BES İle İlgili 2021 İlk Yarısı Mevzuatsal Gelişmeler
Bilindiği üzere salgın sonrası dönemin ekonomik yapılanmasına dönük olarak Devletin açıklanan 23.03.2021 tarihli Ekonomi Reformları Eylem Planı’nda bireysel emeklilik sisteminin (BES) derinleşmesi ve gelişmesine yönelik hedeflerde yerini almıştı. BES’e dair 2021 yılında tamamlanması planlanan söz konusu hedeflere mevcut haliyle aşağıda yer veriyoruz:
- Emeklilik yatırım fonlarının Türkiye Elektronik Fon Dağıtım Platformu’nda işlem görmesi sağlanacak ve böylece vatandaşlarımız bireysel emeklilik sistemindeki bütün fonları alıp satabilecektir.
- 18 yaşından küçüklerin bireysel emeklilik sistemine dahil edilmesini sağlayacak düzenlemeler yapılacaktır.
- Bireysel Emeklilik Sistemi ile sağlık, hayat, eğitim sigortası gibi özel güvencelerin cazip olanaklarla bütünleşik bir güvence paketi şeklinde sunulması sağlanacaktır.
Bu yazımızda BES’e dair belirlenen gündemdeki hedeflere ilişkin 2021’in mayıs ayında cereyan eden mevzuatsal gelişmelere değineceğiz. Bu bakımdan Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde 20.05.2021 tarihinde kabul edilen 7319 sayılı Sigortacılık ile Diğer Bazı Alanlara İlişkin Kanunlarda ve Bir Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun hayati öneme haiz diyebiliriz. Nitekim anılan Kanunun yürürlüğe girdiğinde getireceği iki önemli yeniliğe aşağıda yer veriyoruz:
- 18 yaş altının BES’e girmesine imkan tanınmış olacaktır.
Mevcut uygulamada BES’e fiil ehliyetine sahip kişiler katılabilmekteyken 18 yaşını tamamlamamış çocukları adına birikim yapmak isteyen ebeveynlere çocukları adına BES’te birikim yapabilme imkânı sağlanmış olacaktır. Bu suretle yurt içi tasarrufları artıracak şekilde BES’in kapsamı genişletilecektir. Nüfusun yaklaşık %25’ini oluşturan 18 yaş altının sisteme girmesine imkan tanınması; tasarruf alışkanlığının ve finansal okuryazarlık bilincinin küçük yaşlardan itibaren kazandırılmasına yönelikte olumlu bir adım diyebiliriz.
- Emekliliğe yönelik taahhütte bulunan hizmet sunucularının BES’e aktarımına imkân sağlanacaktır.
Üyelerine veya çalışanlarına emekliliğe yönelik taahhütte bulunan sandık, vakıf ve dernek gibi kuruluşlardaki emeklilik birikimleri, 31 Aralık 2023 tarihine kadar kısmen veya tamamen BES’e aktarılabilecektir. Bakıldığında özellikle aktüeryal olarak sürdürülemez duruma düştüğü için üyelerinin gelecekteki yükümlülüklerini karşılayamama riski bulunan hizmet sunucularının BES’e aktarımına izin verilerek üyelerinin hak ve menfaatlerinin korunması, birikimlerinin profesyonel fon yönetim uzmanlarınca değerlendirilmesi gibi BES kapsamında sunulan fırsatlardan faydalanma imkânı sağlanması ve BES’teki birikim tutarının artırılması amaçlanmakta diyebiliriz.
Bununla birlikte Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurumu (“SEDDK”) tarafından 06.05.2021 tarihli ve 31476 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Bireysel Emeklilik Sistemi Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik (Yönetmelik) ışığında getirilen önemli yenilik ve değişikliklere de özetle aşağıda yer veriyoruz:
- Emeklilik yatırım fonları merkezi bir platformdan alınıp satılabilecektir.
Bilindiği üzere 2015 yılında faaliyete geçen Türkiye Elektronik Fon Alım Satım Platformu (TEFAS), yatırımcıların istedikleri yatırım fonlarına erişimini kolaylaştıran ve yatırım fonu katılma paylarının alım satımına imkan veren dijital bir fon marketi hüviyetindedir. TEFAS hakkında detay bilgi için 9 Şubat 2015 tarihli yazımıza buradan ulaşabilirsiniz. Yönetmelik ile emeklilik yatırım fonu paylarının da TEFAS benzeri bir dijital platformdan alım satımının yapılabilmesine yönelik yasal altyapı oluşturulmuştur. Bireysel Emeklilik Fon Alım Satım Platformu (BEFAS) adı altındaki İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş. tarafından işletilecek platformu düzenleyen hükümler 1 Temmuz 2021 tarihinde yürürlüğe girecektir. Bireysel emeklilik fonlarının BEFAS’ta işlem görmesi ile işlem maliyetlerinin düşmesi ve fonların getiri performansı açısından rekabeti artırıcı bir etkinin ortaya çıkacağı söylenebilecektir.
Bireysel emeklilik fonları bireysel emeklilik katılımcılarına sunulmak üzere kurulduğu için katılımcılar bu fonları sadece bireysel emeklilik şirketinden alıp satabilmekteler. Mevcut durumda katılımcıların sözleşme imzaladığı emeklilik şirketlerinin kurduğu fonların dışında fonlara yatırım yapması mümkün değildir. BEFAS ile birlikte müşteriler için katılımcısı olduğu şirketin dışında diğer emeklilik şirketlerinin sunduğu fon seçeneklerinden de yararlanabilme ve benzer fonların getirilerini karşılaştırıp daha yüksek getiri sağlayan emeklilik şirketlerinin fonlarına yatırım yapabilme imkanına sahip olabilecekler diyebiliriz.
