Açık Bankacılık Geçidi “Geleceğe” Açıldı!
Günümüzde teknolojik dönüşümün rüzgârıyla birlikte birçok ülkede açık bankacılık uygulamalarını teşvik edici ve hatta zorunlu kılan düzenlemeler hayata geçmektedir. Bankacılık müşterilerinin finansal verilerinin paylaşılması esasına dayanan ve güvenli bir bankacılık modelini temsil eden açık bankacılık ile ilgili genel bilgilere 31.07.2018 tarihli yazımızda ve dünyadaki uygulamaları ile ilgili gelişmelere ise 01.08.2018 tarihli yazımızda değinmiştik.
Bilindiği üzere devletler; açık bankacılık, dijital para, ödeme sistemleri gibi gelişmeler açısından hem finansal inovasyonu desteklemek hem de finansal yapının, istikrarın ve tüketicilerin korunmasını gözetmektedir. Ülkemizde 04.09.2022 tarihli Resmî Gazete’de 6003 Sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile ilan edilen Devletin Orta Vadeli Programı’nda ödemeler sahasında açık bankacılık ve kamu ödeme geçidi projelerinin 2023 yılında devreye alınması hedeflenmektedir. Bu doğrultuda Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) tarafından 01.12.2022’de önemli bir dönüm noktası olarak açık bankacılık hizmetlerinin kullanıma açıldığı duyurulmuştur. Bu bakımdan açık bankacılık boyutuyla ödeme hizmetlerinin ülkemizdeki gelişimine yönelik hafızamızı tazeleyecek olursak ilk olarak Avrupa Birliği’ndeki PSD1’in (Ödeme Hizmetleri Direktifi 1 (Payment Services Directive 1)) örnek alındığı 6493 sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun (6493 sayılı Kanun) 2013 yılında yürürlüğe girmiş ve ödeme sistemi, ödeme hizmetleri, ödeme hizmeti sağlayıcısı (Bankalar, Elektronik Para ve Ödeme Kuruluşları, Posta ve Telgraf Teşkilatı A.Ş.) gibi kavramlar mevzuatımızda yerini almıştır. İlerleyen süreçte, ödeme hizmetleri sahasında ortaya çıkan gelişmeler doğrultusunda Avrupa Birliği’nde yürürlüğe giren PSD2 düzenlemesine paralel şekilde 2020 yılının başında 7192 sayılı Kanun ile 6493 sayılı Kanun’da köklü değişiklikler yapılmıştır. TCMB ve Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) arasında oluşturulan ikili düzenleme ve kontrol mekanizması tek bir çatı altında toplanmış, TCMB büyük ölçüde bu sahada tek yetkili düzenleyici otorite haline gelmiş ve ödeme hizmetlerine “konsolide hesap bilgisi sağlama” ile “ödeme emri başlatma” hizmetlerinin dahil edilmesiyle açık bankacılık uygulamalarının hukuki altyapısı da oluşturulmaya başlanmıştır. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) tarafından “Açık Bankacılık” kavramı, 15 Mart 2020’de yayımlanan “Bankaların Bilgi Sistemleri ve Elektronik Bankacılık Hizmetleri Hakkında Yönetmelik (BS Yönetmeliği) ile açık bankacılık servislerinin bir elektronik bankacılık hizmeti olduğu belirtilerek “Müşterilerin ya da müşteriler adına hareket eden tarafların API, web servis, dosya transfer protokolü gibi yöntemlerle bankanın sunduğu finansal servislere uzaktan erişerek bankacılık işlemlerini gerçekleştirebildikleri veya gerçekleştirilmesi için bankaya talimat verebildikleri elektronik dağıtım kanalı” olarak tanımlanmış ve bu servisler aracılığıyla sunulabilecek hizmetlere ilişkin kuralların belirlenmesinde BDDK yetkili kılınmıştır. Dolayısıyla 6493 sayılı Kanun’daki açık bankacılıkla ilgili çalışmaları yapma TCMB yetkisindeyken konunun ödemeler sahasına düşmeyen kısımları hakkında düzenlemelerin yapılması hususunda BDDK yetkili diyebiliriz.
Diğer taraftan TCMB tarafından 1 Aralık 2021’de yayımlanan Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para İhracı ile Ödeme Hizmeti Sağlayıcıları Hakkında Yönetmelik ve Ödeme ve Elektronik Para Kuruluşlarının Bilgi Sistemleri ile Ödeme Hizmeti Sağlayıcılarının Ödeme Hizmetleri Alanındaki Veri Paylaşım Servislerine İlişkin Tebliğ ile ödeme hizmetleri veri paylaşım servisleri (ÖHVPS) olarak adlandırılan bu iki yeni ödeme hizmeti için tarafların rolleri, sorumlulukları ve yükümlülükleri, lisanslamaya ilişkin kurallar belirlenmiştir. TCMB’nin söz konusu düzenlemeleri uyarınca açık bankacılık hizmetlerinin sunulması için veri paylaşımında API (Application Programming Interface – Uygulama Programlama Arayüzü) kullanılması ve veri alışverişinin Bankalararası Kart Merkezi (BKM) tarafından kurulan BKM-API Geçidi üzerinden yapılması zorunlu tutulmuştur. Öngörülen kademeli geçiş hükümleri doğrultusunda ödeme hacmi açısından belirli bir büyüklüğe sahip bankaların 1 Aralık 2022 tarihine kadar TCMB’ce belirlenen esaslar çerçevesinde BKM-API Geçidi’ne bağlanarak talepte bulunan lisanslı tüm hizmet sağlayıcılarına “konsolide hesap bilgisi sağlama” ile “ödeme emri başlatma” hizmetlerini sunma konusunda gerekli altyapıyı sunmaları gerekli kılınmıştır.
TCMB’nin bu doğrultuda ÖHVPS uygulama stratejisi ile detaylı teknik ve operasyonel gerekliliklerin belirlenmesi amacıyla yürütülen çalışmalar sonucunda finansal hizmet kullanıcılarının birbirinden farklı ödeme hizmeti sağlayıcıları nezdindeki hesaplarını tek bir erişim noktasından yönetebileceği ve ödeme emirlerini verebilmesine imkan tanıyan ‘Açık Bankacılık Geçidi’ (Geçit) altyapısı tesis edilmiştir. BKM tarafından geliştirilen ve taraflara standart açık bankacılık işlemleri sunulmasını sağlayan geçit, ortak ÖHVPS altyapısı olarak konumlandırılmıştır. Aynı zamanda ÖHVPS için teknik ve operasyonel gereksinimlerin belirlendiği ÖHVPS API İlke ve Kuralları (API Standardı) TCMB internet sayfasında yayımlanmıştır. Bu minvalde TCMB tarafından 01.12.2022 itibarıyla testlerini ve teknik sertifikasyonlarını başarıyla tamamlamış olan altı bankanın BKM-API Geçidi üzerinden hesap hizmeti sağlayıcıları (HHS) olarak hizmet vermeye başladığı ilan edilmiştir. Böylelikle ülkemizde açık bankacılık resmen başlamıştır.
