Bankalarca Yapılacak Repo ve Ters Repo İşlemlerine İlişkin Esaslarda Değişikliğe Gidildi

Tabiri caizse menkul kıymetin geçici bir surette kiraya verilmesi diyebileceğimiz repo ve ters repo işlemleri; 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu ile birlikte bir sermaye piyasası faaliyeti olmaktan çıkarılmıştır. Bu doğrultuda mevzuat boşluğunun giderilmesini teminen Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu tarafından bankalar özelindeki repo ve ters repo işlemlerine ilişkin usul ve esaslar hazırlanarak Bankalarca Yapılacak Repo ve Ters Repo İşlemlerine İlişkin Esaslar Hakkında Yönetmelik ile Aralık 2015’te yayımlanmıştır. Bu konuya ilişkin detayların yer aldığı 7 Aralık 2015 tarihli yazımıza buradaki bağlantıdan ulaşabilirsiniz.

Repo / ters repo işlemleri gibi para piyasası araçlarının başlıca özellikleri; işlem vadelerinin kısalığı ve geri ödenme – paraya dönüştürülme riskinin düşük olmasıdır. Buna karşın para piyasası araçları mevzuatta tahdidi olarak sayılmamış ve nelerden oluştuğuna dair bir düzenlemeye konu olmamıştır. Bununla birlikte finansal hizmetlerde dijitalleşmenin iş yapış biçimlerine yansıyan yönü ve uygulamadan kaynaklanan bir takım ihtiyaçların karşılanması açısından Bankalarca Yapılacak Repo ve Ters Repo İşlemlerine İlişkin Esaslar Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik (Yönetmelik), 10.02.2021 tarihli ve 31391 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

Anılan Yönetmelik ile getirilen önemli yenilik ve değişikliklere aşağıda yer verilmiştir:

• Repo / ters repo çerçeve sözleşmesinin yazılı yapılması zorunluluğu kaldırılmıştır.

Bankalarca Yapılacak Repo ve Ters Repo İşlemlerine İlişkin Esaslar Hakkında Yönetmelik’te çerçeve sözleşmelerin asgari içeriğine ilişkin bir belirleme yapılmaması ve bu sözleşmelerin mesafeli olarak düzenlenmesine imkan tanıyacak hükümlere yer verilmemesinin bir eksiklik olarak göze çarptığını 07.12.2015 tarihli yazımızda dile getirmiştik. Hali hazırda finansal Hizmetlerde hangi sözleşmelerin mesafeli olarak düzenlenebileceğine dair 25.04.2016 tarihli inceleme yazımızda; repo / ters repo işlemlerinin tarafları arasında genel esasları düzenleyen çerçeve sözleşmelerin yazılı yapılması zorunluluğundan ötürü elektronik ortamda düzenlenemediğini belirtmiştik.

Devletin 2019-2023 dönemini kapsayan 11.Kalkınma Planı’ndaki 248.7 no.lu politika tedbiri ışığında; finansal kuruluşların müşterileriyle yaptıkları işlemlerde “fiziki belge” ve “elle atılan imza” kullanımının azaltılmasına yönelik aksiyonlar hayata geçirilmektedir. Bu bağlamda finansal sistemde köklü bir dönüşümün habercisi olan 7247 sayılı Kanun, 26 Haziran 2020 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiş ve finansal kuruluşlar ile müşteriler arasında sözleşme ilişkisi tesis edilirken yüz yüze gelme ihtiyacı ortadan kaldırılarak sürecin dijital ortamda başlayıp dijital ortamda sonlanmasının önü açılmıştır. Bu doğrultuda Yönetmelik ile birlikte repo / ters repo işlemlerinin genel esaslarını düzenleyen çerçeve sözleşmenin yazılı yapılması zorunluluğu kaldırılmıştır. Böylelikle repo / ters repo işlemlerine ilişkin sözleşmelerin elektronik ortamda düzenlenmesi mümkün hale gelmiştir.