Bununla beraber emeklilik fonlarının doğası gereği uzun vadeli bir tasarruf sistemi olmasından ötürü yatırım fonları gibi sürekli alım-satıma konu olacak TEFAS benzeri platformda işlem görmesinin doğurabileceği olası menfi etkilerinin etraflıca değerlendirilerek uygulama esaslarının belirlenmesinin önem taşıyabileceği zikredilmektedir.
- Bir yılda yapılabilecek fon dağılımı değişikliği 6’dan 12’ye çıkarılmaktadır.
BES’te tasarruf sahibine yıl içinde daha çok fon değişikliği yapabilmesine imkan tanınmaktadır. Yıl içerisinde 6 kez fon değişikliği yapabilen katılımcıların artık 12’ye çıkan değişiklik hakları sayesinde işlem yapma sahaları genişlemektedir. Değişiklik hakkının 6’sını kullanan ve piyasadaki gelişmelere göre daha fazla değişikliği yapmak isteyenler için BES, gelişen piyasa koşulları ve robotik uygulamalarla birlikte fon dağılım değişikliği taleplerini karşılamada daha esnek bir yapıya kavuşmaktadır. Böylelikle yılda 12’ye çıkan fon dağılım değişikliği hakkı ile katılımcılara dijital fon yönetimi platformlarının sunduğu yapay zekâ uygulamalarını daha etkin kullanarak daha verimli bir fon yönetimi yapabilme imkânı da sunulmaktadır.
- BES süreçlerinin dijitalleşmesine imkan verecek yasal altyapı oluşturulmuştur.
Salgınla mücadele süreçlerin dijitalleşmesine yönelik motivasyonumuzu artırırken istikametinin seyri; kullanıcı deneyimi açısından yazılı ve imzalı evraklarla uğraşmak gibi bürokratik süreçlerin ortadan kalkmasına ve kağıtsız akışların işletimine odaklayarak hayatımızın kolaylaşmasına ve doğayı korumamıza imkan sağlamakta diyebiliriz.
Bu bakımdan katılımcı ile iletişimi sağlayan araçların kapsamı genişletilerek matbu gönderime alternatif elektronik iletişim araçları ve imzaya alternatif dijital onayın kullanılabileceği sahalara yönelik düzenleme yapılmıştır. Böylelikle bilgi ve belgelerin matbu olarak iletilmesinin yanı sıra dijital kanallarla da iletimini mümkün kılacak yasal altyapı oluşturulmuştur.
- Bireysel emeklilik işlemleri e-devlet üzerinden gerçekleştirilebilecektir.
Emeklilik Gözetim Merkezi’nce (EGM) e-devlet üzerinden cayma, aktarım, ayrılma ve emeklilik işlemlerine dair talep, bilgi ve belgelerin başvuru sahipleri ile şirketler arasında iletilmesi, hak sahiplerince aranmayan paralara ilişkin bilginin şirketler adına ilgililere iletilmesine aracılık yapılması, vefat eden katılımcıların lehtarlarına ve hak sahiplerine bildirim yapılması ve lehtarlar ile yasal varislere, vefat edenlerin emeklilik sözleşmesi olup olmadığına dair sorgulama hizmeti verilmesi mümkün hale gelmiştir. Bu sayede BES operasyonlarının merkezileşmesiyle müşteri memnuniyetini artırma ve işlem maliyetlerini azaltma imkanı oluşacak diyebiliriz. E-devlet üzerinden yürütülecek faaliyetlerin uygulamasına ilişkin usul ve esaslar SEDDK tarafından belirlenecektir.
—————-
Sonuç itibariyle, Ekonomi Reformları Eylem Planı ışığında ülkemiz bireysel emeklilik sektörü açısından 2021 yılının; ilk yarısı mevzuat altyapısının oluşturulması ikinci yarısı etkilerinin görülmeye başlanması olmak üzere önemli gelişmelerin gerçekleşeceği bir yıl olacağını söyleyebiliriz. Bununla birlikte ülkemiz sigortacılık ve özel emeklilik sektörlerinin gelişimi ve kurumsallığının artırılması açısından SEDDK’nın 2019 yılında kurulmasının da önemli bir açılım olduğunu dile getirmekte fayda görüyoruz. Bu vesileyle SEDDK faaliyetlerinin 26.03.2021’de açılan seddk.gov.tr web adresinden takip edilebileceğini de belirtiriz.
Saygılarımızla,
Vahdet Deniz AKÇAOĞLU
“UYARI: Bu çalışmada yer alan görüşler, yazarın kendi görüşleri olup, çalıştığı kurumun görüşlerini yansıtmamaktadır. Bu yazı yalnızca bilgilendirme amacıyla yayımlanmış olup, herhangi bir hukuki görüş, yönlendirme ve tavsiye içermemektedir. Ayrıca, bilgiler yazının hazırlandığı tarihteki mevzuat göz önünde bulundurularak verilmiş olup, yazı içeriği aradan geçen zaman içerisinde mevzuat değişiklikleri ve ilgili kurumların konu hakkındaki görüşleri çerçevesinde güncelliğini yitirmiş olabilir.”
Bireysel Emeklililk Ssitemi Hakkında Yönetmelik – Değişiklik Tablosu: