİN

“UYARI: Bu çalışmada yer alan görüşler, yazarın kendi görüşleri olup, çalıştığı kurumun görüşlerini yansıtmamaktadır. Bu yazı yalnızca bilgilendirme amacıyla yayımlanmış olup, herhangi bir hukuki görüş, yönlendirme ve tavsiye içermemektedir. Ayrıca, bilgiler yazının hazırlandığı tarihteki mevzuat göz önünde bulundurularak verilmiş olup, yazı içeriği aradan geçen zaman içerisinde mevzuat değişiklikleri ve ilgili kurumların konu hakkındaki görüşleri çerçevesinde güncelliğini yitirmiş olabilir.”

TÜRK PARASI KIYMETİNİ KORUMA HAKKINDA 32 SAYILI KARARA İLİŞKİN TEBLİĞ (TEBLİĞ NO: 2008-32/34)’DE DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR TEBLİĞ (TEBLİĞ NO: 2018-32/51)

TÜRK PARASI KIYMETİNİ KORUMA HAKKINDA 32 SAYILI KARARA İLİŞKİN TEBLİĞ (TEBLİĞ NO: 2008-32/34)’DE DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR TEBLİĞ (TEBLİĞ NO: 2018-32/51) 06.10.2018 Tarihli ve 30557 Sayılı Resmi Gazete
ESKİ DÜZENLEME	YENİ DÜZENLEME
Peşin Döviz MADDE 8 – (Mülga:RG-11/7/2009-27285)	Döviz Cinsinden ve Dövize Endeksli Sözleşmeler MADDE 8 – (1) Türkiye’de yerleşik kişiler; kendi aralarında akdedecekleri, konusu serbest bölgeler dahil yurt içinde yer alan gayrimenkuller olan, konut ve çatılı iş yeri dâhil gayrimenkul satış sözleşmelerinde sözleşme bedelini ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerini döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştıramazlar. (2) Türkiye’de yerleşik kişiler; kendi aralarında akdedecekleri, konusu serbest bölgeler dahil yurt içinde yer alan gayrimenkuller olan, konut ve çatılı iş yeri dâhil gayrimenkul kiralama sözleşmelerinde sözleşme bedelini ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerini döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştıramazlar. (3) Türkiye’de yerleşik kişiler; yurt dışında ifa edilecekler dışında kalan, kendi aralarında akdedecekleri, iş sözleşmelerinde sözleşme bedelini ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerini döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştıramazlar. (4) Türkiye’de yerleşik kişiler; kendi aralarında akdedecekleri, aşağıda belirtilenler dışında kalan danışmanlık, aracılık ve taşımacılık dâhil hizmet sözleşmelerinde, sözleşme bedelini ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerini döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştıramazlar. a) Türkiye Cumhuriyeti Devleti ile vatandaşlık bağı bulunmayan kişilerin taraf oldukları hizmet sözleşmeleri, b) İhracat, transit ticaret, ihracat sayılan satış ve teslimler ile döviz kazandırıcı hizmet ve faaliyetler kapsamında yapılan hizmet sözleşmeleri, c) Türkiye’de yerleşik kişilerin yurt dışında gerçekleştirecekleri faaliyetler kapsamında yapılan hizmet sözleşmeleri, ç) Türkiye’de yerleşik kişilerin, kendi aralarında akdedecekleri, Türkiye’de başlayıp yurt dışında sonlanan ve yurt dışında başlayıp Türkiye’de sonlanan elektronik haberleşme ile ilgili hizmet sözleşmeleri. (5) Türkiye’de yerleşik kişiler; kendi aralarında akdedecekleri, 16/12/1999 tarihli ve 4490 sayılı Türk Uluslararası Gemi Sicili Kanunu ile 491 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunda tanımlanan gemilerin inşası, tamiri ve bakımı dışında kalan eser sözleşmelerinde sözleşme bedelini ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerini döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştıramazlar. (6) Türkiye’de yerleşik kişilerin; kendi aralarında akdedecekleri, iş makineleri dâhil taşıt satış sözleşmeleri dışında kalan menkul satış sözleşmelerinde sözleşme bedelini ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerini döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırmaları mümkündür. (7) Türkiye’de yerleşik kişilerin; kendi aralarında akdedecekleri, iş makineleri dâhil taşıt kiralama sözleşmeleri dışında kalan, menkul kiralama sözleşmelerinde sözleşme bedelini ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerini döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırmaları mümkündür. (8) Türkiye’de yerleşik kişilerin; kendi aralarında akdedecekleri, bilişim teknolojileri kapsamında yurt dışında üretilen yazılımlara ilişkin satış sözleşmeleri ile donanım ve yazılımlara ilişkin lisans ve hizmet sözleşmelerinde sözleşme bedelini ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerini döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırmaları mümkündür. (9) 4490 sayılı Türk Uluslararası Gemi Sicili Kanunu ile 491 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunda tanımlanan gemilere ilişkin finansal kiralama  (leasing) sözleşmelerinde, sözleşme bedelinin ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkündür. (10) Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Kararın 17 ve 17/A maddeleri kapsamında yapılacak finansal kiralama (leasing) sözleşmelerine ilişkin bedellerin döviz cinsinden kararlaştırılması mümkündür. (11) Türkiye Cumhuriyeti Devleti ile vatandaşlık bağı bulunmayan Türkiye’de yerleşik kişilerin taraf olduğu iş sözleşmelerinde, sözleşme bedelinin ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkündür. (12) Kamu kurum ve kuruluşları ile Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı şirketlerinin taraf olduğu gayrimenkul satış ve gayrimenkul kiralama dışında kalan sözleşmelerde, sözleşme bedelinin ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkündür. (13) Kamu kurum ve kuruluşlarının taraf olduğu döviz cinsinden veya dövize endeksli ihaleler, sözleşmeler ve milletlerarası andlaşmaların ifası kapsamında olmak kaydıyla; yüklenicilerin üçüncü taraflarla akdedeceği gayrimenkul satış, gayrimenkul kiralama ve iş sözleşmeleri dışında kalan sözleşmelerde, sözleşme bedelinin ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkündür. (14) Hazine ve Maliye Bakanlığının 28/3/2002 tarihli ve 4749 sayılı Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanun kapsamında gerçekleştirdiği işlemlerle ilgili olarak bankaların taraf olduğu sözleşmelerde, sözleşme bedelinin ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkündür. (15) Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar hükümleri saklı kalmak kaydıyla, 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu ile bu Kanuna dayalı olarak yapılan düzenlemeler çerçevesinde sermaye piyasası araçlarının (yabancı sermaye piyasası araçları ve depo sertifikaları ile yabancı yatırım fonu payları da dahil olmak üzere) döviz cinsinden oluşturulması, ihracı, alım satımı ve yapılan işlemlere ilişkin yükümlülüklerin döviz cinsinden kararlaştırılması mümkündür. (16) Dışarıda yerleşik kişilerin Türkiye’de bulunan; şube, temsilcilik, ofis, irtibat bürosu, doğrudan veya dolaylı olarak yüzde elli ve üzerinde pay sahipliklerinin bulunduğu şirketler ile serbest bölgedeki faaliyetleri kapsamında serbest bölgelerdeki şirketlerin  taraf olduğu iş ve hizmet sözleşmelerinde, sözleşme bedelinin ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkündür. (17) Türkiye’de yerleşik yolcu, yük veya posta taşıma faaliyetinde bulunan ticari havayolu işletmeleri; hava taşıma araçlarına, motorlarına ve bunların aksam ve parçalarına yönelik teknik bakım hizmeti veren şirketler; sivil havacılık mevzuatı kapsamında havalimanlarında yer hizmetleri yapmak üzere çalışma ruhsatı alan veya yetkilendirilen kamu ya da özel hukuk tüzel kişiliği statüsündeki kuruluşlar ile söz konusu kuruluşların kurdukları işletme ve şirketler ile doğrudan veya dolaylı olarak sermayelerinde en az %50 hisse oranına sahip olduğu ortaklıkların Türkiye’de yerleşik kişilerle döviz cinsinden veya dövize endeksli bedeller içeren gayrimenkul satış, gayrimenkul kiralama ve iş sözleşmeleri haricindeki sözleşmeleri akdetmeleri mümkündür. (18) Bu madde uyarınca sözleşme bedeli ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülükleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılamayan sözleşmeler kapsamında düzenlenecek kıymetli evraklarda yer alan bedellerin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak belirlenmesi mümkün değildir. (19) Uluslararası piyasalarda fiyatı döviz cinsinden belirlenen kıymetli madenlere ve/veya emtiaya endekslenen ve/veya dolaylı olarak dövize endekslenen sözleşmeler, Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Kararın 4 üncü maddesinin (g) bendi uygulaması kapsamında dövize endeksli sözleşme olarak değerlendirilir. (20) Türkiye’de yerleşik kişilerin yurt dışındaki; şube, temsilcilik, ofis, irtibat bürosu, işlettiği veya yönettiği fonlar, yüzde elli ve üzerinde pay sahipliklerinin bulunduğu şirketler ile doğrudan ya da dolaylı olarak sahipliklerinde bulunan şirketler Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Kararın 4 üncü maddesinin (g) bendi uygulaması kapsamında Türkiye’de yerleşik olarak değerlendirilir. (21) Bu madde uyarınca akdedilecek sözleşmelerde istisna kapsamına alınan, ancak Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Kararın Geçici 8 inci maddesinin yürürlüğe girdiği tarihten önce akdedilmiş bulunan sözleşmeler de anılan geçici madde hükmünden istisnadır. (22) Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Kararın Geçici 8 inci maddesinin yürürlüğe girdiği tarihten önce akdedilmiş bulunan iş makineleri dâhil taşıt kiralama sözleşmeleri anılan geçici madde hükmünden istisnadır. (23) Bu madde uyarınca sözleşme bedeli ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülükleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkün olmayan sözleşmelerde yer alan bedellerin Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Kararın Geçici 8 inci maddesi kapsamında Türk parası olarak taraflarca yeniden belirlenmesi zorunludur. (24) Bu madde uyarınca sözleşme bedeli ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülükleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkün olmayan sözleşmelerde yer alan bedeller Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Kararın Geçici 8 inci maddesi kapsamında Türk parası olarak taraflarca yeniden belirlenirken mutabakata varılamazsa; akdedilen sözleşmelerde döviz veya dövize endeksli olarak belirlenen bedeller, söz konusu bedellerin 2/1/2018 tarihinde belirlenen gösterge niteliğindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası efektif satış kuru kullanılarak hesaplanan Türk parası cinsinden karşılığının 2/1/2018 tarihinden bedellerin yeniden belirlendiği tarihe kadar Türkiye İstatistik Kurumunun her ay için belirlediği tüketici fiyat endeksi (TÜFE) aylık değişim oranları esas alınarak artırılması suretiyle belirlenir. Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Kararın Geçici 8 inci maddesinin yürürlüğe girdiği tarihten önce akdedilen konut ve çatılı iş yeri kira sözleşmelerinde döviz veya dövize endeksli olarak belirlenen bedeller bu fıkranın ilk paragrafına göre iki yıllık süre için Türk parası olarak belirlenir. Ancak, Türk parası olarak belirlemenin yapıldığı kira yılının sonundan itibaren bir yıl geçerli olmak üzere; anılan paragraf uyarınca Türk parası olarak belirlenen kira bedeli, taraflarca belirlenirken mutabakata varılamazsa, belirleme tarihinden belirlemenin yapıldığı kira yılının sonuna kadar Türkiye İstatistik Kurumunun her ay için belirlediği tüketici fiyat endeksi (TÜFE) aylık değişim oranları esas alınarak artırılması yoluyla belirlenir. Bir sonraki kira yılı Türk parası cinsinden kira bedeli ise, taraflarca belirlenirken mutabakata varılamazsa, önceki kira yılında geçerli olan kira bedelinin Türkiye İstatistik Kurumunun belirlediği tüketici fiyat endeksi (TÜFE) aylık değişim oranları esas alınarak artırılması yoluyla belirlenir ve belirlenen Türk parası cinsinden kira bedeli bu fıkrada belirtilen iki yıllık sürenin sonuna kadar geçerli olur. Bu fıkra hükmü, bu madde uyarınca sözleşme bedeli ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülükleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkün olmayan sözleşmelerde tahsili yapılmış veya gecikmiş alacaklar için uygulanmaz. (25) Bu maddede, istisna tanınan tarafların mutabakatıyla yeni yapılacak sözleşmelerin Türk parası cinsinden yapılmasını veya mevcut döviz cinsinden veya dövize endeksli sözleşmelerde yer alan bedellerin Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Kararın Geçici 8 inci maddesi uyarınca Türk parası olarak yeniden kararlaştırılmasını talep etmesi durumunda sözleşmelerde yer alan bedeller Türk parası cinsinden kararlaştırılır.