• Repo / ters repo işlemlerine konu edilebilecek finansal araçların kapsamı genişletilmiştir.

Repo / ters repo işlemlerine konu edilebilecek finansal araçların kapsamı genişletilerek aşağıdaki finansal araçlar eklenmiştir:

1. Türkiye Varlık Fonu Yönetimi A.Ş. ve Türkiye Varlık Fonu’nun 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu uyarınca ihraç ettikleri borçlanma araçları
2. Serbest fonlar hariç olmak üzere yatırım fonlarının katılma payları
3. Gayrimenkul sertifikaları
4. Projeye dayalı menkul kıymetler
5. Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin kamu tüzel kişiliği altında yer alan ve ayrı tüzel kişiliği olmayan kamu kuruluşlarının ve TCMB’nin üyesi ya da ortağı olduğu uluslararası kuruluş niteliğindeki yabancı kuruluşlarca ihraç edilmiş borçlanma araçları, kira sertifikaları, gayrimenkul sertifikaları, projeye dayalı menkul kıymetler, varlığa dayalı menkul kıymetler, varlık teminatlı menkul kıymetler, ipoteğe dayalı menkul kıymetler ve ipotek teminatlı menkul kıymetler.

• Katılım bankacılığı açısından repo / ters repo işlemleri kapsama alınmıştır.

Türkiye Katılım Bankaları Birliği’nin kamuya ilan ettiği Faaliyet Raporu’nda (2018-2019) “Bankalarca Yapılacak Repo ve Ters Repo İşlemlerine İlişkin Esaslar Hakkında Yönetmelik” hükümlerinin katılım bankacılığı meslek ilke ve standartlarına uyum sağlaması ve aynı zamanda TCMB’nin yayımladığı Açık Piyasa İşlemleri Uygulama Talimatı örnek alınarak terimlerin Türkçe karşılıklarının kullanılması amacıyla “Katılım Bankalarının Finansal Araçların Geri Alım Taahhüdü ile Satım ve Geri Satım Taahhüdü ile Alım İşlemlerine İlişkin Esaslar Hakkında Yönetmelik” başlıklı düzenleme taslağı hazırlanmış; Yönetim Kurulumuz onayıyla bilgi, görüş ve değerlendirmeleri için BDDK’ya gönderilmiştir.” denilmektedir.

Bu doğrultuda uygulamadan kaynaklanan ihtiyaçlara yönelik olarak katılım bankaları açısından faizsiz bankacılık prensipleri gereğince repo / ters repo işlemleri aşağıdaki şekilde belirtilerek Yönetmelik kapsamı içine alınmıştır.

• Yatırım fonlarının değerlemesi ve teminatlandırılmasına ilişkin unsurlar belirlenmiştir.

Yönetmelik ile birlikte yatırım fonu tanımı eklenmiş; yatırım fonlarının değerlemesinde Sermaye Piyasası Kurulu’nun Yatırım Fonlarının Finansal Raporlama Esaslarına İlişkin Tebliğ hükümlerinin esas alınacağı düzenlenmiş ve teminatlandırılmasında dikkate alınacak unsurlar belirlenmiştir.

Repo ve ters repo işlemlerine konu nakit ve teminatın farklı para birimi cinsinden olması durumunda; yatırım fonları dahil olmak üzere Yönetmelik’te belirtilen finansal araçlar için teminat oranlarının %5 daha düşük olmak üzere uygulanacağı düzenlenmiştir.

• Yurt dışında yerleşiklerle yapılacak işlemlere konu paylar için sınırlamalar getirilmiştir.