Bahse konu gelişmelere rağmen bildiğimiz kadarıyla halihazırda kesin veya şartlı lisans alan hizmet sağlayıcı bir şirket de bulunmamaktadır. Bununla birlikte açık bankacılık servislerinin aynı zamanda bir ödeme hizmeti sağlayıcı kuruluş olan ve 5411 sayılı Bankacılık Kanunu kapsamında BDDK tarafından lisanslanan bankalarca sunulabildiğini dikkate aldığımızda 01.12.2022’den itibaren müşterilerin bu hizmeti sunan banka mobil uygulamalarında açık bankacılık hizmetlerini almaya başlayabilecekleri söylenebilecektir. Müşteriler kullandıkları mobil banka uygulaması üzerinden izin – yetki vererek mesela diğer bankalardaki hesaplarını konsolide olarak görebilecekler. Bankalar da bu müşterileri ile ilgili daha kapsamlı bilgiye sahip olarak müşterilerine farklı ürün ve servis tekliflerinde bulunabileceklerdir. Diğer yandan 28 Şubat 2023’den sonra diğer ödeme hizmeti sağlayıcıları için 1 yıllık geçiş süresi başlayacaktır. Bir başka deyişle nezdinde ödeme hesabı bulunduran diğer tüm ödeme hizmeti sağlayıcıları, 28.02.2024’e kadar BKM-API Geçidi üzerinden hesap hizmeti sağlayıcıları olarak açık bankacılık hizmeti sağlayan kuruluşlara gerekli altyapıyı sunmaları gerekecektir.
Baktığımızda açık bankacılık artık çok daha geniş kesimlerce tanınacak olup, bu gelişmeler bankacılık anlayışımızı ve iş yapış biçimlerimizi önemli ölçüde değiştirecek bir döneme girdiğimize işaret etmektedir. Açık bankacılık yaklaşımının bir sonraki adımı, tüm finans sektörü paydaşlarını kapsayacak şekilde uygulanması olan “Açık Finans” için birçok ülke de finansal inovasyon ve çeşitliliğe katkısını gözeterek bunu tüm finans sektörüne yayma hedefi benimsenmektedir. Sonuç itibariyle ülkemizde bu sahadaki düzenlemeler sağlam bir yasal zeminde filizlenerek olgunlaşmakla birlikte öngörülen kademeli geçişin sağlıklı bir şekilde icrası ve müşteriler tarafından açık bankacılık servislerinin benimsenmesine bağlı olarak “açık finansa” geçişte kolaylaşacaktır. Bu vesileyle ülkemizde açık bankacılık servislerinin BKM-API Geçidi ile hizmete açılmasının finansal sistemde açık finansa doğru geleceğe açılan yolda önemli bir kilometre taşı olarak kayda geçtiğini söyleyebiliriz.
Saygılarımızla,
Vahdet Deniz AKÇAOĞLU
“UYARI: Bu çalışmada yer alan görüşler, yazarın kendi görüşleri olup, çalıştığı kurumun görüşlerini yansıtmamaktadır. Bu yazı yalnızca bilgilendirme amacıyla yayımlanmış olup, herhangi bir hukuki görüş, yönlendirme ve tavsiye içermemektedir. Ayrıca, bilgiler yazının hazırlandığı tarihteki mevzuat göz önünde bulundurularak verilmiş olup, yazı içeriği aradan geçen zaman içerisinde mevzuat değişiklikleri ve ilgili kurumların konu hakkındaki görüşleri çerçevesinde güncelliğini yitirmiş olabilir.”
Makalenin yazarı Vahdet Deniz AKÇAOĞLU, 2007 – 2009 yılları arasında özel bir bankanın İç Kontrol Merkezi Başkanlığı’nda Denetçi olarak, 2009 yılından 2018 yılına kadar aynı bankanın Uyum Başkanlığı’nda Ürün ve Hizmetler Uyum Kontrol Yöneticisi olarak görev yaptı. 2019 yılından itibaren de İç Kontrol ve Uyum Başkanlığı’nda Etik ve Mevzuat Takip Yöneticisi olarak görev yapmaktadır. Bankacılık ve sermaye piyasası mevzuatı ile kurumsal yönetim, etik, iç sistemler konuları başta olmak üzere banka ve finans kurumlarını ilgilendiren her türlü mevzuat üzerinde çalışmaktadır.
Not: Bu yazıdaki şekiller TCMB’nin ÖHVPS API İlke ve Kuralları dokümanından alınmıştır.
TCMB’nin 2022-48 sayılı Açık Bankacılık Basın Duyurusu:
Loading...
Reload document 
Open in new tab 