Bilindiği üzere yurt dışında yerleşiklerle yapılacak repo / ters repo işlemlerinde yurt dışındaki borsalarda veya teşkilatlanmış diğer pazar yerlerinde işlem gören finansal araçların işleme konu edilebileceği genel kuraldır. Yönetmelik ile birlikte yurt dışında yerleşiklerle yapılacak repo ve ters repo işlemlerine konu edilebilecek finansal araçlardan “paylar” için sınırlamalar getirilmiştir. Bu kapsamda sadece Borsa İstanbul A.Ş. tarafından Borsa İstanbul A.Ş. pazarlarında repo ve ters repo işlemlerine konu olmak üzere belirlenen payların işleme konu edilebileceği; yurt dışındaki borsalarda veya teşkilatlanmış diğer pazar yerlerinde işlem gören payların repo / ters repo işlemine konu edilemeyeceği düzenlenmiştir.

• Repo / ters repo işlemlerine konu devletin ihraç ettiği finansal araçlara yönelik  esaslar belirlenmiştir.

Yönetmelik ile birlikte repo / ters repo işlemlerine konu edilebilecek finansal araçların kapsamı genişletilerek Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin kamu tüzel kişiliği altında yer alan ve ayrı tüzel kişiliği olmayan kamu kuruluşlarının ve TCMB’nin üyesi ya da ortağı olduğu uluslararası kuruluş niteliğindeki yabancı kuruluşlarca ihraç edilmiş borçlanma araçları, kira sertifikaları, gayrimenkul sertifikaları, projeye dayalı menkul kıymetler, varlığa dayalı menkul kıymetler, varlık teminatlı menkul kıymetler, ipoteğe dayalı menkul kıymetler ve ipotek teminatlı menkul kıymetleri de dahil edilmiştir.

Bu sayılan varlıkların repo ve ters repo işlemine konu edilmesi, buna ilişkin talebin Takasbank’a iletilmesi üzerine Takasbank tarafından belirlenecek tarihten sonra mümkün olabileceği hükme bağlanmıştır. Ayrıca bu kapsamdaki finansal araçların değerlemesinin, Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Kurumunca çıkarılan Türkiye Muhasebe/Finansal Raporlama Standartları’na tabi olacağı; teminatlandırılmasında gösterge niteliğindeki değerinin %100’ünün esas alınacağı düzenlenmiştir.

Saygılarımızla,

Vahdet Deniz AKÇAOĞLU

“UYARI: Bu çalışmada yer alan görüşler, yazarın kendi görüşleri olup, çalıştığı kurumun görüşlerini yansıtmamaktadır. Bu yazı yalnızca bilgilendirme amacıyla yayımlanmış olup, herhangi bir hukuki görüş, yönlendirme ve tavsiye içermemektedir. Ayrıca, bilgiler yazının hazırlandığı tarihteki mevzuat göz önünde bulundurularak verilmiş olup, yazı içeriği aradan geçen zaman içerisinde mevzuat değişiklikleri ve ilgili kurumların konu hakkındaki görüşleri çerçevesinde güncelliğini yitirmiş olabilir.”

Vahdet Deniz AKÇAOĞLU

Makalenin yazarı Vahdet Deniz AKÇAOĞLU, 2007 – 2009 yılları arasında özel bir bankanın İç Kontrol Merkezi Başkanlığı’nda Denetçi olarak, 2009 yılından 2018 yılına kadar aynı bankanın Uyum Başkanlığı’nda Ürün ve Hizmetler Uyum Kontrol Yöneticisi olarak görev yaptı. 2019 yılından itibaren de İç Kontrol ve Uyum Başkanlığı’nda Etik ve Mevzuat Takip Yöneticisi olarak görev yapmaktadır. Bankacılık ve sermaye piyasası mevzuatı ile kurumsal yönetim, etik, iç sistemler konuları başta olmak üzere banka ve finans kurumlarını ilgilendiren her türlü mevzuat üzerinde çalışmaktadır.

 

Bankalarca Yapılacak Repo ve Ters Repo İşlemlerine İlişkin Esaslar Hakkında Yönetmelik – Karşılaştırma Tablosu:

Loading...

Taking too long?

Reload document

| Open in new tab

İndir (Download) [162.29 KB]